Pracownica, która do 27 maja 2022 r. przebywała na urlopie rodzicielskim, pod jego koniec złożyła wniosek o wykorzystanie urlopu wypoczynkowego w ciągłości, od 28 maja do 30 czerwca br. Za okres urlopu wypoczynkowego otrzymała wynagrodzenie zasadnicze miesięczne oraz wynagrodzenie urlopowe ze zmiennych składników (premie, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe). Pod koniec urlopu wypoczynkowego pracownica złożyła następnie wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego na okres dwóch miesięcy, tj. od 1 lipca do 31 sierpnia 2022 r., który jednak przedłużyła jeszcze do 18 września. Pracownica wróciła do pracy 19 września, ale już 21 września była nieobecna; tego samego dnia do kadr wpłynęło zwolnienie lekarskie na opiekę nad chorym synem w wieku pięciu lat (21–30 września). Jak ustalić podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego? Czy będzie ją stanowiło wynagrodzenie urlopowe za czerwiec, czy wynagrodzenie za wrzesień, po uzupełnieniu?

odpowiedź

Podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego za wrzesień 2022 r. stanowi wynagrodzenie urlopowe za czerwiec 2022 r. po odliczeniu części składek społecznych odciąganych ze środków pracownika.

Bez okresu wyczekiwania

Zasiłek opiekuńczy przysługuje osobie pozostającej w ubezpieczeniu chorobowym, bez okresu wyczekiwania, za czas sprawowania osobistej opieki m.in. nad chorym dzieckiem w wieku do 14 lat. Uprawnionymi do zasiłku opiekuńczego są oboje rodzice dziecka, lecz wypłaca się go temu z rodziców, który wystąpi z wnioskiem o jego wypłatę za dany okres. Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, którzy mogą zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Nie dotyczy to jednak opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do dwóch lat. Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dziećmi, nie dłużej jednak niż przez okres 60 dni w roku kalendarzowym.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku opiekuńczego stosuje się odpowiednio zasady ustalone dla zasiłku chorobowego. A to oznacza, że podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym zaszła konieczność opieki. Przy czym podstawa wymiaru w szczególnych przypadkach może być ustalana z okresu krótszego, tj. gdy okres zatrudnienia nie obejmuje 12 miesięcy.
Za wynagrodzenie uwzględniane w podstawie wymiaru zasiłku opiekuńczego uważa się przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, finansowanych ze środków pracownika. Zaś do podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się wynagrodzenie uzyskane przez pracownika u płatnika składek w okresie ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje dany rodzaj zasiłku. Premie i inne składniki wynagrodzenia, podlegające uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, przysługujące za okresy miesięczne, wlicza się do podstawy wymiaru świadczenia w kwocie wypłaconej pracownikowi za miesiące kalendarzowe, z których wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru tego zasiłku. Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku.

Nieobecności usprawiedliwione

Jeżeli w okresie, za który wynagrodzenie uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego lub opiekuńczego, pracownik nie osiągnął pełnego wynagrodzenia wskutek nieprzepracowania części miesiąca z przyczyn usprawiedliwionych, przy obliczaniu podstawy wymiaru:
  • wyłącza się wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował mniej niż połowę obowiązującego go w danym miesiącu czasu pracy;
  • przyjmuje się, po uzupełnieniu, wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował co najmniej połowę obowiązującego go w tym miesiącu czasu pracy.
Na równi z dniami, w których pracownik świadczył pracę, traktuje się dni urlopu wypoczynkowego i inne dni nieobecności w pracy, za które pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
W przypadku gdy wynagrodzenie pracownika składa się ze składników stałych i zmiennych, zmniejszanych proporcjonalnie do okresu nieobecności w pracy, a w miesiącu, który wymaga uzupełnienia, pracownik otrzymał także wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy, całość wynagrodzenia, w tym także składniki stałe, należy przy uzupełnianiu potraktować jako składniki zmienne.
Wynagrodzenie miesięczne zmienne ustala się poprzez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni, w których zostało ono osiągnięte, i pomnożenie przez liczbę dni, które pracownik był obowiązany przepracować w danym miesiącu – jeżeli przepracował choćby jeden dzień. [przykłady 1 i 2]
!Za wynagrodzenie uwzględniane w podstawie wymiaru zasiłku opiekuńczego uważa się przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, finansowanych ze środków pracownika.

U pracownika

W opisywanej sytuacji podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego za wrzesień 2022 r. stanowi jedynie wynagrodzenie urlopowe za czerwiec br. Generalnie powinien być uwzględniony okres od września 2021 r. do sierpnia 2022 r., jednak w opisywanej sytuacji za miesiące od września do kwietnia pracownica otrzymywała wyłącznie zasiłek macierzyński z tytułu udzielonego jej urlopu rodzicielskiego. Co prawda urlop ten zakończył się w maju, ale objął większą część tego miesiąca. Dopiero pod koniec maja pracownica przeszła na urlop wypoczynkowy. Zgodnie wyjaśnieniem zawartym w komentarzu ZUS do ustawy zasiłkowej urlop wypoczynkowy traktuje się tak samo jak czas przepracowany. Oznacza to, że „powrót do pracy” nie musi zawsze oznaczać faktycznego podjęcia obowiązków służbowych (świadczenia pracy).
Zatem, maj odpada – tak jak lipiec oraz sierpień w całości nieprzepracowane z powodu urlopu wychowawczego. Skoro urlop wypoczynkowy równa się okresowi przepracowanemu, to konsekwentnie wynagrodzenie urlopowe (oskładkowane) wlicza się do podstawy zasiłku.
Załóżmy dla przykładu, że wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy za czerwiec wyniosło:
  • zasadnicze miesięczne według umowy o pracę – 3980 zł,
  • 436,80 zł ze składników zmiennych.
Razem: 4416,80 zł, a po odliczeniu części składkowej 13,71 proc., 3811,25 zł.
Zasiłek opiekuńczy za 10 dni zwolnienia:
3811,25 zł : 30 = 127,04 zł
127,04 zł x 80 proc. = 101,63 zł
101,63 zł x 10 dni = 1016,30 zł

Wielomiesięczna przerwa w pracy

Jeżeli bezpośrednio przed powstaniem niezdolności do pracy pracownik przez cały okres, z którego ustala się podstawę wymiaru zasiłku, korzystał z urlopu wychowawczego, podstawę wymiaru zasiłku stanowi wynagrodzenie za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy:
1) w stałej miesięcznej wysokości określonej w umowie o pracę (dla celów uzupełnienia wynagrodzenie w stawce godzinowej traktuje się jak w stałej miesięcznej wysokości) lub
2) przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku pracy, jeżeli pracownik otrzymuje wynagrodzenie o charakterze zmiennym. [przykłady 3 i 4©℗

przykład 1

Konieczne uzupełnienie
Do 10 lipca 2022 r. pracownica przebywała na urlopie rodzicielskim i pobierała zasiłek macierzyński. Od 11 lipca do 31 sierpnia 2022 r. korzystała z urlopu wypoczynkowego. Od 1 września 2022 r. wróciła do pracy. Od 19 września ma prawo do zasiłku opiekuńczego. Podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego należy ustalić z okresu wrzesień 2021 r. – sierpień 2022 r., przy czym okres od września 2021 r. do czerwca 2022 r. należy pominąć i przyjąć wynagrodzenie za lipiec, po uzupełnieniu, oraz za sierpień. Pracownica jest wynagradzana stawką stałą miesięczną oraz zmienną miesięczną premią regulaminową zmniejszaną proporcjonalnie do okresu nieobecności w danym miesiącu. Wynagrodzenie urlopowe obliczone ze składnika stałego i zmiennego, faktycznie uzyskane za lipiec, należy podzielić przez 15 dni i pomnożyć przez 21 dni, które były do przepracowania w lipcu. Urlop wypoczynkowy należy zrównać z okresem świadczenia pracy.

przykład 2

Na chore dziecko
Do 25 lipca 2022 r. pracownica przebywała na urlopie rodzicielskim, pobierając zasiłek macierzyński. W okresie od 26 lipca do 31 sierpnia 2022 r. przebywała na urlopie wypoczynkowym. We wrześniu nabyła prawo do zasiłku opiekuńczego na chore dziecko. Podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego stanowi wyłącznie wynagrodzenie za sierpień (urlopowe), ponieważ przez większą część lipca pracownica miała usprawiedliwioną nieobecność w pracy z powodu urlopu rodzicielskiego. Wynagrodzenie za lipiec podlega więc eliminacji.

przykład 3

Powrót po dwóch latach
Pracownica 5 września 2022 r. zakończyła dwuletni urlop wychowawczy. W okresie od 19 do 23 września br. przebywała na zwolnieniu lekarskim z powodu choroby trzyletniej córki. Jest wynagradzana stawką godzinową, która od 6 września br., po podwyżce, wynosi 35 zł. Za przepracowaną część września, tj. za 14 dni pracy (112 godzin), pracownicy przysługuje wynagrodzenie w wysokości 3920 zł, a po odliczeniu finansowanych przez nią składek na ubezpieczenia społeczne 3382,57 zł. We wrześniu pracownica powinna planowo przepracować 22 dni. Podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego za wrzesień br. stanowi wynagrodzenie za wrzesień, po uzupełnieniu do pełnej miesięcznej kwoty. Wynagrodzenie to wynosi 5315,42 zł:
3382,57 zł : 14 dni x 22 dni = 5315,42 zł
Zasiłek opiekuńczy za 5 dni wynosi 708,70 zł:
5315,42 zł : 30 = 177,18 zł
177,18 zł x 80 proc. = 141,74 zł
141,74 zł x 5 dni = 708,70 zł

przykład 4

Wynagrodzenie akordowe
Przyjmijmy część założeń z poprzedniego przykładu, modyfikując stan faktyczny w ten sposób, że pracownica od 6 do 30 września przebywa na zasiłku opiekuńczym i jest wynagradzana w sposób zmienny, tj. akordowo. W takim przypadku podstawą wymiaru zasiłku opiekuńczego jest wynagrodzenie za wrzesień, ustalone jako kwota zmiennych składników wynagrodzenia w przeciętnej miesięcznej wysokości, wypłacona za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, pracownikom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku pracy u pracodawcy, u którego przysługuje zasiłek. Taki sposób ustalenia podstawy zasiłkowej obowiązuje, gdy pracownik nie osiągnął żadnego wynagrodzenia. W firmie pracodawcy łączne wynagrodzenie akordowe za wrzesień, wypłacone 20 pracownikom zajmującym takie samo stanowisko, wyniosło 85 172,60 zł. Przeciętna miesięczna wysokość wynagrodzenia zmiennego wynosi 4258,63 zł, a po odliczeniu części składkowej 13,71 proc. jest to 3674,77 zł. Powyższa kwota to podstawa zasiłku opiekuńczego. ©℗
wAŻNE Urlop wypoczynkowy równa się okresowi przepracowanemu, a więc wynagrodzenie urlopowe (oskładkowane) wlicza się do podstawy zasiłku.
Podstawa prawna
•art. 3 pkt 3, art. 36, art. 38, art. 47 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1732)