Nasz pracownik uległ wypadkowi w pracy. Powołany zespół powypadkowy jeszcze nie sporządził ostatecznego protokołu. Niedługo przypadnie termin wypłaty wynagrodzeń, a pracownik jest na zwolnieniu lekarskim. Jakie wypłacić pracownikowi świadczenie – zwykłe wynagrodzenie chorobowe czy zasiłek z ubezpieczenia wypadkowego?

odpowiedź

Dopóki nie ma protokołu i kwalifikacji zdarzenia jako wypadku przy pracy, dopóty nie ma podstawy do wypłaty zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego. Należy więc wypłacić wynagrodzenie chorobowe, a dopiero po uzyskaniu protokołu powypadkowego przekwalifikować wynagrodzenie na zasiłek, skorygować raporty do ZUS i wypłacić wyrównanie.
Definicja ustawowa
Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej: ustawa wypadkowa) zawiera definicję wypadku przy pracy. Jest to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
Statystyki wypadków uwzględnią pracę zdalną
Statystyki wypadków uwzględnią pracę zdalną

Zobacz również
  • podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
  • podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
  • w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
  • w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż wyżej wymienione, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
  • podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
  • przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, któremu pracownik uległ przy pracy, dokonuje powołany przez pracodawcę zespół powypadkowy. Zespół ten, w terminie 14 dni od uzyskania zawiadomienia o wypadku, sporządza protokół powypadkowy, w którym stwierdza, czy zdarzenie było wypadkiem przy pracy czy nie. Jeżeli mamy do czynienia z wypadkiem przy pracy, wskutek którego pracownik stał się niezdolny do pracy, to poszkodowanemu przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego.
Bez wyczekiwania
Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego, w przeciwieństwie do zasiłku z ubezpieczenia chorobowego, przysługuje niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu. Oznacza to, że nawet po kilku dniach pracy pracownik nieposiadający wcześniejszego stażu ubezpieczeniowego ma prawo do zasiłku. Świadczenie to przysługuje od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy. Nie jest więc wymagane zaliczenie tzw. okresu wyczekiwania, pozostawania w ubezpieczeniu społecznym przez co najmniej 30 dni. Podstawą do otrzymania zasiłku jest protokół powypadkowy stwierdzający to zdarzenie oraz zaświadczenie lekarskie potwierdzające niezdolność do pracy nim spowodowaną.
Prawo do zasiłków z ubezpieczenia wypadkowego ustala oraz zasiłki te wypłaca płatnik, którym jest:
  • pracodawca zobowiązany do ustalania prawa do zasiłków w razie choroby i macierzyństwa i ich wypłaty, lub
  • ZUS ‒ w pozostałych przypadkach (np. po ustaniu zatrudnienia).
Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru. Podstawę wymiaru zasiłku stanowi kwota będąca podstawą składek na ubezpieczenie wypadkowe. Zasiłek należy się niezależnie od stopnia wykorzystania limitu dni choroby w roku kalendarzowym, płatnej wynagrodzeniem na podstawie art. 92 kodeksu pracy (dalej: k.p.). [przykład 1]

przykład 1

Nie wlicza się do limitu
Pracownik stał się niezdolny do pracy z powodu wypadku przy pracy, któremu uległ 12 maja. Zwolnienie lekarskie obejmuje okres do 10 czerwca. Do dnia wypadku przy pracy pracownikowi wypłacono wynagrodzenie określone w art. 92 k.p. za 10 dni w bieżącym roku kalendarzowym. Mimo że pracownik pobierał wynagrodzenie przez okres krótszy niż 33 dni, otrzyma zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego od 12 maja, tj. od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy. Okresu orzeczonej niezdolności do pracy z powodu wypadku przy pracy od 12 maja do 10 czerwca nie wlicza się do okresu 33 dni, o którym mowa w art. 92 k.p.

przykład 2

Dokumenty korygujące
W maju pracownik miał wypadek przy pracy, który został uznany w czerwcu, już po wypłacie za maj. Otrzymał wynagrodzenie chorobowe za 25 dni w wysokości 1731,53 zł (80 proc.). Pracodawca pobrał składkę zdrowotną od wynagrodzenia za przepracowaną część miesiąca i wynagrodzenia chorobowego w wysokości 233,76 zł. Zasiłek wypadkowy wynosi natomiast 2164,42 zł. Wyrównanie zasiłku dla pracownika wynosi 432,89 zł (2164,42 zł – 1731,53 zł).
Za maj pracodawca musi złożyć w ZUS następujące dokumenty korygujące:
• raport ZUS RSA z kodem świadczenia/przerwy 314 i kwotą zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego 1731,53 zł,
• raport ZUS RCA z kodem pracowniczym 011000 i podstawą wymiaru składki zdrowotnej oraz kwotą składki ustaloną tylko od wynagrodzenia za pracę,
• deklarację ZUS DRA – z rozliczeniem w ciężar składek społecznych wypłaconego wynagrodzenia chorobowego zaliczonego jako zasiłek wypadkowy (1731,53 zł).
W czerwcu pracodawca wypłaci wyrównanie. W raporcie ZUS RSA za czerwiec wykaże jego kwotę z kodem świadczenia/przerwy 318 i okresem, za który przysługiwało wyrównanie (maj 2022 r.). W deklaracji ZUS DRA płatnik rozliczy wyrównanie w ciężar składek społecznych należnych za czerwiec. ©℗
Na początek wynagrodzenie
Zbadanie wszystkich okoliczności i przyczyn wypadku w pracy, przesłuchanie świadków, zebranie dowodów, opinii lekarskiej to procedury często wymagające czasu. Zdarza się więc, że jeszcze przed sporządzeniem protokołu trzeba pracownikowi wypłacić wynagrodzenie i odpowiednie świadczenie za czas choroby. Bez tego dokumentu, który zawiera ocenę i kwalifikację zdarzenia, pracodawca nie może wypłacić zasiłku wypadkowego. Nie zrobi tego również ZUS, jeżeli to on jest płatnikiem zasiłków. Jeżeli więc postępowanie wypadkowe nie zostało jeszcze zakończone, to pracownikowi wypłaca się świadczenie jak za czas zwykłej niezdolności do pracy, tj. niezwiązanej z wypadkiem przy pracy. Oznacza to, że otrzyma wynagrodzenie chorobowe z budżetu pracodawcy albo zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego.
Jeżeli pracodawca wypłacił wynagrodzenie za okres choroby zgodnie z art. 92 k.p., a w wyniku postępowania zdarzenie zostanie uznane za wypadek przy pracy, to za okres niezdolności do pracy pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego na zasadach określonych w ustawie wypadkowej. W takim przypadku wypłacone pracownikowi wynagrodzenie powinno być potraktowane jako zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego. Jednak nie oznacza to końca rozliczeń, bo powstaje różnica między wynagrodzeniem chorobowym w wysokości 80 proc., a zasiłkiem 100 proc. Pracodawca będący płatnikiem zasiłków jest zobowiązany do wypłacenia kwoty uzupełniającej.
Reasumując, pracownik nie musi zwracać wynagrodzenia chorobowego.
Z kolei gdy pracownikowi zostało wypłacone wynagrodzenie chorobowe przez pracodawcę niezobowiązanego do wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, to po uznaniu przez oddział ZUS zdarzenia za wypadek przy pracy wypłacone wynagrodzenie za czas choroby również powinno być uznane za zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego. Pracodawca rozlicza zasiłek w ciężar składek na ubezpieczenia społeczne. W takim przypadku ZUS oblicza pełną kwotę należnego zasiłku chorobowego i w razie gdy:
  • kwota wypłacona pracownikowi przez pracodawcę jest niższa niż należna – wypłaca różnicę między kwotą należną, a wypłaconą przez pracodawcę;
  • kwota wypłacona pracownikowi przez pracodawcę jest równa kwocie należnej – wypłacone wynagrodzenie w pełni pokrywa należny zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego;
  • kwota wypłacona pracownikowi przez pracodawcę przewyższa należną kwotę zasiłku – wypłacone wynagrodzenie jest traktowane jak zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego, ale tylko do wysokości należnego zasiłku wypadkowego; wówczas tylko w tej wysokości zasiłek może być rozliczony w ciężar bieżących składek społecznych.
Zarówno w tych przypadkach, jak i wtedy, gdy to pracodawca jest płatnikiem zasiłków i musiał przekwalifikować świadczenia, pracodawca jest zobowiązany do złożenia dokumentów rozliczeniowych korygujących.
Raporty do korekty
W raportach korygujących płatnik składek musi uwidocznić zmianę kategorii świadczeń. Korekta musi zatem uwzględniać:
  • zmianę kodu świadczenia w raporcie ZUS RSA,
  • wyzerowanie (lub zmniejszenie) podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, naliczonej od wynagrodzenia chorobowego.
W raporcie korygującym ZUS RSA należy zatem zmienić kod świadczenia/przerwy z 331 (wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy z powodu choroby finansowane ze środków pracodawcy) i 313 (zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego) na kod 314 (zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego). Pozostałe dane nie ulegają zmianie, tj. okres niezdolności do pracy, liczba dni zasiłkowych, kwota wypłaty.
W raporcie korygującym ZUS RCA trzeba natomiast skorygować podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz kwotę tej składki, gdyż pracownik otrzymał wcześniej wynagrodzenie chorobowe, od którego została naliczona składka na ubezpieczenie zdrowotne. Komplet dokumentów korygujących powinien zawierać – oprócz imiennych raportów za pracownika ‒ również korektę deklaracji ZUS DRA, w której zostaną rozliczone składki za wszystkich pracowników, z tą różnicą, że w ciężar składek społecznych będzie można zaliczyć zasiłek z ubezpieczenia wypadkowego, tj. wypłaconą kwotę z korygującego raportu ZUS RSA.
W wyniku sporządzenia korekt powstanie nadpłata składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zaliczenia zasiłku wypadkowego w ciężar tych składek. Taką nadpłatę ZUS zalicza na poczet bieżących (bądź zaległych, jeśli takie są) zobowiązań składkowych płatnika. Pracodawca musi wówczas zwrócić pracownikowi nadpłaconą kwotę składki zdrowotnej, ponieważ została ona sfinansowana z dochodu pracownika.
Kwotę wyrównania należy wypłacić w najbliższym terminie wypłaty świadczeń. Wyrównanie to należy wykazać w raporcie ZUS RSA sporządzonym za miesiąc, w którym zostanie ono wypłacone, z kodem świadczenia 318 – wyrównanie zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego. [przykład 2]
Może się też zdarzyć, że pracownik przed wypadkiem przekroczył już limit dni niezdolności do pracy opłacanej wynagrodzeniem chorobowym (33 lub 14 dni w razie pracownika w wieku 50+). Z tytułu niezdolności wypadkowej otrzymał więc zasiłek z ubezpieczenia chorobowego w wysokości 80 proc. W przypadku uznania wypadku przy pracy również należy dokonać „zamiany” zasiłków. Ten z ubezpieczenia chorobowego staje się zasiłkiem z wypadkowego. Sam rodzaj świadczenia jednak się nie zmienia (jest to zasiłek), co jest mniej kłopotliwe, jeśli chodzi o konsekwencje korekt. Nie występuje nadpłata składki zdrowotnej. Należy tylko wypłacić wyrównanie do 100 proc. z tytułu zasiłku wypadkowego.©℗
Podstawa prawna
•art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8, art. 9 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1205; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
•art. 92 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
•rozporządzenie ministra rodziny i polityki społecznej z 20 grudnia 2020 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, raportów informacyjnych, oświadczeń o zamiarze przekazania raportów informacyjnych, informacji o zawartych umowach o dzieło oraz innych dokumentów (Dz.U. poz. 2366; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2366)