Świadczeniobiorcy, którzy uzyskują przychód z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych lub z tytułu służby, muszą uważać, aby nie przekroczyć progów zarobkowych. Przysługujące im świadczenie wypłacane jest w całości tylko wtedy, gdy uzyskiwane środki nie przekraczają niższego progu wynoszącego 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za ostatni kwartał kalendarzowy podanego przez GUS (od 1 marca do 31 maja 2013 r. wynosi on 2583,30 zł). Jeśli osoba uprawniona przekroczyła ten limit, a jej przychód nie był wyższy od wyższego progu (130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – od 1 marca do 31 maja 2013 r. próg to 4797,40 zł), świadczenie podlega odpowiedniemu zmniejszeniu. Obniżenie to równe jest kwocie przekroczenia niższego limitu, ale nie może być wyższe niż maksymalna kwota zmniejszenia ustalona dla emerytury lub renty w danym okresie.
Przekroczenie wyższego progu zarobkowego powoduje, że wypłaty z ZUS podlegają zawieszeniu. Wszystkie te obostrzenia nie dotyczą jedynie emerytów, którzy osiągnęli wiek upoważniajacy do zakończenia aktywności zawodowej. Tylko oni mogą dorabiać bez żadnych ograniczeń.
Do końca lutego 2013 r. emeryci i renciści uzyskujący przychód z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń (lub z tytułu służby) musieli poinformować ZUS o wysokości swoich ubiegłorocznych zarobków. Organ ten dokonuje rozliczenia przychodu świadczeniobiorcy. Może to zrobić w wariancie rocznym lub miesięcznym.
W wyniku rozliczenia może okazać się, że emerytura lub renta podlega (za cały rok lub za poszczególne miesiące) zawieszeniu, odpowiedniemu zmniejszeniu lub też przysługiwała w pełnej wysokości. Świadczeniobiorca może być wówczas albo zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, albo to ZUS będzie musiał mu wypłacić wyrównanie. Wszystko zależy od tego, jak wysokie zarobki dorabiający osiągnął w minionym roku kalendarzowym lub w poszczególnych jego miesiącach, w zależności od formy rozliczenia, i od wysokości emerytury lub renty.
W przypadku gdy w wyniku dokonanego przez ZUS rozliczenia okazuje się, że przychód emeryta lub rencisty w całym rozliczanym roku lub w określonych jego miesiącach przekroczył wyższą kwotę graniczną (odpowiednio miesięczną lub roczną), ale wysokość tego przekroczenia jest niższa niż kwota nienależnie pobranych świadczeń za dany miesiąc lub rok, ZUS informuje go o możliwości dokonania dobrowolnej wpłaty na konto Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Wpłata ta powinna być dokonana w określonym terminie i jest równa różnicy pomiędzy osiągniętym przychodem a wyższą kwotą graniczną (odpowiednio miesięczną lub roczną). Jest ona pomniejszana o zaliczkę na podatek dochodowy.
Świadczeniobiorca, który nie chce wpłacać żadnych środków, może wyrazić zgodę na potrącenie dobrowolnej wpłaty z wyrównania, które przysługuje mu w związku z dokonanym rozliczeniem. ZUS zgodzi się na taką operację, jeśli wyrównanie jest wyższe od kwoty dobrowolnej wpłaty.
Należy podkreślić, że możliwość dokonania dobrowolnej wpłaty (tyle że na Fundusz Emerytur Pomostowych) mają również osoby uprawnione do emerytury pomostowej. Zasady jej dokonania są analogiczne jak dla osób uprawnionych do emerytury z FUS.
Dokonanie przez świadczeniobiorcę dobrowolnej wpłaty na FUS lub FEP jest na ogół dla niego korzystne. W zamian za to unika on bowiem zawieszenia emerytury lub renty za dany rok lub miesiąc (jest ona jedynie zmniejszana).

Przykład

Henryk K. po ukończeniu 60 lat w lipcu 2011 r. nabył prawo do wcześniejszej emerytury. W styczniu i lutym 2012 r. wynosiła ona 1430 zł, a po waloryzacji od 1 marca 2012 r. – 1501 zł. Przez cały 2012 r. świadczeniobiorca pracował i uzyskiwał z tego tytułu comiesięczny przychód w wysokości 4900 zł. Z uwagi na to, że jeszcze w grudniu 2011 r. powiadomił ZUS o zamiarze uzyskiwania przychodu skutkującego zawieszeniem emerytury, zakład zawiesił od stycznia 2012 r. prawo do niej i nie wypłacał tego świadczenia przez cały 2012 r. Łączne zarobki świadczeniobiorcy w ubiegłym roku wyniosły 58 800 zł i przekroczyły wyższą roczną kwotę graniczną (55 291,00 zł) o 3509 zł. W związku z tym dokonując rozliczenia w stosunku rocznym, ZUS stwierdził, że emerytura podlega za cały rok zawieszeniu na łączną kwotę 17 870 zł (1430 x 2 + 1501 zł x 10). Jednocześnie poinformował świadczeniobiorcę o możliwości dokonania dobrowolnej wpłaty na FUS w kwocie przekroczenia wyższej rocznej kwoty granicznej, tj. 3509 zł, pomniejszonej o zaliczkę na podatek dochodowy. Dokonanie tej wpłaty będzie dla emeryta korzystne. W takim przypadku ZUS stwierdzi bowiem, że emerytura za cały rok podlega jedynie zmniejszeniu o maksymalną kwotę przewidzianą dla emerytury w poprzednim roku rozliczeniowym, tj. o 6287,64 zł.

Podstawa prawna

Art. 103–104 oraz art. 127 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 z późn. zm.).
Par. 6–9 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz.U. nr 58, poz. 290 z późn. zm.).