Polski Ład doprecyzował mechanizm jej zmniejszania do wysokości zaliczki na PIT dla osób rozliczających się według skali podatkowej. Nie wprowadził jednak dla nich możliwości odliczenia jej od dochodu
Zmiany wprowadzone Polskim Ładem, tj. ustawą z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw, zrewolucjonizowały zasady opłacania składki zdrowotnej, ale nie uregulowały jednak tych kwestii precyzyjnie. Ich doprecyzowanie nastąpiło Polskim Ładem 2.0, a więc ustawą z 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw. Jednym z przepisów wymagających doprecyzowania był ten dotyczący obniżenia składki zdrowotnej do zaliczki na podatek dochodowy przez przedsiębiorców legitymujących się orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności i rozliczających się według skali podatkowej (art. 82 ust. 10 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych; dalej: ustawa), który do 1 lipca 2022 r. regulował tę kwestię bardzo ogólnie. Nie uwzględniał on chociażby rozróżnienia na miesięczną i roczną podstawę wymiaru składki zdrowotnej, a sprawę dodatkowo skomplikował fakt, że od 1 lipca 2022 r. nastąpił podział prowadzących działalność ze względu na możliwość odliczenia składki zdrowotnej od dochodu. Przypomnijmy, że prawo do takiego odliczenia nie obejmuje przedsiębiorców opłacających podatek dochodowy według skali podatkowej. Jak uzasadniają to twórcy Polskiego Ładu 2.0, wobec tych osób ma zastosowanie obniżenie stawki podatku dochodowego z 17 do 12 proc. Zatem częściowe odliczenie składki zdrowotnej przewidziane dla przedsiębiorców opłacających podatek liniowy, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych albo rozliczających się kartą podatkową stanowi pewnego rodzaju rekompensatę za brak możliwości skorzystania z obniżonej stawki podatku.
Roczna i miesięczna podstawa
Zgodnie z poprzednim, obowiązującym do 1 lipca 2022 r., brzmieniem art. 82 ust. 10 składka na ubezpieczenie zdrowotne była opłacana w wysokości nieprzekraczającej kwoty należnej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, w przypadku gdy osoba zaliczona do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności uzyskiwała przychód jedynie z tytułu go objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, o którym mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy, lub z tytułu, o którym mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1a. W przypadku art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy chodzi o osoby prowadzące działalność pozarolniczą i osoby z nimi współpracujące, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej. Odniesienie do art. 66 ust. 1 pkt 1a dotyczy zaś osób, które korzystają z ulgi na start (nie mają więc statusu osób prowadzących pozarolniczą działalność na gruncie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) oraz osoby z nimi współpracujące, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej.
Cytowany wyżej art. 82 ust. 10 ustawy w poprzednim brzmieniu nie odnosił się zatem do obowiązującego rozróżnienia na miesięczną i roczną podstawę wymiaru składki zdrowotnej. Od 1 lipca 2022 r. takie rozróżnienie jest już w nim zawarte, a także dokładnie określono, od którego miesiąca można opłacać obniżoną składkę oraz jak wpływa to na wysokość składki rocznej. Ponadto zaznaczono w nim, że obniżenie składki na podstawie tego przepisu możliwe jest w odniesieniu tylko do przedsiębiorców opodatkowanych według skali. Zgodnie z nowym brzmieniem tego przepisu w przypadku, gdy osoba zaliczona do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, objęta jedynie tytułem do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, o którym mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit c (prowadzący działalność lub jego współpracownik) albo w pkt 1a (korzystający z ulgi na start lub jego współpracownik), uzyskuje przychód rozliczany na zasadach określonych w art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (według skali), to:
1) miesięczna składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana w wysokości nieprzekraczającej kwoty zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych należnej za miesiąc, za który opłacana jest składka, począwszy od miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym ubezpieczony został zaliczony do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności;
2) roczna składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana w wysokości nieprzekraczającej kwoty należnego podatku dochodowego od osób fizycznych za dany rok kalendarzowy, jeżeli ubezpieczony był w tym okresie zaliczony do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności przez co najmniej jeden miesiąc.
Przypomnijmy, że prowadzący działalność rozliczający się według skali podatkowej opłaca składkę zdrowotną uzależnioną od dochodu z działalności uzyskanego w miesiącu poprzedzającym miesiąc, za który opłacana jest składka. Po zakończeniu roku ustalana jest zaś roczna podstawa wymiaru składki zdrowotnej. Stanowi ona dochód z działalności gospodarczej ustalony za rok kalendarzowy – jako różnica między osiągniętymi przychodami a poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów – pomniejszony o kwotę opłaconych w tym roku składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów (art. 81 ust. 2 ustawy). W zależności od tego, czy roczna podstawa jest niższa czy wyższa od sumy miesięcznej podstawy, może powstać niedopłata lub nadpłata składki zdrowotnej.
Jak podkreślają autorzy projektu Polskiego Ładu 2.0, zmiana w cytowanym art. 82 ust. 10 ustawy wyklucza wątpliwości dotyczące zaliczki na podatek dochodowy, do której będzie możliwe obniżenia składki. Punktem odniesienia jest zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych należna za ten sam miesiąc co obniżana składka zdrowotna.
Autorzy projektu zwracają przy tym uwagę, że zmiana nie wpłynie na uprawnienia części osób ze wskazanej wyżej grupy, która będzie nadal w ogóle zwolniona ze składki zdrowotnej. Zgodnie z art. 82 ust. 9 ustawy składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana przez osobę zaliczoną do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności z tytułu prowadzania działalności pozarolniczej lub współpracy z taką osobą, jak również z tytułu korzystania z ulgi na start lub współpracy z tego tytułu, w przypadku gdy osoba ta:
- uzyskuje przychody z tego tytułu w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50 proc. kwoty najniższej emerytury lub
- opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.
Zwolniony ze składki z prowadzenia firmy jest także prowadzący działalność i jego współpracownik, jak również osoba korzystająca z ulgi na start i jej współpracownik, który pobiera rentę i emeryturę, a jego świadczenie nie przekracza minimalnego wynagrodzenia (art. 82 ust. 8). Warunkiem jest, aby osoba ta:
- uzyskiwała przychody z działalności w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50 proc. kwoty najniższej emerytury lub
- opłacała podatek dochodowy w formie karty podatkowej.
Kolejne zwolnienie przewidziane jest dla prowadzących działalność i ich współpracowników oraz osób korzystających z ulgi na start i ich współpracowników, które:
- pobierają zasiłek macierzyński nieprzekraczający miesięcznie kwoty świadczenia rodzicielskiego (art. 82 ust. 9a ustawy) albo
- pracują na etacie, z którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tego tytułu jest nie wyższa niż minimalne wynagrodzenie, a przy tym:
– uzyskują dodatkowe przychody z tego tytułu w wysokości nie wyższej niż 50 proc. minimalnego wynagrodzenia oraz
– opłacają od tych przychodów podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (art. 82 ust. 9b ustawy).
Wymiana informacji
Nowe brzmienie tego przepisu spowodowało też konieczność wprowadzenia zmian w obowiązkach informacyjnych, jakie mają wobec siebie ZUS i szef Krajowej Administracji Skarbowej. Uzależnienie wysokości składki zdrowotnej od dochodu spowodowało, że organy te na bieżąco muszą wzajemnie się informować o dokumentach przekazywanych przez płatnika/podatnika. Zdarza się, że dane dotyczące dochodu (przychodu) w nich zawarte czasami się różnią, choć różnice nie powinny występować. Zgodnie z art. 82 ust. 2e, także w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2022 r., ZUS informuje KAS o formie opodatkowania oraz o wysokości przychodów lub dochodów wykazanych w dokumentach przekazywanych do ZUS, a w przypadku ubezpieczonych, o których mowa w art. 82 ust. 10 ustawy, również o kwocie należnego podatku dochodowego od osób fizycznych za dany rok kalendarzowy wykazanego w dokumentach przekazywanych do ZUS.
Z kolei szef KAS informuje ZUS o rozbieżnościach między formą opodatkowania i wysokością przychodów lub dochodów wykazanych w dokumentach przekazywanych do ZUS a formą opodatkowania i wysokością przychodów lub dochodów wykazanych dla celów podatkowych. W przypadku zaś ubezpieczonych, o których mowa w ust. 10, również o rozbieżnościach pomiędzy kwotą należnego podatku dochodowego od osób fizycznych za dany rok kalendarzowy wykazanego w dokumentach przekazywanych do ZUS a kwotą należnego podatku wykazanego dla celów podatkowych.
!Prawo do obniżenia składki zdrowotnej do wysokości nieprzekraczającej kwoty zaliczki na PIT dotyczy miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym ubezpieczony został zaliczony do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności.
Podstawa prawna
• art. 8 ust. 6, art. 18a i art. 18c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1115)
• ustawa z 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1265)
• ustawa z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2105; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1301)
• art. 66 ust. 1 pkt 1 lit c, art. 66 ust. 1 pkt 1a i art. 82 ust. 10 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265)
• art. 18 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 974)
