Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Anna Kwiatkowska, ekspert od ubezpieczeń społecznych
Nie, od 18 września 2021 r. nie ma możliwości wybrania stopy procentowej jednej ze spółek w takiej sytuacji. Wcześniej przepisy co prawda nie pozwalały na to wprost, ale taką praktykę akceptowały sądy.
Zmieniło się to wraz z wejściem w życie nowelizacji ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej: ustawa wypadkowa), która doprecyzowała ogólną zasadę wynikającą z art. 27 ust. 1 tej ustawy. Zgodnie z nią stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe ustala się na rok składkowy. Od 18 września wszedł w życie ust. 2, zgodnie z którym do stopy procentowej nie stosuje się odrębnych przepisów o sukcesji praw i obowiązków w przypadku przekształceń, łączenia się lub podziału płatników składek.
Dotychczasowe orzecznictwo teraz nieaktualne
Takie brzmienie przepisu stoi w sprzeczności z dotychczasowym orzecznictwem sądowym, które w większości sukcesję składki dopuszczały. Jako przykład można wskazać wyrok Sądu Najwyższego z 20 marca 2009 r., sygn. akt II UK 292/08. Sąd stwierdził, że połączenie spółek handlowych przez przejęcie spółki zobowiązanej do opłacania składki na ubezpieczenie wypadkowe w innej wysokości niż spółka przejmująca powoduje wyliczenie składki w wysokości ustalonej dla spółki przejmowanej. Podstawą do takich działań miał być art. 93 par. 2 pkt 2 ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 494 par. 1 kodeksu spółek handlowych. SN potwierdził, że połączenie spółek handlowych przez przejęcie spółki zobowiązanej do opłacania składki w innej wysokości niż spółka przejmująca powoduje dla nowego podmiotu, jako płatnika składek, możliwość wyliczenia składki na ubezpieczenie wypadkowe w wysokości ustalonej dla spółki przejmowanej. Jeżeli wysokość składki jest niższa od należnej od spółki przejmującej, to powstaje niesprzeczna z zasadami współżycia społecznego i przewidziana przez prawo korzyść wynikająca z połączenia spółek.
Dopóki nowe przepisy nie weszły w życie, nawet gdy ZUS na taką swoistą sukcesję nie wyraził zgody, płatnik mógł to zakwestionować przed sądem. A ten z dużym prawdopodobieństwem przychylał się do zdania płatnika.
Rozmijanie się z celem
Zdaniem twórców ustawy nowelizującej stanowisko sądów było nieprawidłowe, co uzasadniali m.in. brzmieniem art. 27 ustawy wypadkowej, z którego wynika, że wysokość stopy procentowej składki wypadkowej jest ustalana płatnikowi tylko raz na dany rok składkowy i obowiązuje ona niezmiennie przez cały czas jego trwania (1 kwietnia ‒ 31 marca). A założenie, że sukcesja stopy procentowej składki jest dopuszczalna, oznaczałaby również dopuszczenie możliwości wielokrotnej zmiany stopy w ciągu roku składkowego, bo przecież przejęcia spółek mogą być dokonywane wielokrotnie w ciągu roku. Projektodawcy zwracali także uwagę na cel zróżnicowania stopy procentowej – ma to skłaniać płatników do polepszania stanu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dążenia do zminimalizowania liczby wypadków przy pracy. Im bowiem mniej wypadków, tym niższa składka do zapłaty. Możliwość sukcesji składki jest z tym celem niezgodna, ponieważ dopuszcza jej zmniejszenie w stosunku do płatnika, który żadnych działań w zakresie bezpieczeństwa pracy nie podjął, a został tylko przejęty przez płatnika z niższą stopą.
Te argumenty jednak dotychczas sądów nie przekonywały. Po zmianie przepisów nie mają one jednak wyboru, jak tylko orzekać zgodnie z wykładnią ZUS wyrażoną w nowym brzmieniu art. 27 ustawy wypadkowej. Podobnie więc w opisywanym w pytaniu przypadku podmiot, który powstanie z połączonych spółek, nie będzie mógł po prostu skorzystać z niższej stopy. ZUS powinien ustalić dla niego oddzielną stopę procentową.
Podstawa prawna
art. 27 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1205; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1621)
art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1621)
art. 93 par. 2 pkt 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1598)
art. 494 ustawy z 15 września 2000 r. ‒ Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1526; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 288)
