Izabela Nowacka, ekspert od wynagrodzeń
Zgodnie z ogólnymi zasadami dotyczącymi osób prowadzących pozarolniczą działalność podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek. Jednak osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą (art. 8 ust. 6 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) spełniające określone warunki mogą w 2022 r. skorzystać z ulgi składkowej, tj. małego ZUS plus. Dotyczy ona składek na ubezpieczenie społeczne, ale nie składki na ubezpieczenie zdrowotne, którą opłaca się na oddzielnych zasadach.
W tym roku warunki bez zmian
Przedsiębiorca może z ulgi skorzystać, jeśli roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku nie przekroczył kwoty 120 tys. zł. W takim przypadku podstawa wymiaru składek jest ustalana indywidualnie i będzie uzależniona od uzyskiwanego przez przedsiębiorcę dochodu. Podstawę tę ustala się, mnożąc przeciętny miesięczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej z 2021 r. przez współczynnik 0,5. Otrzymany wynik jest zaokrąglany do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 gr, lub w dół, jeśli jest niższa niż 0,5 gr. Z kolei przeciętny miesięczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej ustala się, dzieląc roczny dochód z tego źródła w 2021 r. (w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych) przez liczbę dni kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej, a następnie mnożąc przez 30. Wynik zaokrągla się do pełnych groszy: w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 gr, lub w dół, jeśli jest niższa niż 0,5 gr.
Jednak nawet tak elastycznie ustalana podstawa ma swoje granice. Nie może ona przekroczyć 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, tj. 3553,20 zł, i nie może być niższa niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu 2022 r., tj. 903 zł.
Roczny limit przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w przypadku rozpoczęcia, zakończenia lub zawieszenia prowadzenia działalności w ciągu 2021 r. zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc kwotę 120 tys. zł przez liczbę dni kalendarzowych w 2021 r. i mnożąc przez liczbę dni kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w tym samym roku. Otrzymany wynik jest zaokrąglany do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 gr, lub w dół, jeśli jest niższa niż 0,5 gr. [przykład]

przykład

Podstawa uzależniona od dochodu
Osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą prowadziła ją na zasadach ogólnych przez cały 2021 r. Jej roczny przychód wyniósł 99 123,55 zł, tym samym warunek co do wysokości przychodu w poprzednim roku jest spełniony. Opłacane za siebie składki na ubezpieczenia społeczne zaliczała w koszty uzyskania przychodów. Uzyskała roczny dochód z firmy (łącznie ze składkami) w wysokości 28 590 zł.
Podstawę wymiaru składek należy obliczyć w następujący sposób:
a) obliczenie przeciętnego miesięcznego dochodu z działalności gospodarczej:
28 590 zł (roczny dochód powiększony o składki zaliczone do KUP) : 365 dni x 30 = 2349,90 zł,
b) obliczenie podstawy wymiaru składek społecznych:
2349,90 zł x 0,5 = 1175 zł.
Od powyższej podstawy przedsiębiorca może w 2022 r. opłacać swoje składki społeczne z tytułu działalności gospodarczej.
Informacje dla organu
Ubezpieczony przekazuje ZUS informację o zastosowanych formach opodatkowania obowiązujących go w 2021 r. (zasady ogólne, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych), rocznym przychodzie z pozarolniczej działalności gospodarczej i rocznym dochodzie z tej działalności uzyskanych w 2021 r., w tym o przychodzie i dochodzie uzyskanych w okresie obowiązywania danej formy opodatkowania, oraz o podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustalonej na dany rok kalendarzowy. Informacje te przekazuje w:
1) imiennym raporcie miesięcznym, albo
2) w deklaracji rozliczeniowej – gdy płatnik składek opłaca składki wyłącznie za siebie – składanych za styczeń 2022 r. lub za pierwszy miesiąc rozpoczęcia lub wznowienia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w 2022 r.
Nie zmieniły się okoliczności, które wyłączają prawo do skorzystania do małego ZUS plus. Nie mogą z niej skorzystać osoby, które:
  • w 2021 r. rozliczały się podatkiem w formie karty podatkowej i które korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
  • spełniają warunki do opłacania składek od preferencyjnej podstawy (30 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę);
  • w 2021 r. prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą przez mniej niż 60 dni kalendarzowych;
  • wykonują pozarolniczą działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej pozarolniczej działalności gospodarczej;
  • korzystały z małego ZUS plus przez ostatnie 36 miesięcy kalendarzowych.
Jakie formalności
Aby skorzystać z ulgi, należy dopełnić formalności zgłoszeniowych. Osoba, która w 2021 r. prowadziła działalność gospodarczą, ale nie korzystała z małego ZUS plus, powinna złożyć:
  • wyrejestrowanie z ubezpieczeń (ZUS ZWUA) z kodem tytułu ubezpieczenia zaczynającym się od 05 10, 05 12, jeśli na dzień 31 grudnia 2021 r. podlegała ubezpieczeniom społecznym z tytułu działalności, ale nie korzystała z małego ZUS plus, albo
  • wyrejestrowanie z ubezpieczeń (ZUS ZWUA) z kodem tytułu ubezpieczenia zaczynającym się od 05 70, 05 72, jeśli akurat 31 grudnia 2021 r. zakończy się okres 24 miesięcy korzystania z preferencyjnych składek (art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych);
  • zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych (ZUS ZUA) albo zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego (ZUS ZZA) z kodem z tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się od 05 90 albo 05 92 (kod tytułu ubezpieczenia dla osób z rentą przyznaną z tytułu niezdolności do pracy).

    Zobacz również:

    ZUS: Podstawę wymiaru zasiłków należy ustalić na nowo
Dokumenty te trzeba przekazać najpóźniej do 31 stycznia 2022 r. Natomiast osoba, która korzystała z małego ZUS plus w grudniu 2021 r. i w 2022 r. nadal chce kontynuować korzystanie z tej ulgi, nie przekazuje żadnych dokumentów zgłoszeniowych, o ile nie wyczerpała maksymalnego okresu 36 miesięcy na ulgę – w praktyce oznacza to korzystanie z małego ZUS od stycznia 2019 r. do stycznia 2020 r. oraz z małego ZUS plus od lutego 2020 r. do grudnia 2021 r. Z kolei osoba, która w styczniu 2022 r. rozpocznie lub wznowi działalność prowadzoną w 2021 r. (przynajmniej 60 dni) i z tytułu której nie korzystała w 2021 r. z małego ZUS plus, powinna złożyć do 31 stycznia 2022 r. zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych (ZUS ZUA) albo do zdrowotnego (ZUS ZZA) z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się od 05 90 albo 05 92 (kod tytułu ubezpieczenia dla osób z rentą przyznaną z tytułu niezdolności do pracy). Jeżeli rozpoczęcie lub wznowienie działalności będzie miało miejsce po 25 stycznia 2022 r., zgłoszenie do ubezpieczeń składa się w terminie siedmiu dni liczonym od daty rozpoczęcia/wznowienia działalności.
Podstawa prawna
•art. 18 i art. 18c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2105)
•art. 9 i art. 113 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 685; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2105)