Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r., przechodząc z jednej wcześniejszej emerytury na inną lub na tę w powszechnym wieku emerytalnym, to drugie świadczenie mają w całości obliczane według dotychczasowych zasad. Przysługująca im emerytura stanowi więc sumę trzech składników:
● części socjalnej (24 proc. kwoty bazowej),
● części należnej za okresy składkowe (po 1,3 proc. podstawy wymiaru za każdy rok składkowy),
● części należnej za okresy nieskładkowe (po 0,7 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych).
W przypadku gdy ZUS ustala prawo do emerytury obliczanej według starych zasad, nie ustala na nowo podstawy wymiaru drugiego świadczenia, lecz przyjmuje odpowiednio zwaloryzowaną podstawę wymiaru poprzedniej. Jeśli jednak świadczeniobiorca po przyznaniu ostatniego świadczenia podlegał ubezpieczeniu społecznemu lub emerytalnemu i rentowym co najmniej przez 30 miesięcy, część socjalna ustalana jest od kwoty bazowej obowiązującej w dacie przyznania nowej emerytury. Przy ustalaniu 30-miesięcznego okresu podlegania ubezpieczeniu ZUS uwzględnia również okresy podlegania dobrowolnym ubezpieczeniom oraz pobierania świadczeń z tytułu choroby i macierzyństwa.
Należy podkreślić, że możliwość obliczenia od nowej kwoty bazowej części socjalnej emerytury przyznawanej osobie uprawnionej już do innej emerytury ma zastosowanie tylko wtedy, gdy wymagany 30-miesięczny okres podlegania ubezpieczeniu przypada w całości po przyznaniu emerytury bezpośrednio poprzedzającej przyznawane obecnie świadczenie.

Mieszana wysokość

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które wiek emerytalny (w tym również ten obniżony, uprawniający do wcześniejszego świadczenia na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej) osiągnęły lub osiągną w latach 2008–2014, nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego i nie pobrały wcześniejszej emerytury przewidzianej w tej ustawie, mogą mieć obliczone świadczenie na mieszanych zasadach. Taką możliwość mają również członkowie OFE, jeśli dodatkowo zgłoszą wniosek o przekazanie zgromadzonych tam środków do budżetu państwa.
Świadczenie mieszane składa się z odpowiednich części emerytury ustalonych według starych zasad oraz po nowemu, tj. sumy składek i kapitału początkowego (z uwzględnieniem ich waloryzacji) dzielonych przez średnie dalsze trwanie życia. Na przykład dla osób, które wymagany wiek ukończą w 2013 r., składniki tego świadczenia wynoszą odpowiednio 20 proc. i 80 proc.
W związku z tym, że emerytura w mieszanej wysokości ustalana jest częściowo na starych zasadach, osoby uprawnione do świadczenia obliczonego w ten sposób, przechodząc na tę mieszaną, mogą skorzystać z możliwości ustalenia części socjalnej obliczanej na starych zasadach od nowej kwoty bazowej, obowiązującej w dacie przyznania tego ostatniego świadczenia. Warunkiem jej zastosowania jest – tak jak i dla innych osób – podleganie ubezpieczeniom co najmniej przez 30 miesięcy po przyznaniu dotychczas pobieranej emerytury. W takim przypadku odpowiednią część świadczenia obliczonego od nowej kwoty bazowej ZUS uwzględnia do emerytury ustalonej w mieszanej wysokości.
Wspomniana nowa kwota bazowa nie ma zupełnie znaczenia dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., którym ZUS oblicza swiadczenia w powszechnym wieku emerytalnym w całości według kapitałowych zasad (ze składek i z kapitału początkowego zgromadzonych na koncie w ZUS). Co więcej, podstawa obliczenia tej emerytury, zgodnie z przepisami obowiązującymi od 1 stycznia 2013 r., podlega pomniejszeniu o kwoty pobranej wcześniejszej emerytury, co może spowodować, że będzie niższa od dotychczas wypłacanego świadczenia.
Podstawa prawna
Art. 21, art. 25–26, art. 53 i art. 183 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 z późn. zm.).

Przykłady

Ponowne podjecie pracy, a wysokość świadczenia emerytalnego

Marek J. od czerwca 2008 r., gdy ukończył 60 lat, jest uprawniony do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Niedługo po przyznaniu świadczenia ponownie podjął zatrudnienie, które kontynuuje do dziś. W sierpniu 2013 r. uprawniony ukończy powszechny wiek emerytalny wynoszący (dla mężczyzn urodzonych w II kwartale 1948 r.) 65 lat i 2 miesiące. Jeśli zgłosi wniosek o to świadczenie, ZUS obliczy mu emeryturę powszechną od zwaloryzowanej podstawy wymiaru tej poprzedniej. Część socjalna świadczenia, z uwagi na podleganie ubezpieczeniom co najmniej przez 30 miesięcy po przyznaniu wcześniejszej emerytury, zostanie jednak ustalona przy zastosowaniu nowej kwoty bazowej obowiązującej od 1 marca 2013 r., wynoszącej 3080,84 zł.

Nie zawsze możliwe wyliczenie na podstawie nowej kwoty bazowej

Jan G. w październiku 2003 r. przeszedł na emeryturę nauczycielską przysługującą na podstawie art. 88 Karty nauczyciela. Po przyznaniu świadczenia ponownie zatrudnił się w szkolnictwie i pracował tam niespełna 4 lata. W lipcu 2007 r. ukończył 60 lat. Po rozwiązaniu stosunku pracy z końcem sierpnia 2007 r. wystąpił z wnioskiem o wcześniejszą emeryturę z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze. ZUS przyznał to świadczenie, a jego część socjalną obliczył przy zastosowaniu nowej kwoty bazowej. Ponieważ druga emerytura okazała się wyższa od obliczonej poprzednio, ZUS podjął jej wypłatę, a zawiesił prawo do emerytury przyznanej na podstawie Karty nauczyciela. Uprawniony nie podjął już pracy. W lipcu 2012 r. ukończył powszechny wiek emerytalny i zgłosił wniosek o świadczenie przysługujące z tego tytułu. Obliczając część socjalną, ZUS uwzględnił starą kwotę bazową przyjętą do obliczenia wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze. Nie było w tym przypadku możliwe zastosowanie nowej kwoty, gdyż uprawniony nie spełnił warunku podlegania ubezpieczeniom przez co najmniej 30 miesięcy po przyznaniu poprzedniej emerytury.