Pracodawca, który w danym roku kalendarzowym jest płatnikiem zasiłków z ubezpieczenia społecznego, ma również obowiązek dokonywać potrąceń z wypłacanych świadczeń, tj. zasiłku chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego, wyrównawczego i świadczenia rehabilitacyjnego. Ze względu na to, że zasiłek jest odmienną kategorią przychodu od wynagrodzenia za pracę, potrąceń dokonuje się według zasad określonych w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa o FUS). Nie ma tu więc zastosowania kodeks pracy w zakresie ochrony wynagrodzenia. Przesądza o tym art. 833 par. 5 kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym do egzekucji ze świadczeń pieniężnych przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa stosuje się przepisy o egzekucji ze świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.

Dla pracodawcy podstawą do dokonania potrącenia z zasiłku jest zajęcie, które powinno obejmować nie tylko wynagrodzenie za pracę, lecz także zasiłki.
Pracodawca odpowiada za błędne zastosowanie się do wezwania komornika
Pracodawca odpowiada za błędne zastosowanie się do wezwania komornika

Zobacz również
Z zasiłków podlegają potrąceniu – w podanej w art. 139 ustawy o FUS kolejności – m.in. następujące należności:
1) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych; 2) należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego;
3) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne.
Podstawą potrącenia jest kwota zasiłku netto, czyli po odliczeniu zaliczki na podatek dochodowy. Zasiłki podlegają bowiem tylko opodatkowaniu. Nie są obciążone ani składkami społecznymi ani zdrowotną.
Kwoty graniczne i wolne
Zasiłki, podobnie jak wynagrodzenie za pracę, też podlegają szczególnej ochronie przed odliczeniami poprzez ustanowione kwoty graniczne oraz kwoty wolne od potrąceń. Tylko określona część zasiłku może być przeznaczona na spłatę wierzyciela. Poza tym pracodawca musi zatrzymać dla pracownika kwotę wolną do wypłaty. Zatem zabierając się za potrącanie, pracodawca musi wziąć pod uwagę oba ograniczenia.
Najczęściej dokonywane potrącenia u pracowników mogą być w następujących granicach:
  • świadczenia alimentacyjne na mocy tytułów wykonawczych, a także ściągane w trybie bezegzekucyjnym – do wysokości 60 proc. kwoty zasiłku;
  • inne egzekwowane należności, w tym na mocy tytułów wykonawczych – do wysokości 25 proc. kwoty zasiłku.
Maksymalną część należności podlegającą potrąceniu (kwotę graniczną) ustala się od kwoty brutto zasiłku, czyli przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Kwota zasiłku wolna od egzekucji i potrąceń wynosi od 1 marca 2021 r.:
  • 555,19 zł przy potrącaniu:
– należności alimentacyjnych na mocy tytułów wykonawczych wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi,
– należności alimentacyjnych potrącanych na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego;
  • 916,07 zł przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności niealimentacyjnych wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi.
Powyższe kwoty, odpowiadające kwotom wolnym od potrąceń i egzekucji, ustala się proporcjonalnie do wypłacanego świadczenia. Oznacza to, że kwota wolna to kwota miesięczna, czyli stosowana w przypadku zasiłku wypłacanego za cały miesiąc. Natomiast jeżeli zasiłek przysługuje za część miesiąca, kwotę wolną należy stosownie zmniejszyć, tj. do liczby dni, za które on przysługuje. W tym celu kwotę wolną należy podzielić przez 30 i pomnożyć przez liczbę dni pobierania zasiłku. Podzielnik jest stały i nie zależy od liczby dni kalendarzowych miesiąca. Nie wynika to co prawda wprost z przepisów ustawy o FUS, lecz ZUS go stosuje, biorąc pod uwagę, że stawkę dzienną zasiłku też się uzyskuje, dzieląc podstawę przez 30. [przykład 1]

przykład 1

Odrębnie z dwóch źródeł
Pracownik (wiek powyżej 26 lat, niebędący uczestnikiem PPK) ma zajęcie komornicze niealimentacyjne na kwotę 10 000 zł. Przez cały lipiec mężczyzna chorował, ale za ten miesiąc przysługuje mu wynagrodzenie chorobowe za 9 dni w wysokości 1022 zł oraz zasiłek chorobowy za 21 dni w kwocie 2384 zł. W tym przypadku pracodawca musi osobno rozliczyć należności i dokonać potrąceń odrębnie z wynagrodzenia chorobowego (stosując zasady z kodeksu pracy) oraz oddzielnie z zasiłku.
Potrącenia z wynagrodzenia chorobowego
Pierwszy krok to ustalenie kwoty netto wynagrodzenia za czas choroby. Wynagrodzenie to nie podlega składkom na ubezpieczenia społeczne, ale odprowadza się od niego składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Przy ustalaniu zaliczki na podatek należy uwzględnić miesięczne koszty uzyskania przychodów (podstawowe) i kwotę zmniejszającą podatek (PIT-2), gdyż mimo nieprzepracowania w miesiącu ani jednego dnia pracownik uzyskał przychód ze stosunku pracy, jakim jest wynagrodzenie chorobowe.
Obliczenia:
– podstawa opodatkowania: 1022 zł – 250 zł = 772 zł
– zaliczka na podatek: (772 zł x 17 proc.) – 43,76 zł = 87,48 zł
– składka na ubezpieczenie zdrowotne podlegająca wpłacie do ZUS: 1022 zł x 9 proc. = 91,98 zł
– składka na ubezpieczenie zdrowotne do odliczenia od zaliczki na podatek: 1022 zł x 7,75 proc. = 79,21 zł
– zaliczka podlegająca wpłacie do urzędu skarbowego: 87,48 zł – 79,21 zł = 8,27 zł; po zaokrągleniu 8 zł
Do wypłaty: 1022 zł – 91,98 zł – 8 zł = 922,02 zł.
Potrąceniu podlega maksymalnie połowa wynagrodzenia netto pracownika, tj. 461,01 zł.
Kwotą wolną od potrąceń jest minimalne wynagrodzenie w wysokości przysługującej pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, tj. 2061,67 zł. Po uwzględnieniu kwoty wolnej, która nie ulega zmniejszeniu, gdy wynagrodzenie chorobowe przysługuje za część miesiąca, pracodawca nie może dokonać żadnego ujęcia. Wynagrodzenie netto pracownika jest bowiem niższe od kwoty gwarantowanej.
Potrącenie z zasiłku
Maksymalna kwota potrącenia:
2384 zł x 25 proc. = 596 zł
Kwota wolna od potrąceń za cały miesiąc: 916,07 zł
Kwota wolna po zmniejszeniu proporcjonalnie do okresu, za który przysługuje zasiłek:
916,07 zł : 30 dni x 21 dni = 641,34 zł
Zasiłek po odliczeniu miesięcznej zaliczki na podatek:
2384 zł x 17 proc. = 405,28 zł; 405 zł – zaliczka na podatek po zaokrągleniu
2384 zł – 405 zł = 1979 zł
Po odliczeniu kwoty wolnej od potrąceń:
1979 zł – 641,34 zł = 1337,66 zł > 596 zł
Przy uwzględnieniu kwoty wolnej od potrąceń, a także granicznej, wolno potrącić maksymalną kwotę podlegającą potrąceniu na świadczenia niealimentacyjne, tj. 25 proc. kwoty zasiłku.
W lipcu, po dokonaniu potrąceń, pracownik otrzyma:
– wynagrodzenie za czas choroby w wysokości 922,02 zł,
– zasiłek chorobowy w wysokości 1383 zł (1979 zł – 596 zł).

przykład 2

Różne tytuły wykonawcze
W stosunku do pracownika zostały wystawione dwa różne tytuły wykonawcze – na podstawie których pracodawca dokonuje potrąceń: alimentów – miesięcznie po 650 zł, oraz pożyczki bankowej – łącznie 5000 zł. Przez cały lipiec pracownik przebywał na zwolnieniu lekarskim i przysługiwał mu zasiłek chorobowy w wysokości 2676,90 zł brutto (złożony PIT-2). Z uwagi na zbieg potrąceń łącznie nie mogą one przekroczyć 60 proc. kwoty zasiłku, tj.:
2676,90 zł x 60 proc. = 1606,14 zł
Kwota wolna od potrąceń dla alimentów – 555,19 zł
Zasiłek po odliczeniu zaliczki na podatek:
2677 zł – zasiłek po zaokrągleniu do pełnych złotych
(2677 zł x 17 proc.) – 43,76 zł = 411,33 zł; po zaokrągleniu 411 zł
2676,90 zł – 411 zł = 2265,90 zł
Po odliczeniu kwoty wolnej od potrąceń:
2265,90 zł – 555,19 zł = 1710,71 zł > 1606,14 zł
Powyższa kwota przekracza dopuszczalną granicę, wobec czego pracodawca musi najpierw odjąć alimenty, tj. 650 zł, a następnie kolejną sumę na zaspokojenie długu bankowego, ale tylko jako różnicę między kwotą graniczną a alimentami, czyli:
1606,14 zł – 650 zł = 956,14 zł – suma na rzecz spłaty pożyczki
Gdyby faktycznie taką kwotę odliczyć, po potrąceniach pracownikowi pozostałoby mniej niż kwota wolna od potrąceń niealimentacyjnych 916,07 zł. Dlatego na rzecz pożyczki można ująć nie więcej niż 699,83 zł.
Zbieg potrąceń
W razie zbiegu potrąceń sum egzekwowanych na pokrycie świadczeń alimentacyjnych z innymi należnościami z tytułem wykonawczym łącznie potrącenia nie mogą przekroczyć 60 proc. kwoty zasiłku. Obowiązuje bowiem zasada, że granicę potrąceń wyznacza najwyższy wskaźnik procentowy dla zbiegających się potrąceń. Jednak trzeba pamiętać o kolejności i najpierw zaspokoić alimenty.
W razie zbiegu egzekucji należności alimentacyjnych z potrącaniem bezegzekucyjnym potrącenia i egzekucja łącznie nie mogą przekraczać 60 proc. kwoty zasiłku. W razie zbiegu egzekucji należności innych niż alimentacyjne z potrącaniem bezegzekucyjnym potrącenia i egzekucja łącznie nie mogą przekraczać 60 proc. kwoty zasiłku – jeżeli wśród potrąceń występują należności alimentacyjne albo 50 proc. kwoty zasiłku – w pozostałych przypadkach. [przykład 2]
Ile do wypłaty za lipiec
W opisywanym przypadku pracownik w lipcu nie przepracował ani jednego dnia i za cały miesiąc nabył prawo do zasiłku chorobowego. Skoro podstawa zasiłkowa wyniosła 4092,73 zł, to 100-proc. zasiłek za 31 dni lipca wyniósł 4229,02 zł, co wynika z wyliczenia:
4092,73 zł : 30 dni = 136,42 zł (dniówka zasiłku)
136,42 zł x 31 dni choroby = 4229,02 zł
W przypadku egzekucji na zaspokojenie należności alimentacyjnej można potrącić nie więcej niż 60 proc. kwoty zasiłku, co w opisywanym przypadku daje 2537,41 zł (4229,02 zł x 60 proc. = 2537,41 zł). Kwota wolna przy potrącaniu należności alimentacyjnej wynosi 555,19 zł.
Wobec tego ustalenie kwoty netto zasiłku jako podstawy potrącenia następuje według następującego schematu:
  • podstawa opodatkowania: 4229,02 zł, po zaokrągleniu 4229 zł
  • zaliczka na podatek po zaokrągleniu: 675 zł
(4229 zł x 17 proc.) – 43,76 zł (złożony PIT-2) = 675,17 zł
  • kwota netto zasiłku: 3554,02 zł (4229,02 zł – 675 zł = 3554,02 zł)
  • po odliczeniu kwoty wolnej od potrąceń (3554,02 zł – 555,19 zł = 2998,83 zł.
Gdyby pracownikowi pozostawić tylko kwotę wolną, zostałaby naruszona kwota graniczna (2998,83 zł > 2537,41 zł). Zatem nie można potrącić więcej niż 2537,41 zł, co sprawi, że do wypłaty pracownikowi pozostanie suma zasiłku wyższa niż kwota wolna:
3554,02 zł – 2537,41 zł = 1016,61 zł
Podstawa prawna
•art. 139–141 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 291; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 694)
•art. 833 par. 5 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1575)
•art. 87 par. 1, par. 3 pkt 2, art. 871 par. 1 pkt 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320)