Dlaczego wspólnik spółki jawnej, który nie prowadzi jej spraw, także musi opłacać za siebie składki? Czy można uregulować zaległości składkowe za pomocą cesji wierzytelności? W jakich sytuacjach ZUS może odstąpić od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń? Co uniemożliwi płatnikowi wystąpienie o interpretację indywidualną

​​​​​​​
Jestem wspólnikiem spółki jawnej, jednak prowadzenie spraw spółki powierzono innemu wspólnikowi. Nie mogę również samodzielnie reprezentować spółki. Czy muszę zatem opłacać składki do ZUS?
Wspólnicy spółki jawnej są uznawani za osoby prowadzące pozarolniczą działalność w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Zgodnie zaś z art. 13 pkt 4b tej ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom podlegają „osoby fizyczne w następujących okresach (…) wspólnicy spółki jawnej, partnerskiej lub komandytowej – od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego albo od dnia nabycia ogółu praw i obowiązków w spółce do dnia wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego albo zbycia ogółu praw i obowiązków w spółce, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności przez spółkę zostało zawieszone (…)”. Jak widać, ustawa wiąże obowiązek ubezpieczenia jedynie z wpisaniem spółki do KRS albo nabyciem ogółu praw i obowiązków (w razie późniejszego przystąpienia do spółki). Przepisy nie dają podstaw do rozróżnienia wspólników na prowadzących i nieprowadzących spraw spółki, jak również na uprawnionych do reprezentacji łącznej i samodzielnej. Pod względem ubezpieczeniowym wspólnicy ci są traktowani w ten sam sposób. Wspólnik nieprowadzący spraw spółki nie może zatem powoływać się przed ZUS lub przed sądem na tę okoliczność jako przyczynę niezgłoszenia do ubezpieczeń i nieopłacenia składek. Nie ma również znaczenia, czy spółka rzeczywiście prowadzi działalność, czy została jedynie wpisana do KRS. W przeciwieństwie do osób prowadzących działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej wspólnicy m.in. spółek jawnych nie mogą się powoływać także na okoliczność, że nie podjęto jeszcze żadnych działań zmierzających do prowadzenia działalności.
Wspólnik opłaca składki od zadeklarowanej podstawy wymiaru, nie niższej jednak niż 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Z mocy prawa podlega ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu oraz wypadkowemu, jak również ubezpieczeniu zdrowotnemu. Ubezpieczeniu chorobowemu podlega jedynie na wniosek. Nie ma natomiast prawa do żadnej ulgi w opłacaniu składek – ani preferencyjnych składek (art. 18a ustawy systemowej), ani małego ZUS Plus (art. 18c ustawy systemowej). Nie może również skorzystać z ulgi na start (art. 18 prawa przedsiębiorców), która pozwala na nieopłacanie składek na ubezpieczenia społeczne przez pierwsze sześć miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej. Wspólnik spółki jawnej nie jest bowiem uznawany za przedsiębiorcę w rozumieniu prawa przedsiębiorców.
Warto dodać, że wspomniany art. 13 pkt 4b obowiązuje od 18 września 2021 r., co nie znaczy jednak, że regulacja ta wprowadziła nową zasadę. Przed obowiązywanie tego przepisu wywodzono ją bowiem z innych przepisów ustawy systemowej, jednak w związku z wątpliwościami, jakie podnosili płatnicy przed sądem i ZUS, zdecydowano na sformułowanie tej reguły wprost.
Podstawa prawna
• art. 13 pkt 4b, art. 18a, art. 18c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1115)
• art. 18 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 974)
Prowadzę niewielką firmę. Mam duże zaległości składkowe, a jednocześnie mam wierzytelności na bardzo wysokie kwoty. Czy mogę zapłacić składki za pomocą cesji wierzytelności na rzecz ZUS? Organ rentowy z pewnością szybciej i łatwiej odzyska zaległości od moich kontrahentów. W przeciwnym wypadku będę płacił odsetki, a składki i tak będą niezapłacone.
Sposoby, w jakie wygasają należności składkowe, wskazano w art. 59 ordynacji podatkowej, który na podstawie art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stosuje się odpowiednio. Zgodnie z nim zobowiązanie składkowe wygasa w całości lub w części wskutek zapłaty, potrącenia, zaliczenia nadpłaty lub zaliczenia zwrotu podatku, umorzenia zaległości lub przedawnienia. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w wyroku z 11 stycznia 2022 r., sygn. akt V Aga 370/20, przepis ten jako przepis o charakterze publicznoprawnym określa wyłączny katalog możliwych sposobów uregulowania należności z tego tytułu. Skoro ustawa nie przewiduje możliwości uregulowania składek na ubezpieczenie poprzez przelew wierzytelności, czynność przelewu ex lege jest nieważna ze skutkiem ex tunc, czyli od daty jej podjęcia (art. 58 par. 1 k.c. w zw. z art. 509 par. 1 k.c.).
Rozwiązanie zaproponowane przez płatnika nie jest zatem dopuszczalne. Cesja wierzytelności nie może być sposobem na uregulowanie zaległości publicznoprawnych – czy to składkowych czy to podatkowych. Tego rodzaju rozliczenia mogą być dokonywane jedynie w relacjach prywatnoprawnych.
Podstawa prawna
•art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1115)
•art. 59 par. 1 pkt 1, 3–4, 8–9 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2021 r. poz. 1540; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 974)
•art. 58 par. 1, art. 509 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1509)
Zostałam zobowiązana do zwrotu zasiłku chorobowego, gdyż Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał, że pracowałam podczas zwolnienia lekarskiego. Tak było, ale nie miałam wyboru, bo w przeciwnym wypadku straciłabym pracę. Słyszałam, że ze względu na szczególne okoliczności ZUS może odstąpić od żądania zwrotu zasiłku. Czy w moim przypadku takie rozwiązanie wchodzi o grę?
Zakład Ubezpieczeń Społecznych może żądać zwrotu świadczenia, jeśli zostanie ono uznane za nienależnie pobrane. Za nienależnie pobrane świadczenia ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) uznaje:
  • wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie do nich prawa albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie została pouczona o braku takiego prawa;
  • przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez pobierającego;
  • świadczenia z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego, co do których stwierdzono, że w okresie ich pobierania świadczeniobiorca wykonywał w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystywał zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia.
W opisywanym przypadku zachodzi ostatni z wymienionych wyżej przypadków, tj. wykonywanie pracy zarobkowej podczas orzeczonej niezdolności do pracy.
Ustawa systemowa faktycznie dopuszcza odstąpienie od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, jak również odroczenie terminu ich płatności albo rozłożenie ich na raty (art. 84 ust. 8). Będzie to możliwe, jeśli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności lub kwota nienależnie pobranych świadczeń nie przewyższa kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Ustawa systemowa jednak nie wskazuje, jaki rodzaj okoliczności może zostać uznany za „szczególny”. Z pomocą przychodzi orzecznictwo. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 4 listopada 2021 r., poz. III AUa 191/20 wskazał, że skoro art. 84 ust. 8 ustawy systemowej posługuje się pojęciem okoliczności „szczególnie uzasadnionych”, należy uznać, że przypadki jego zastosowania winny mieć charakter wyjątkowy, a sam przepis nie powinien być interpretowany rozszerzająco. Sąd przypomniał, że w ramach katalogu przykładowych okoliczności uzasadniających stosowanie ulg wskazuje się:
  • brak majątku, z którego możliwe byłoby dochodzenie od osoby zobowiązanej zwrotu świadczeń;
  • ustalenie, że w przypadku zwrotu świadczeń osoba zobowiązana lub osoby pozostające na jej utrzymaniu zostałyby pozbawione niezbędnych środków utrzymania;
  • ciężką chorobę powodującą niezdolność do pracy lub niepełnosprawność osoby zobowiązanej, członka jej rodziny lub innej osoby pozostającej na jej utrzymaniu;
  • wiek osoby zobowiązanej;
  • zdarzenia losowe (kradzież, wypadek, pożar, powódź, inne klęski żywiołowe) powodujące szczególne trudności w sytuacji materialnej osoby zobowiązanej.
Sąd podkreślił, że dokonując oceny występowania okoliczności, które uznaje się za szczególnie uzasadnione, należy kierować się stanem majątkowym i rodzinnym dłużnika, a także realną możliwością zwrotu, w tym możliwością podjęcia pracy pozwalającej na zwrot świadczeń. Jak widać, nie tyle istotne są okoliczności, które spowodowały konieczność zwrotu świadczenia (w opisywanej sytuacji – wykonywanie pracy podczas pobierania zasiłku chorobowego), co sytuacja samego dłużnika. Z wysokim prawdopodobieństwem można więc stwierdzić, że w opisywanej sytuacji ZUS nie odstąpi od żądania zwrotu świadczenia.
Podstawa prawna
•art. 84 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1115)
•art. 17 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
Zakład Ubezpieczeń Społecznych zwrócił się do naszej firmy o przekazanie wyjaśnień co do zatrudnianych przez nas osób i sposobu opłacania za nich składek, jednocześnie zawiadomił nas o wszczęciu postępowania wyjaśniającego. Obawiamy się, że zostanie wszczęta w tej sprawie także kontrola. Zamierzamy wystąpić do ZUS z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej. Czy wciąż możemy to zrobić?
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) w art. 83d ust. 1 przewiduje możliwość wydawania przez ZUS interpretacji indywidualnych, o których mowa w art. 34 prawa przedsiębiorców. Interpretacje mogą dotyczyć obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. Takie interpretacje wraz z wnioskiem o ich wydanie, po usunięciu danych identyfikujących wnioskodawcę oraz inne podmioty wskazane w treści interpretacji, ZUS niezwłocznie zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej. Przy czym, jak wynika z art. 35 prawa przedsiębiorców, interpretacja indywidualna nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, z tym że przedsiębiorca nie może zostać obciążony sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosował się do uzyskanej interpretacji, ani daninami w wysokości wyższej niż z niej wynikające. Przedsiębiorca nie może jednak wystąpić o taką interpretację w dowolnym czasie. Zgodnie bowiem z art. 83d ust. 2 ustawy systemowej nie wydaje się interpretacji indywidualnych w zakresie tych elementów stanu faktycznego, które w dniu złożenia wniosku o interpretację są przedmiotem toczącego się postępowania wyjaśniającego lub kontroli albo gdy w tym zakresie sprawa została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji ZUS. Przepis ten ma uniemożliwiać składanie wniosków w sprawach, które albo już zostały przez ZUS rozstrzygnięte, albo przynajmniej zwróciły uwagę ZUS i są już badane. Wskazana regulacja nie mówi bowiem tylko o wszczęciu kontroli, lecz także o wszczęciu postępowania wyjaśniającego.
W opisywanej sytuacji do wszczęcia postępowania wyjaśniającego już doszło, dlatego złożenie wniosku o wydanie interpretacji nie będzie już możliwe. Nie wyklucza to składania wniosków o interpretację przez płatnika w innych sprawach, które aktualnie nie są ani przez ZUS badane, ani nie zostały rozstrzygnięte. ©℗
Podstawa prawna
•art. 83d ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1115)
•art. 34 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162; ost.zm. Dz.U. 2022 r. poz. 974)