Za pobyt w szpitalu przypadający w tym roku przysługuje stara stawka, jeśli nieprzerwana niezdolność do pracy rozpoczęła się jeszcze w poprzednim. Z kolei za kwarantannę po krótkiej przerwie od pobierania świadczenia rehabilitacyjnego świadczenia mogą w ogóle nie przysługiwać
Elżbieta Fijoł, były pracownik Centrali ZUS, specjalista z zakresu świadczeń zasiłkowych
Łukasz Prasołek, były pracownik SN, specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych
Łukasz Prasołek, były pracownik SN, specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych
W artykule „Nieprecyzyjne przepisy przejściowe utrudniają rozliczanie zasiłków od 1 stycznia 2022 r.” (DGP nr 18 z 27 stycznia 2021 r.) omówiliśmy obszerne stanowisko ZUS na temat stosowania przepisów dotyczących ustalania prawa i wysokości świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w okresie przejściowym, tj. na przełomie 2021 i 2022 r. W skrócie należy stwierdzić, że niektóre zwolnienia lekarskie będą rozliczane czasem na starych, a czasem na nowych zasadach, a ponadto ubezpieczeni częściej będą musieli występować o świadczenia rehabilitacyjne. Nie wszystkie wątpliwości zostały rozstrzygnięte, dlatego DGP zwrócił się do ZUS z kolejnymi pytaniami, na które zakład odpowiedział. [stanowisko]
Stanowisko Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 21 lutego 2022 r. (wydane dla DGP)
PYTANIE 1 Ubezpieczony wykorzystał okres zasiłkowy w pełnym wymiarze 182 dni, nie wrócił do pracy, ponieważ zawnioskował o urlop bezpłatny w wymiarze 65 dni. Bezpośrednio po urlopie jest niezdolny do pracy z powodu choroby. Czy w tym przypadku należy otworzyć nowy okres zasiłkowy z powodu przerwy między zwolnieniami ponad 60 dni? Czy płatnik powinien wszcząć postępowanie wyjaśniające w celu uzyskania opinii o odzyskaniu zdolności do pracy?
ODPOWIEDŹ: Zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej dalej „ustawą zasiłkową”, od 1 stycznia 2022 r. do jednego okresu zasiłkowego wlicza się okresy poprzednich niezdolności do pracy, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni. Natomiast do tego samego okresu zasiłkowego nie wlicza się okresów niezdolności do pracy przypadających przed przerwą nie dłuższą niż 60 dni, jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpiła w trakcie ciąży.
Od 1 stycznia 2022 r. nie uległ zmianie tryb postępowania w przypadku wątpliwości, czy w przerwie w niezdolności do pracy zarówno trwającej do 60 dni, jak i dłużej niż 60 dni, ubezpieczony odzyskał zdolność do pracy. Oznacza to, że w razie wątpliwości, czy w przerwie w niezdolności do pracy zarówno trwającej do 60 dni, jak i dłużej niż 60 dni, ubezpieczony odzyskał zdolność do pracy, płatnik powinien wszcząć postępowanie wyjaśniające w celu ustalenia, czy ubezpieczony odzyskał zdolność do pracy. Jeżeli okaże się, że między okresami orzeczonych niezdolności do pracy ubezpieczony nie odzyskał zdolności do pracy, okresy niezdolności przypadające przed przerwą i po przerwie powinny być zliczone do jednego okresu zasiłkowego.
PYTANIE 2 Ubezpieczona wykorzystała pełny okres zasiłkowy 182 dni i 360 dni świadczenia rehabilitacyjnego, powróciła do pracy i po krótkim czasie została skierowana na kwarantannę/izolację domową. Do jakich świadczeń ma prawo?
ODPOWIEDŹ: Zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 1 i 1a ustawy zasiłkowej na równi z niezdolnością do pracy z powodu choroby traktuje się niemożność wykonywania pracy w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, lub wskutek poddania się obowiązkowi kwarantanny, izolacji w warunkach domowych albo izolacji, o której mowa w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Zatem osobie odbywającej obowiązkową kwarantannę/izolację w warunkach domowych przysługują świadczenia z tytułu choroby (wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy na podstawie art. 92 Kodeksu pracy i zasiłek chorobowy) na zasadach przewidzianych w ustawie zasiłkowej.
Od 1 stycznia 2022 r. do jednego okresu zasiłkowego wlicza się okresy poprzednich niezdolności do pracy, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni. Natomiast do tego samego okresu zasiłkowego nie wlicza się okresów niezdolności do pracy przypadających przed przerwą nie dłuższą niż 60 dni, jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpiła w trakcie ciąży.
Oznacza to, że nowy okres zasiłkowy rozpoczyna się, jeżeli:
• przerwy pomiędzy niezdolnościami do pracy przekraczają 60 dni,
• przerwa pomiędzy niezdolnościami nie przekracza 60 dni - jeżeli niezdolność do pracy przed przerwą nie występowała w trakcie ciąży, a po przerwie występuje w trakcie ciąży.
Oznacza to, że ubezpieczonemu po wykorzystaniu pełnego okresu zasiłkowego (182 dni) i 360 dni świadczenia rehabilitacyjnego prawo do świadczeń z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej kwarantanną lub izolacją w warunkach domowych przysługiwać będzie, jeżeli przerwa pomiędzy niezdolnościami przekroczy 60 dni.
PYTANIE 3 Jaki zasiłek należy wypłacić ubezpieczonemu (70 czy 80 proc. podstawy wymiaru) w następującej sytuacji: pracownik był niezdolny do pracy od 6 grudnia 2021 r. do 18 stycznia 2022 r., a w okresie tej niezdolności od 5 do 8 stycznia 2022 r. przebywał w szpitalu. Na 31 grudnia 2021 r. ubezpieczony ma prawo do zasiłku chorobowego. W tym przypadku nieprzerwana niezdolność do pracy zaczęła się bowiem w 2021 r., ale sam pobyt w szpitalu przypadł w całości w 2022 r. Czy wobec tego za okres pobytu w szpitalu płatnik wypłaca starą czy nową stawkę zasiłku?
ODPOWIEDŹ: Zgodnie z art. 21 ustawy z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw zasiłki oraz świadczenie rehabilitacyjne, do których prawo powstało przed 1 stycznia 2022 r., wypłaca się w wysokości, na zasadach i w trybie określonych w przepisach ustawy zasiłkowej, w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2022 r., za cały okres nieprzerwanej niezdolności do pracy.
Jeżeli prawo do zasiłku chorobowego powstało przed 1 stycznia 2022 r. i niezdolność do pracy trwa nieprzerwanie również po tej dacie, to np. zasiłek chorobowy za cały okres niezdolności do pracy wypłaca się na zasadach obowiązujących przed 1 stycznia 2022 r. Zgodnie z art. 11 ust. 1a ustawy zasiłkowej w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2022 r. miesięczny zasiłek chorobowy, z zastrzeżeniem ust. 1b i 2, za okres pobytu w szpitalu wynosił 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku.
W związku z tym, że niezdolność do pracy i prawo do zasiłku chorobowego z tego tytułu powstały przed 1 stycznia 2022 r. i trwały nieprzerwanie do 18 stycznia 2022 r., zasiłek chorobowy za cały okres powinien być wypłacony według zasad obowiązujących przed 1 stycznia 2022 r. Zatem zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu od 5 do 8 stycznia 2022 r. powinien być ustalony w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku.
Postępowanie wyjaśniające
Przypomnijmy, że obecnie, zgodnie z nowym przepisem, do tego samego okresu zasiłkowego oprócz nieprzerwanych okresów niezdolności do pracy będą wliczane także wszystkie okresy poprzedniej niezdolności do pracy, jeżeli przerwa między ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni, nawet jeżeli będą spowodowane różnymi chorobami. Powstała zatem wątpliwość, czy konieczne jest wszczęcie przez płatnika postępowania wyjaśniającego w celu uzyskania opinii o odzyskaniu zdolności do pracy pracownika, u którego wystąpiła przerwa w niezdolnościach do pracy trwająca np. 65 dni spowodowana urlopem bezpłatnym lub inną usprawiedliwioną nieobecnością w pracy. ZUS w stanowisku z 21 lutego 2022 r. uznał, że w takim przypadku płatnik powinien wszcząć postępowanie wyjaśniające. Tym samym ZUS potwierdził, że tryb postępowania w tym zakresie nie uległ zmianie. Zgodnie z pkt 39 „Komentarza do ustawy zasiłkowej” zamieszczonego na stronie www.zus.pl „w razie wątpliwości, czy w przerwie w niezdolności do pracy spowodowanej tą samą chorobą, trwającej ponad 60 dni, ubezpieczony odzyskał zdolność do pracy, należy zasięgnąć opinii lekarza leczącego. Jeżeli z opinii lekarza wynika, że między okresami orzeczonych niezdolności do pracy ubezpieczony nie odzyskał zdolności do pracy, okresy niezdolności przypadające przed przerwą i po przerwie zlicza się do jednego okresu zasiłkowego”.
Kwarantanna i izolacja
Kolejna wątpliwość dotyczyła prawa do świadczeń ubezpieczonej, która wykorzystała pełny okres zasiłkowy 182 dni i 360 dni świadczenia rehabilitacyjnego i następnie powróciła do pracy, i po krótkim czasie została skierowana na kwarantannę/izolację. Pojawiło się bowiem pytanie, czy w ogóle przysługuje jakieś świadczenie w takiej sytuacji.
W stanowisku z 21 lutego 2022 r. ZUS przyjął, że ubezpieczonemu, po wykorzystaniu pełnego okresu zasiłkowego: 182 dni i 360 dni świadczenia rehabilitacyjnego, prawo do świadczeń z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej kwarantanną lub izolacją w warunkach domowych przysługiwać będzie tylko wtedy, gdy przerwa pomiędzy niezdolnościami przekroczy 60 dni. Zatem krótsza przerwa przed izolacją lub kwarantanną będzie oznaczała nieobecność usprawiedliwioną niepłatną - bez prawa do świadczeń dla ubezpieczonego.
Hospitalizacja w nowym roku
Od 1 stycznia 2022 r. zmianie uległy zasady rozliczania zasiłku chorobowego za pobyt w szpitalu. Jednak nadal rozliczamy 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku za pobyt w szpitalu mający miejsce w trakcie nieprzerwanej niezdolności do pracy, która rozpoczęta została jeszcze w 2021 r. W stanowisku z 21 lutego 2022 r. ZUS uznał, że nie ma znaczenia, że pobyt w szpitalu ubezpieczonego przypadał w całości na 2022 r., kiedy już obowiązywały nowe przepisy, jeśli jest to nieprzerwana niezdolność do pracy rozpoczęta w 2021 r., czyli jeszcze pod rządami starych przepisów. ZUS uznał, że jeżeli prawo do zasiłku chorobowego powstało przed 1 stycznia 2022 r. i niezdolność do pracy trwa nieprzerwanie również po tej dacie, to zasiłek chorobowy za cały okres niezdolności do pracy wypłaca się na starych zasadach obowiązujących przed 1 stycznia 2022 r. Nie ma przy tym znaczenia, że jej część stanowi pobyt w szpitalu.
Podstawa prawna
•art. 6, 9 oraz 11a ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
•art. 21 ustawy z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1621)