Rada nadzorcza naszej spółki zawarła z prezesem zarządu umowę o świadczenie usług w zakresie zarządzania. Jest to kontrakt menedżerski na zasadach umowy zlecenia. Warunki i wysokość wynagrodzenia menedżera zostały określone z uwzględnieniem tzw. ustawy kominowej. Poza tym wprowadzono do umowy zapis o zakazie konkurencji po rozwiązaniu kontraktu oraz wysokość przysługującego odszkodowania. Czy tego rodzaju odszkodowanie wypłacane zgodnie z umową w miesięcznych ratach będzie podlegało składkom na ZUS?

Izabela Nowacka, ekspert od wynagrodzeń

odpowiedź

Nie, w tym przypadku odszkodowanie pozostanie zwolnione ze składek na ZUS.
Jednym z tytułów do ubezpieczeń emerytalno-rentowych oraz zdrowotnego jest wykonywanie umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy o zleceniu na podstawie kodeksu cywilnego. Kontrakt menedżerski nie jest odrębnie uregulowaną umową cywilnoprawną. Należy do umów o świadczenie usług zarządzania i jest w istocie umową nienazwaną, do której stosuje się przepisy kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia. Osoba zarządzająca z tytułu wykonywania kontraktu menedżerskiego, stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 4 oraz art. 12 ust. 3 w związku z art. 13 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa), w okresie od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia wykonywania zarządu do dnia jej rozwiązania lub wygaśnięcia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu oraz ubezpieczeniom wypadkowemu i zdrowotnemu. Ubezpieczenie chorobowe jest dla tej osoby dobrowolne (art. 11 ust. 2 ustawy systemowej).
Zgodnie z art. 18 ust. 3 ustawy systemowej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób wykonujących pracę po zawarciu umowy o świadczenie usług, do której zastosowanie znajdują przepisy kodeksu cywilnego dotyczące umowy zlecenia (w tym umowy o zarządzanie), stanowi przychód z tytułu tej umowy w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli w umowie zlecenia określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie.
Zwolnienia jak u pracowników
Jak stanowi par. 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (a także pozostałe społeczne) stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, poza wynagrodzeniem chorobowym wypłacanym na podstawie kodeksu pracy oraz przychodami zwolnionymi z oskładkowania.
Co prawda powołane rozporządzenie dotyczy przychodów osiąganych przez pracowników, ale od 1 sierpnia 2010 r. obowiązuje par. 5 ust. 2 pkt 2, który stanowi, że część przepisów tego aktu stosuje się odpowiednio przy ustaleniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe m.in. osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
Oznacza to, że zastosowanie wyłączeń przewidzianych w tym rozporządzeniu w odniesieniu do umów zlecenia lub innych umów o świadczenie usług uzależnione jest od ich charakteru oraz dopuszczalności zawarcia poszczególnych instytucji w tego typu umowach. Nie każde więc wyłączenie z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przewidziane dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę znajdzie zastosowanie do umów zlecenia lub innych umów o świadczenie usług. Przepisy te należy interpretować ściśle jako wyjątek od reguły.
Jednym z wyłączeń z podstawy wymiaru składek są odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 1012 kodeksu pracy (dalej: k.p.). Z uwagi na to, że zakaz konkurencji został uregulowany w kodeksie pracy i dotyczy odszkodowań wypłaconych po ustaniu stosunku pracy zgodnie z zawartą umową o zakazie konkurencji (art. 1011–1014), to powołane przepisy nie znajdą zastosowania do umów cywilnoprawnych podlegających rządom kodeksu cywilnego lub też innych umów o świadczenie usług. Brak jest podstaw do zastosowania tego wyłączenia do umów o zarządzanie spółką.
Na zasadach kodeksowych
Opisany w pytaniu przypadek wymaga jednak odrębnej analizy, bo odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji wypłacane będzie członkowi zarządu na podstawie umowy o świadczenie usług zarządzania zawartej zgodnie z ustawą o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami (dalej: ustawa kominowa). Ma to o tyle istotne znaczenie, że zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy kominowej z członkiem organu zarządzającego spółka zawiera umowę o świadczenie usług zarządzania na czas pełnienia funkcji, z obowiązkiem świadczenia osobistego takiego członka, bez względu na to, czy działa on w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Zasady dotyczące odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji po ustaniu stosunku będącego podstawą pełnienia funkcji zawarte są w art. 8 ust. 1 ustawy kominowej. Natomiast z art. 8 ust. 2 ustawy kominowej wynika, że w tych sprawach art. 1011–1014 k.p. stosuje się odpowiednio.
Z przepisów tych wynika, że kwestia odszkodowań z tytułu zakazu konkurencji w odniesieniu do osób świadczących usługi zarządzania na podstawie ustawy kominowej została uregulowana w szczególny sposób dla tej grupy osób, tj. poprzez odesłanie do przepisów kodeksu pracy. W związku z tym wartość odszkodowania wypłaconego z tytułu zawartej umowy o zakazie konkurencji dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy ustawy kominowej, podlega wyłączeniu z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Jednocześnie z art. 81 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych wynika, że do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób wykonujących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób. Tym samym wyłączenie będzie miało zastosowanie również do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne (interpretacja indywidualna z 21 lipca 2021 r., sygn. DI/100000/43/483/2021, decyzja nr 325 ZUS Oddział w Gdańsku).
Podstawa prawna
• art. 4 pkt 9, art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 18 ust. 1, ust. 3, art. 20 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 619)
• par. 1, par. 2 ust. 1 pkt 4, par. 5 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949)
• art. 101[1]–101[4] ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320)
• art. 5 ust. 1 pkt 1 oraz art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1907)
• art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285)