Już za kilka dni rodzice będą mogli wnioskować do ZUS o nowe świadczenie na drugie i kolejne dziecko między 12. a 36. miesiącem życia. RKO będzie niezależny od kryterium dochodowego i wyniesie 12 tys. zł wypłacane w miesięcznych ratach po 500 zł lub 1000 zł – w zależności od decyzji matki lub ojca.
Ustawa z 17 listopada 2021 r. o RKO (Dz.U. poz. 2270) zakłada, że wsparcie jest przyznawane na każde drugie i kolejne dziecko w rodzinie (spełniające kryterium wieku), bez względu na wysokość jej dochodów. RKO należy się od pierwszego dnia miesiąca, w którym potomek ukończył 12. miesiąc życia, do ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym ukończy 36. miesiąc życia. Jeśli więc dziecko ukończy 12. miesiąc życia np. 10 lutego 2022 r., RKO może być przyznane od 1 lutego 2022 r. do 31 stycznia 2024 r.; gdy nastąpi to 10 marca 2022 r., świadczenie będzie wypłacane od 1 marca 2022 r. do 28 lutego 2024 r. itd.
Co do zasady łączna kwota RKO wynosi 12 tys. na każde uprawnione dziecko. Rodzic będzie mógł wybrać, czy pomoc będzie wypłacana w wysokości 500 zł miesięcznie przez 24 miesiące, czy 1000 zł miesięcznie przez 12 miesięcy. Będzie miał też prawo do zmiany miesięcznej kwoty świadczenia, ale tylko raz w całym okresie jego pobierania.
PRAWO DO RKO
Kto może ubiegać się o nowe świadczenie?
RKO przysługuje matce i ojcu dziecka oraz osobie, która przyjęła je na wychowanie i wystąpiła z wnioskiem do sądu o jego przysposobienie. O kapitał może wnioskować rodzic samotnie wychowujący dziecko, a także pozostający w związku małżeńskim i partnerskim (stan cywilny nie ma znaczenia).
Czy o RKO mogą wniosko wać rodzice dzieci urodzonych przed 1 stycznia 2022 r.?
Przepisy stanowią, że RKO będzie można otrzymać nie tylko na dziecko, które urodzi się po 1 stycznia 2022 r. lub po tej dacie osiągnie 12. miesiąc życia, ale również wtedy, gdy urodziło się do 31 grudnia 2021 r. – pod warunkiem że do tego czasu nie skończy 36. miesiąca życia. Rodzice takich dzieci nie otrzymają jednak pełnej kwoty kapitału. Zostanie ona proporcjonalnie pomniejszona o 500 zł za każdy miesiąc przypadający od miesiąca, w którym dziecko skończyło 12. miesiąc życia, do miesiąca poprzedzającego wejście w życie ustawy, czyli do grudnia 2021 r. W praktyce oznacza to, że rodzic otrzyma RKO od 1 stycznia 2022 r. do końca miesiąca, w którym drugie lub kolejne dziecko ukończy 36. miesiąc życia. Przykładowo, gdy potomek 12. miesiąc życia osiągnął 10 maja 2020 r., RKO zostanie mu przyznane za okres od 1 stycznia do 30 kwietnia 2022 r. w kwocie 2000 zł. Jeśli pierwsze urodziny dziecko miało 10 maja 2021 r., świadczenie będzie mu przysługiwać od 1 stycznia 2022 r. do 30 kwietnia 2023 r. w wysokości 8000 zł.
Czy świadczenie będą mogli otrzymać rodzice niebędący polskimi obywatelami?
Cudzoziemcy są uprawnieni do wsparcia pod warunkiem, że posiadają jeden ze wskazanych w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy statusów pobytowych. RKO może otrzymać m.in. osoba mająca kartę pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”, zezwolenie na pobyt czasowy. Dodatkowym warunkiem jest zamieszkiwanie na terenie Polski razem z dziećmi. O wsparcie będą mogli się starać też obywatele państw członkowskich UE (ich wymóg wspólnego przebywania z dziećmi w kraju nie obowiązuje).
Czy RKO zostanie przyznane, jeśli pierwsze dziecko w rodzinie jest pełnoletnie?
Zgodnie z ustawową definicją pierwszym dzieckiem w rodzinie jest najstarszy potomek bez względu na jego wiek. Gdy rodzice mają dwoje dzieci, np. w wieku 19 lat i 2 lat, RKO zostanie przyznane na młodszego potomka.
Czy rodzic straci prawo do kapitału, gdy pierwsze dziecko umrze?
Matka lub ojciec dziecka będą mogli otrzymywać RKO pomimo śmierci pierwszego dziecka, chyba że doszło do tego przed urodzeniem potomka, na którego ubiegają się o wsparcie.
RODZINNE KOMPLIKACJE
Jak RKO będzie przyznane, gdy rodzice są rozwiedzeni?
Świadczenie otrzyma ten z nich, z którym dziecko mieszka i pozostaje na jego utrzymaniu. Inaczej wygląda to, gdy dziecko zgodnie z orzeczeniem sądu znajduje się pod opieką naprzemienną matki i ojca, która jest sprawowana w porównywalnych i powtarzających się okresach (dotyczy to również rodziców będących w separacji oraz takich, którzy mieli nieformalny związek i się rozstali). Wtedy analogicznie jak przy świadczeniu 500+ wniosek o RKO będzie mógł złożyć każdy z rodziców, a wsparcie zostanie podzielone między nich na pół.
Ojciec ma 16-letniego syna, który mieszka z matką, a z drugą żoną ma syna, który w styczniu 2022 r. skończy dwa lata. Czy mężczyzna będzie uprawniony do RKO na drugiego potomka?
Najstarsze dziecko mężczyzny będzie zaliczone do składu jego rodziny jako pierwsze dziecko na potrzeby przyznania kapitału na jego drugie dziecko (również wtedy gdyby wychowywał drugiego syna w związku partnerskim, a nie w małżeństwie). Ustawowa definicja dziecka mówi, że jest to dziecko własne, dziecko małżonka i dziecko drugiego rodzica, z którym rodzic wychowuje wspólne inne dziecko.
Matka wychowuje z partne rem swoją dwuletnią córkę z poprzedniego związku i pięcioletnią córkę mężczyzny. Czy będzie mogła wnioskować o RKO na swoją córkę?
W tym przypadku RKO nie będzie przysługiwać, bo rodzice nie mają wspólnego potomka. Gdyby jednak byli małżeństwem, matka mogłaby otrzymać świadczenie, bo do składu rodziny wchodziłoby dziecko małżonka.
WYPŁATA PIENIĘDZY
Kto będzie zajmować się przyjmowaniem wniosków i przyznawaniem RKO?
Postępowania w sprawie RKO będzie prowadził ZUS po złożeniu wniosku przez osobę uprawnioną. Będzie można składać je tylko w formie elektronicznej za pośrednictwem PUE ZUS, portalu Emp@tia i bankowości elektronicznej. Jak informuje ZUS, od 4 stycznia 2022 r. taka usługa będzie dostępna w pięciu bankach, a w kolejnych dniach będą sukcesywnie dołączać do nich inne.
Jakie informacje trzeba podać we wniosku o kapitał?
Ustawa mówi, że wniosek ma zawierać podstawowe dane dotyczące osoby ubiegającej się o RKO (imię, nazwisko, datę urodzenia, obywatelstwo, adres miejsca zamieszkania, numer PESEL, telefon, adres e-mail), jej małżonka lub drugiego rodzica dziecka, a także pierwszego dziecka w rodzinie oraz potomka, na którego mają być przyznane pieniądze. Obowiązkowym elementem wniosku będzie też numer konta, na który ZUS będzie przelewał środki, bo świadczenie będzie wypłacane wyłącznie w formie bezgotówkowej.
Czy do wniosku rodzic będzie musiał dołączyć jakieś dokumenty?
Co do zasady do uzyskania RKO wystarczające będzie wypełnienie wniosku, ale w indywidualnych sprawach może pojawić się konieczność dołączenia do niego dodatkowych oświadczeń lub zaświadczeń. Mogą być wymagane np. zaświadczenie sądu lub ośrodka adopcyjnego o toczącym się postępowaniu o przysposobienie dziecka, karta pobytu (jeśli rodzic jest cudzoziemcem), odpis orzeczenia sądu o ustaleniu opieki naprzemiennej nad dzieckiem.
Ile czasu ma ZUS na rozpatrzenie wniosku i wypłatę pieniędzy?
Ustalenie prawa do RKO następuje w ciągu dwóch miesięcy od daty złożenia wniosku wraz z ewentualnymi dokumentami. Wypłata pieniędzy nastąpi nie wcześniej niż w miesiącu, od którego rodzicowi przysługuje to świadczenie. Jeśli więc rodzic dziecka, które 12. miesiąc życia osiągnie np. 17 maja 2022 r., wyśle wniosek do ZUS 2 lutego, organ rentowy będzie miał czas na przyznanie mu RKO do 2 kwietnia, a pierwsze świadczenie otrzyma w maju. Gdyby zaś ten sam rodzic złożył wniosek 20 czerwca 2022 r., jego rozpatrzenie powinno nastąpić do 20 sierpnia, ale kapitał otrzyma z wyrównaniem od maja (bo zmieścił się w okresie pięciu miesięcy na złożenie wniosku).
Co ważne, ZUS nie będzie wydawał decyzji o przyznaniu kapitału, tylko tak jak w programie 500+ rodzic otrzyma informację w tej sprawie (trafi ona na jego profil informacyjny w PUE ZUS). Forma decyzji będzie zachowana w przypadku odmowy przyznania RKO, uchylenia lub zmiany prawa do niego, a także gdy zakład stwierdzi, że wsparcie zostało nienależnie pobrane.
DATY I TERMINY
Czy jest określony termin, w którym rodzic powinien złożyć wniosek o RKO?
To, kiedy rodzic powinien złożyć wniosek o świadczenie, zależy od tego, czy uprawnione dziecko kończy 12. miesiąc życia przed 1 stycznia 2022 r. czy po tej dacie.
Kiedy złożyć wniosek, gdy dziecko skończy 12. miesiąc życia po 1 stycznia 2022 r.?
Jeśli potomek osiągnie wspomniany wiek po tej dacie, zastosowanie będzie miał art. 31 ust. 1 ustawy. Zgodnie z nim wniosek o RKO składa się w okresie między pierwszym dniem trzeciego miesiąca poprzedzającego miesiąc ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia a ostatnim dniem pierwszego miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym będzie miało 12 miesięcy. W praktyce wygląda to tak, że jeśli syn lub córka będzie kończyć 12 miesięcy, np. 8 kwietnia 2022 r., rodzic może złożyć wniosek od 1 stycznia do 31 maja 2022 r.; gdy nastąpi to 11 maja 2022 r., wniosek można złożyć od 1 lutego do 30 czerwca 2022 r.; gdy będzie to 17 czerwca 2022 r., w terminie od 1 marca do 31 lipca 2022 r. itd.
Rodzic będzie miał pięć miesięcy, aby zawnioskować o kapitał i mieć gwarancję, że otrzyma go w pełnej wysokości (12 tys. zł). Jeśli złoży wniosek po upływie tego okresu, prawo do RKO będzie przyznane od miesiąca jego złożenia w proporcjonalnie zmniejszonej kwocie. Warto pamiętać, że rodzice dzieci, które skończą 12 miesięcy między 1 stycznia a 30 marca przyszłego roku, nie będą mieli tego pięciomiesięcznego okna czasowego na złożenie wniosku, bo i tak nie mogą tego zrobić wcześniej niż 1 stycznia 2022 r., kiedy ustawa zacznie obowiązywać.
Kiedy złożyć wniosek, gdy dziecko skończyło 12. mie siąc życia przed 1 stycznia 2022 r.?
W stosunku do dzieci, które skończyły 12. miesiąc życia przed 1 stycznia 2022 r., przepisy ustawy nie przewidują wydłużonego okresu składania wniosku o RKO. To oznacza, że rodzice, których dzieci miały pierwsze urodziny między 1 lutego 2019 r. a 31 grudnia 2021 r., powinni złożyć wniosek o świadczenie do 31 stycznia 2022 r. Wtedy kapitał będzie im przyznany w możliwie najwyższej należnej im kwocie, a więc od 1 stycznia 2022 r. do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dziecko kończy 36. miesiąc życia. Gdy zrobią to od 1 lutego przyszłego roku, RKO będzie im się należeć od miesiąca złożenia wniosku do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym potomek będzie miał 36 miesięcy. ©℗
