Prowadzę działalność gospodarczą i do końca lutego 2021 r. korzystam z opłacania składek od obniżonej podstawy (preferencyjne). Czy od 1 marca br. będę mógł zacząć korzystać z małego ZUS plus? Mój przychód z działalności w 2020 r. wyniósł 86 720 zł, a dochód łącznie ze składkami społecznymi na własne ubezpieczenia 27 160 zł. Od jakiej podstawy będę płacił składki? Jaka podstawa będzie przyjęta dla zasiłku chorobowego, jeśli zachoruję za kilka miesięcy (podlegam ubezpieczeniu chorobowemu)? W poprzednim roku zdarzało mi się opłacać składki od wyższej kwoty niż 780 zł (np. 1000 zł, 1200 zł).
odpowiedź
Przedsiębiorca może przejść z ulgi polegającej na opłacaniu składek społecznych od obniżonej podstawy (tzw. ZUS preferencyjny) na nową ulgę – mały ZUS plus. Ta ostatnia oznacza opłacanie składek od podstawy uzależnionej od uzyskanego w poprzednim roku dochodu z działalności. Podstawę należy sobie wyliczyć, przy czym nie może być ona niższa niż kwota stanowiąca 30 proc. minimalnego wynagrodzenia i nie może być wyższa od podstawy najniższej – ale standardowej – wynoszącej 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Z wyliczeń wynika, że podstawa od 1 marca br. wyniesie 1113,12 zł.
Na preferencyjnych zasadach
Osoba prowadząca działalność gospodarczą opłaca składki społeczne od zadeklarowanej kwoty, ale nie niższej niż 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce. W 2021 r. podstawa ta wynosi 3155,40 zł. Jednak spełniając określone warunki, można skorzystać z ulg przewidzianych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych takich jak składki preferencyjne (art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) oraz mały ZUS plus (art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
Preferencyjne składki można opłacać przez maksymalnie 24 miesiące i przez ten okres przedsiębiorca je uiszcza od zadeklarowanej kwoty, ale nie niższej niż 30 proc. W 2020 r. podstawa wynosiła 780 zł, a od 1 stycznia 2021 r. wzrosła do 840 zł (2800 zł x 30 proc.).
Ta ulga ma zastosowanie do osób, które:
- nie prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadziły pozarolniczej działalności;
- nie wykonują działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
Dla wybranych
Z kolei ulga mały ZUS plus nie jest adresowana wyłącznie do początkujących przedsiębiorców. Jednym z wymogów jest natomiast prowadzenie działalności w poprzednim roku kalendarzowym przez minimum 60 dni. Co ważne, przedsiębiorca zainteresowany małym ZUS plus musi spełnić kryterium przychodowe. Mianowicie roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie może przekroczyć kwoty 120 tys. zł. Wówczas podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jest uzależniona od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym. Od razu warto podkreślić, że w przypadku podatników rozliczających się według zasad ogólnych (skala podatkowa, podatek liniowy 19 proc.) chodzi tu o dochód bez żadnych odliczeń, ulg, a więc przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania.
Jeżeli składki na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonego oraz osób z nim współpracujących zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodu, roczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym powiększa się o kwoty tych składek zaliczone do kosztów uzyskania przychodu. Innymi słowy: do dochodu należy jeszcze dołożyć składki społeczne ujęte w kosztach uzyskania.
Podstawę wymiaru swoich składek ubezpieczony ustala na dany rok kalendarzowy, mnożąc przeciętny miesięczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w zeszłym roku przez współczynnik 0,5. Otrzymany wynik jest zaokrąglany do pełnych groszy: w górę – jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 gr, lub w dół, jeśli jest niższa. Z kolei przeciętny miesięczny dochód z działalności oblicza się, dzieląc najpierw roczny dochód przez liczbę dni kalendarzowych prowadzenia działalności w poprzednim roku kalendarzowym, a następnie mnożąc wynik przez 30.
Otrzymana podstawa wymiaru składek nie może przekroczyć 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia i nie może być niższa niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku.
Mając informację o rocznym przychodzie z 2020 r., można ustalić prawo do ulgi w okresie od 1 marca 2021 r., z kolei roczny dochód pozwoli wyliczyć podstawę wymiaru składek na 2021 r.
Roczny przychód uzyskany w 2020 r. był niższy niż 120 000 zł, co oczywiście uprawnia do małego ZUS plus, o ile nie występują przesłanki negatywne (np. współpraca z byłym pracodawcą poprzez świadczenie tego samego rodzaju usług co w zatrudnieniu lub bycie wspólnikiem spółki jawnej, partnerskiej).
Przy rocznym dochodzie na poziomie 27 160 zł, wraz ze składkami zaliczonymi w koszty uzysku, podstawa wyniesie:
(27 160 zł : 366 dni) x 30 dni = 2226, 23 zł
2226,23 zł x 0,5 = 1113,12 zł
Podstawa mieści się w przedziale między najniższymi kwotami, czyli 840 zł oraz 3155,40 zł.
Ubezpieczony może zadeklarować jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe kwotę wyższą niż podstawa ustalona zgodnie z powyższym wzorem.
Ulga nie dotyczy ubezpieczenia zdrowotnego. Minimalna miesięczna składka zdrowotna w 2021 r. wynosi 381,81 zł (od podstawy wynoszącej 4242,38 zł, odpowiadającej 75 proc. przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale 2020 roku, włącznie z wypłatami z zysku).
Formalności zgłoszeniowe
Warunkiem skorzystania z ulgi mały ZUS plus jest dokonanie przerejestrowania w ZUS. Należy więc złożyć formularz ZUS ZWUA z kodem tytułu ubezpieczenia 05 70 00 z dniem 1 marca 2021 r. i następnie przekazać zgłoszenie do ubezpieczeń na druku ZUS ZUA, również od 1 marca 2021 r., z kodem tytułu ubezpieczenia 05 90 00 (osoba niemająca ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy). Dokumenty te trzeba przesłać do ZUS w ciągu siedmiu dni, czyli najpóźniej do 8 marca br.
Poza dokumentami zgłoszeniowymi trzeba jeszcze złożyć w ustawowym terminie:
- deklarację ZUS DRA cz. II – o rocznym przychodzie i dochodzie oraz formie opodatkowania i obliczonej podstawie wymiaru składek – jeśli ubezpieczony sam za siebie opłaca składki, lub
- raport ZUS RCA cz. II – z tymi samymi danymi – jeśli opłaca składki za siebie oraz inne osoby ubezpieczone.
przykład
Działalność od września
Załóżmy, że czytelnik z pytania założył działalność od 1 września 2020 r., a zachoruje w kwietniu 2021 r. Podstawę zasiłku należy obliczyć z okresu wrzesień 2020 r. – marzec 2021 r. (dane z powyższego przykładu):
- średnia najniższa podstawa wymiaru składek za okres:
– od września do grudnia 2020 r.: 673,06 zł x 4 m-ce = 2692,24 zł
– od stycznia do lutego 2021 r.: 724,84 zł x 2 m-ce = 1449,68 zł
– marzec 2021 r.: 960,51 zł
suma: 5102,43 zł
5102,43 zł : 7 m-cy = 728,92 zł
- iloczyn 1/12 średniej z zadeklarowanych nadwyżek i liczby miesięcy:
– średnia miesięczna nadwyżka ponad najniższą podstawę: 1035,48 zł - 673,06 zł = 362,42 zł; 362,42 zł x 4 m-ce = 1449,68 zł : 7 m-cy = 207,10 zł
– 1/12 x 207,10 zł x 7 m-cy = 120,81 zł
- podstawa zasiłkowa: 728,92 zł + 120,81 zł = 849,73 zł ©℗
Wysokość zależy od podstawy
Wysokość kwot, od których przedsiębiorca opłaca składki, ma wpływ na wysokość przysługujących mu świadczeń z ubezpieczeń społecznych, w tym zasiłków: chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem ustala się bowiem na podstawie miesięcznego przychodu za okres 12 miesięcy kalendarzowych nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy lub za okres pełnych kalendarzowych miesięcy tego ubezpieczenia, jeśli jest on krótszy niż rok.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego niepracownikowi uwzględnia się kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. tej podstawy wymiaru.
Gdyby więc przedsiębiorca zachorował np. w lipcu 2021 r., to podstawę wymiaru zasiłku ZUS ustali z podstaw składkowych za okres od lipca 2020 r. do czerwca 2021 r. W podstawie będą się mieściły kwoty opłacane od preferencyjnej podstawy oraz od podstawy ustalonej wedle dochodu z 2020 r.
Załóżmy, że w tym okresie podstawy do składek kształtowały się następująco (już po odliczeniu części składkowej 13,71 proc.):
- za lipiec i sierpień 2020 r. po 862,90 zł (od zadeklarowanej kwoty 1000 zł),
- za miesiące: od września do grudnia 2020 r. – po 1035,48 zł (od zadeklarowanej kwoty 1200 zł),
- za miesiące od stycznia do lutego 2021 r. – po 724,84 zł (od 840 zł),
- za miesiące od marca do czerwca 2021 r. – po 960,51 zł (od kwoty 1113,12 zł).
Łączny przychód za te miesiące wynosi 11 159,44 zł, a średni miesięczny przychód będący podstawą wymiaru zasiłku chorobowego 929,95 zł (11 159,44 zł : 12 m-cy).
Ubezpieczenie krótsze niż 12 miesięcy
W opisywanym przypadku przedsiębiorca był ubezpieczony przez pełne 12 miesięcy. Natomiast nieco inaczej przedstawia się sytuacja kogoś, kto ma krótszy okres ubezpieczenia, a deklarował wyższe niż minimalne kwoty podstaw wymiaru składki chorobowej. Wówczas podstawę zasiłku ustala się w dość złożony sposób.
W przypadku gdy niezdolność do pracy ubezpieczonego, dla którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe stanowi zadeklarowana kwota, powstała po upływie pełnego kalendarzowego miesiącu ubezpieczenia chorobowego, a przed upływem 12 pełnych kalendarzowych miesięcy nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku stanowi suma:
- przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc., za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku;
- kwoty stanowiącej iloczyn jednej dwunastej przeciętnej miesięcznej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe (tzw. nadwyżki), po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc., za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku oraz liczby tych miesięcy.
Przy obliczaniu przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz kwot przewyższających tę najniższą podstawę za miesiące, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, przyjmuje się najniższą podstawę wymiaru składek przewidzianą przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych dla danego kodu tytułu ubezpieczenia z okresu, z którego podstawa wymiaru zasiłku jest ustalana. [przykład]
Podstawa prawna
• art. 18a, art. 18c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 875)
• art. 3 pkt 4, art. 48, art. 48a ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2112)
