• Czy pracownikowi pracującemu dotychczas na dwóch etatach przysługuje podwójny zasiłek po zakończeniu pracy u jednego z pracodawców
  • Dlaczego ubezpieczony nie musi zwracać świadczenia, które ZUS mu omyłkowo przyznał i wypłacił
  • Po jakim czasie płatnik nie musi już wypłacać pracownikowi wyrównania i odsetek od zaniżonego świadczenia
Do końca czerwca byłam zatrudniona na dwóch etatach, jednak od 1 lipca jestem zatrudniona tylko u jednego pracodawcy. Zachorowałam 6 lipca. Czy będę miała prawo do podwójnego zasiłku chorobowego?
Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że w takim przypadku ubezpieczonej powinien przysługiwać tylko jeden zasiłek. Taki wniosek można wysnuć z art. 13 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa). Zgodnie z nim zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej zarówno w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy:
1) ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy;
2) kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby;
3) nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia z powodu nieupłynięcia tzw. okresu wyczekiwania;
4) jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego;
5) podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Można więc uznać kontynuowanie pracy na drugim etacie za „kontynuowanie działalności zarobkowej”, o którym mowa w przytoczonym wyżej art. 13 ust. 1 pkt 2. Innego zdania jest jednak Sąd Najwyższy. W postanowieniu z 7 maja 2003 r., sygn. akt III UZP 3/03, stwierdził, że wyłączenie prawa do zasiłku chorobowego na podstawie tego przepisu dotyczy sytuacji, gdy osoba niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego nie podlega żadnemu ubezpieczeniu, natomiast kontynuuje lub podejmuje działalność zarobkową uprawniającą ją do objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Zdaniem SN ponieważ zatrudnienie na podstawie umowy o pracę jest zawsze tytułem ubezpieczenia chorobowego, kontynuowanie lub podjęcie zatrudnienia nie jest objęte regulacją omawianego przepisu. Wykładnię tę zaakceptował ZUS w opublikowanym na swojej stronie internetowej komentarzu do ustawy zasiłkowej. Jak czytamy w komentarzu, także zdaniem ZUS pracownik, który był zatrudniony na podstawie więcej niż jednej umowy o pracę, a jedna z umów o pracę zakończyła się, nie traci uprawnień do zasiłku chorobowego za okres niezdolności do pracy z powodu choroby przypadającej po ustaniu zatrudnienia. Zarówno wtedy, gdy niezdolność do pracy powstała w czasie zatrudnienia, jak i po jego ustaniu, jeżeli spełnione są warunki określone w art. 7 ustawy zasiłkowej. W takim przypadku nie stosuje się art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy zasiłkowej.
ZUS przywołuje tutaj art. 7 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z nim zasiłek chorobowy przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:
1) nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego;
2) nie później niż w ciągu trzech miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego ‒ w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.
W opisywanym przypadku choroba powstała w ciągu 14 dni od zakończenia jednego z etatów. Musi jednak potrwać co najmniej 30 dni, aby prawo do zasiłku mogło przysługiwać.
Podsumowując, można więc stwierdzić, że skoro ZUS uznaje prawo do podwójnego zasiłku chorobowego w przypadku zakończenia jednego z etatów, to nie ma przeszkód, aby także w opisywanym przypadku ubezpieczona otrzymała podwójny zasiłek. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że zasiłek z etatu, który został zakończony, będzie wypłacany już przez ZUS, a nie przez płatnika składek, nawet gdy ma on status płatnika zasiłku.
Podstawa prawna
• art. 7 i 13 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265)
Jestem zatrudniona na umowę o pracę, ale jednocześnie pobieram rentę z tytułu niezdolności do pracy. Po pół roku pobierania zasiłku wystąpiłam o świadczenie rehabilitacyjne, które zostało mi przyznane na trzy miesiące, po czym wróciłam do pracy. Po kilku latach ZUS się zorientował, że nie powinnam świadczenia otrzymywać, bo pobierałam w tym czasie rentę. Nakazał mi zwrot świadczenia. Czy może to zrobić? ZUS sam mi je przyznał, a ja we wniosku o świadczenie poinformowałam o rencie, a ponadto – przecież to sam ZUS mi tę rentę wypłaca.
Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 18 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Jak wynika zaś z ust. 7 tego artykułu, świadczenie to nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego oraz do urlopu dla poratowania zdrowia, udzielonego na podstawie odrębnych przepisów. Jak wynika więc wprost z tego przepisu, prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy wyklucza prawo do świadczenia rehabilitacyjnego.
Jednak zwrot świadczeń z ubezpieczeń społecznych przez ubezpieczonego jest możliwy tylko w określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) przypadkach. Zgodnie z art. 84 ust. 1 tej ustawy osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Odsetki te są naliczane od dnia następującego po dniu wypłaty świadczenia do dnia spłaty. Jednak „nienależne świadczenie” nie oznacza każdego świadczenia, do którego pobrania dana osoba nie miała prawa, ale świadczenie to pobrała. Zgodnie z art. 84 ust. 2 ustawy systemowej za nienależnie pobrane uważa się wyłącznie świadczenia:
1) wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie do nich prawa albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca była pouczona o braku prawa do ich pobierania;
2) przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia;
3) z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego, co do których stwierdzono, że w okresie ich pobierania świadczeniobiorca wykonywał w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystywał zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia.
W opisywanej sytuacji ubezpieczona wystąpiła do ZUS o świadczenie rehabilitacyjne, które nie powinno było jej zostać w ogóle przyznane. Zaszła jednak pomyłka po stronie ZUS i mimo wyraźnego brzmienia wspomnianego wyżej art. 18 ust. 7 ustawy zasiłkowej świadczenie to zostało przyznane i wypłacone. Sama ubezpieczona poinformowała ZUS o pobieraniu renty. Nie można zatem uznać, że wprowadziła ZUS w błąd, zwłaszcza że to organ rentowy rentę wypłaca. Nie jest zatem spełniona definicja nienależnie pobranego świadczenia określona w art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej (przypadki określone w pkt 1 i 3 nie wchodzą w tej sytuacji w grę). Na ten temat wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 3 grudnia 2013 r., sygn. akt I UK 212/13. Stwierdził wprost, że ubezpieczony nie ma obowiązku zwrotu pobranego świadczenia rehabilitacyjnego, jeżeli we wniosku o to świadczenie podał, że pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy.
W opisywanej sytuacji doszło więc do pomyłki ZUS, który wbrew ustawie przyznał i wypłacił ubezpieczonej świadczenie rehabilitacyjne. Nie poniesie ona jednak żadnych konsekwencji i nie będzie musiała zwracać świadczenia. Skutki finansowe obciążają ZUS, a dokładniej – Fundusz Ubezpieczeń Społecznych.
Podstawa prawna
•art. 84 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1115)
•art. 18 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265)
W wyniku dokonanych korekt zorientowaliśmy się, że kilka lat temu wypłaciliśmy jednemu z naszych pracowników zasiłek w zbyt niskiej wysokości. Pracownik nie wie do dziś, że kwota była za mała. Czy mamy obowiązek wypłacić wyrównanie?
Obowiązek ten jest uzależniony od tego, jakiego okresu dotyczy niedopłata. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 64 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) płatnicy składek zobowiązani do wypłaty zasiłków (zgłaszający do ubezpieczenia chorobowego co najmniej 20 ubezpieczonych) wypłacają zasiłki w terminach przyjętych dla wypłaty wynagrodzeń lub dochodów. Zasiłki te wypłaca się nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do zasiłku (w brzmieniu tego przepisu obowiązującym do 31 grudnia 2021 r. – od dnia przedstawienia ostatniego dokumentu). Zgodnie z ust. 2 cytowanego przepisu, jeżeli płatnik składek nie wypłacił zasiłku w terminie, o którym mowa w ust. 1, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego zasiłku w wysokości i na zasadach określonych ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Chodzi tu o art. 85 ust. 1 tej ustawy. Zgodnie z nim, jeżeli ZUS (płatnik) w terminach przewidzianych w odrębnych przepisach (a więc np. ustawie zasiłkowej) nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które ZUS (płatnik) nie ponosi odpowiedzialności.
Skoro więc płatnik wypłacił pracownikowi zasiłek w zbyt niskiej wysokości, ma obowiązek wyrównać niedopłatę – wraz z odsetkami. Nie należy jednak zapominać o terminach przedawnienia. Zgodnie z art. 67 ust. 1 ustawy zasiłkowej roszczenie o wypłatę zasiłku chorobowego, wyrównawczego, macierzyńskiego oraz opiekuńczego przedawnia się po upływie sześciu miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje. Jeżeli jednak niezgłoszenie roszczenia o wypłatę zasiłku nastąpiło z przyczyn niezależnych od osoby uprawnionej, to termin sześciu miesięcy liczy się od dnia, w którym ustała przeszkoda uniemożliwiająca zgłoszenie roszczenia. W opisywanej sytuacji znaczenie będzie miał art. 67 ust. 4 ustawy zasiłkowej. Wynika z niego, że jeżeli niewypłacanie zasiłku w całości lub w części było następstwem błędu płatnika składek, to roszczenie o wypłatę zasiłku przedawnia się po upływie trzech lat.
Oznacza to, że jeżeli do zauważenia błędu doszło po upływie trzech lat od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługiwał, prawo do wypłaty wyrównania uległo przedawnieniu. Płatnik w takiej sytuacji nie musi wypłacać wyrównania, chociaż oczywiście może to zrobić. ©℗
Podstawa prawna
•art. 84 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1115)
•art. 18 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265)