Subskrybuj nas na Youtube
Dotyczy to jednostek wypłacających kobietom świadczenia o charakterze opiekuńczym. Po obniżeniu wieku emerytalnego nie może to trwać dłużej niż 20 lat.
Osoby sprawujące opiekę nad członkiem rodziny, które pobierają z tego tytułu świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna, mogą liczyć na opłacanie przez organy samorządu terytorialnego składek do ZUS w tym okresie. Taki obowiązek ma wójt, burmistrz lub prezydent miasta do czasu, gdy świadczeniobiorca nie będzie miał odpowiednio długiego stażu składkowego i nieskładkowego gwarantującego uzyskanie co najmniej najniższej emerytury.
W pełnej wysokości
Obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna wynika z art. 6 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Obowiązek ten ciąży na organie samorządu (wójcie, burmistrzu lub prezydencie miasta), który wypłaca takim osobom wymienione świadczenia. Nie musi on opłacać składek za wymienione osoby jedynie wtedy, gdy podlegają one obowiązkowi ubezpieczenia społecznego z innego tytułu na podstawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych lub na podstawie odrębnych przepisów. Obowiązek ten wyłączony jest również wtedy, gdy osoby te zostały objęte ubezpieczeniem społecznym rolników na podstawie art. 16 ust. 2 pkt 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (z tytułu pobierania jednego z wymienionych świadczeń o charakterze opiekuńczym).
Organ samorządu musi zgłosić do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna, przekazując do ZUS dokument ZUS ZUA. Co miesiąc musi opłacać i rozliczać za te osoby składki na wspomniane ubezpieczenia, w odpowiednim terminie określonym w przepisach ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Składki te opłaca od podstawy równej wysokości pobieranego przez opiekuna świadczenia i finansuje je sam w całości. W tym samym terminie, w którym organ samorządu zobowiązany jest opłacać składki, musi też przekazać do ZUS komplet dokumentów rozliczeniowych: deklarację rozliczeniową oraz imienny raport miesięczny.
Z dniem, od którego nie ma już obowiązku opłacania składek za osobę pobierającą świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna, organ samorządu zobowiązany jest wyrejestrować ją z ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, przekazując do ZUS dokument ZUS ZWUA.
Przez jaki czas
Okres, przez który organ samorządu zobowiązany jest opłacać składki, ulegał w ostatnich latach istotnym zmianom. Do 31 grudnia 2012 r. musiały być opłacane przez okres niezbędny do uzyskania przez uprawnionego okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego) odpowiednio: 20-letniego przez kobietę i 25-letniego przez mężczyznę, jednak nie dłużej niż przez 20 lat.
1 stycznia 2013 r. weszła w życie ustawa z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw. Wśród wielu zmian, które wprowadziła (związanych przede wszystkim z podwyższeniem wieku emerytalnego), znalazły się również te dotyczące opłacania składek przez organy samorządu za osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne. Na podstawie znowelizowanych przepisów organ samorządu został zobowiązany do opłacania składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przez taki okres, aby zapewnić w przyszłości osobie pobierającej świadczenie pielęgnacyjne co najmniej minimalną emeryturę.
Do 31 grudnia 2012 r. staż ubezpieczeniowy wymagany do podwyższenia emerytury do kwoty najniższego świadczenia wynosił co najmniej 20 lat dla kobiet oraz 25 lat dla mężczyzn. Od 1 stycznia 2014 r. staż ten w odniesieniu do kobiet był stopniowo podwyższany. Przykładowo, dla kobiet, które podwyższony wiek emerytalny (obowiązujący od 1 stycznia 2013 r. do 30 września 2017 r.) osiągnęły w latach 2014–2015, staż ten wynosił 21 lat, a dla kobiet, które podwyższony wiek emerytalny ukończyły od 1 stycznia 2016 r. do 30 września 2017 r. – 22 lata. Docelowo staż ubezpieczeniowy wymagany od kobiet do podwyższenia emerytury do kwoty najniższego świadczenia miał wynosić tyle samo co dla mężczyzn, tj. 25 lat składkowych i nieskładkowych (dla kobiet, które podwyższony powszechny wiek emerytalny osiągnęłyby po 31 grudnia 2021 r.). Tak się jednak nie stanie w związku ze zmianą przepisów, jaka nastąpiła od października 2017 r.
Po zmianach
1 października 2017 r. weszła w życie ustawa z 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, która m.in. obniżyła powszechny wiek emerytalny. Na podstawie innych zawartych w niej regulacji staż składkowy i nieskładkowy wymagany od kobiet do podwyższenia emerytury do kwoty najniższego świadczenia został od 1 października 2017 r. obniżony do 20 lat składkowych i nieskładkowych, a więc do poziomu obowiązującego przed 2014 r. Taki staż obowiązuje niezależnie od tego, kiedy osoba ubiegająca się o emeryturę ukończyła wiek emerytalny wymagany do przyznania emerytury powszechnej. Nie ma też znaczenia, czy był to wiek podwyższony obowiązujący do 30 września 2017 r., czy też wprowadzony od 1 października 2017 r. obniżony wiek emerytalny.
W związku z obniżeniem stażu ubezpieczeniowego wymaganego od kobiet do podwyższenia emerytury do kwoty najniższego świadczenia od 1 października ub. r. zmianie uległ również okres, przez który organ samorządu jest zobowiązany opłacać za nie składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jeśli pobierają świadczenie z tytułu sprawowania opieki dzieckiem lub innym członkiem rodziny.
Zgodnie z nowym brzmieniem art. 6 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wójt, burmistrz lub prezydent miasta jest zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe za kobietę pobierającą świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna – przez okres niezbędny do uzyskania przez nią okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego) wynoszącego co najmniej 20 lat.
PRZYKŁAD
Tylko przez sześć lat
Gmina przyznała od 1 kwietnia 2018 r. pani Barbarze (urodzonej 10 lipca 1960 r.) specjalny zasiłek opiekuńczy w związku ze sprawowaniem opieki nad chorą matką i koniecznością rezygnacji z dalszego zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Dotychczas udowodniła ona 14-letni staż ubezpieczeniowy (12 lat składkowych oraz 2 lata nieskładkowe). Zawsze miała bardzo niskie zarobki i dużo przerw w ubezpieczeniu, w związku z czym jej emerytura może się okazać niższa od kwoty najniższego świadczenia. Zgodnie z przepisami obowiązującymi od 1 października 2017 r. ZUS podwyższy jej w przyszłości emeryturę do tej gwarancji, jeśli pani Barbara zdoła udowodnić co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy. W związku z tym organ samorządu wypłacający jej specjalny zasiłek opiekuńczy jest zobowiązany opłacać składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przez sześć lat (brakujące jej do wymaganego 20-letniego stażu), o ile oczywiście w całym tym okresie będą podstawy do wypłaty tego świadczenia.
Można się zwrócić do ZUS
Na podstawie art. 6 ust. 2c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych organ samorządu, czyli wójt, burmistrz lub prezydent miasta wypłacający świadczenie może się zwrócić do ZUS o ustalenie przebiegu ubezpieczenia oraz udzielenie informacji, za jaki okres za osobę pobierającą to świadczenie powinien opłacać składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Jeżeli przed zmianą przepisów od 1 października 2017 r. ZUS ustalił, na wniosek organu samorządu okres niezbędny do uzyskania okresu składkowego i nieskładkowego dłuższego niż 20 lat, organ samorządu jest zobowiązany opłacać te składki jedynie przez okres niezbędny do uzyskania przez nią 20-letniego okresu składkowego i nieskładkowego. Nowy wymagany okres opłacania składek organ samorządu może ustalić we własnym zakresie (skracając odpowiednio okres ustalony uprzednio dla wymaganego stażu wynoszącego więcej niż 20 lat). Organ ten może również ponownie zwrócić się do ZUS, aby ten jeszcze raz ustalił niezbędny okres ubezpieczenia, za który należy opłacać składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Rozpatrując taki wniosek ZUS, na podstawie dotychczasowego przebiegu ubezpieczenia ustali, jaki okres brakuje kobiecie pobierającej świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiek dla opiekuna, do osiągnięcia okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego 20 lat.
Może się też zdarzyć, że organ samorządu, na podstawie przepisów obowiązujących przed 1 października 2017 r., opłacił już za kobietę pobierającą wyżej wymienione świadczenia składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za okres niezbędny do uzyskania okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 20 lat. W takiej sytuacji zobowiązany był zaprzestać opłacania tych składek za okres od 1 października 2017 r. Jeśli organ samorządu jeszcze tego nie zrobił, powinien to niezwłocznie uczynić, wyrejestrowując z ubezpieczeń taką osobę i zgłaszając korekty dokumentów ubezpieczeniowych za okres, w którym nadpłacił składki emerytalną i rentową.
PRZYKŁAD 2
Konieczny także inny staż
We wrześniu 2016 r. prezydent miasta przyznał pani Annie (urodzonej 15 marca 1972 r.) świadczenie pielęgnacyjne w związku z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem. Zwrócił się do ZUS o ustalenie przebiegu ubezpieczenia oraz niezbędnego okresu ubezpieczenia, przez który musi opłacać za panią Annę składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. ZUS ustalił, że ubezpieczona posiadała na dzień zgłoszenia wniosku przez organ samorządu 12-letni staż ubezpieczeniowy (10 lat składkowych oraz 2 lata nieskładkowe). Zgodnie z przepisami obowiązującymi od 1 stycznia 2013 r. do 30 września 2017 r. podwyższony wiek emerytalny dla kobiet urodzonych w I kwartale 1972 r. wynosił 66 lat i 5 miesięcy. Wiek ten pani Anna ukończyłaby w sierpniu 2038 r. Dla kobiet, które powszechny wiek emerytalny osiągnęłyby po 31 grudnia 2021 r., przepisy te przewidywały wymóg posiadania co najmniej 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego. ZUS ustalił, że organ samorządu jest zobowiązany opłacać składki emerytalną i rentową za panią Annę przez 13 lat (156 miesięcy) brakujące do uzyskania przez nią wymaganego stażu, o ile w tym czasie nadal będzie pobierała świadczenie uprawniające do opłacania za nią tych składek. W związku ze zmianą przepisów od 1 października 2017 r. ubezpieczona będzie musiała udowodnić w celu zagwarantowania sobie najniższej emerytury co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy. Dlatego też organ samorządu zobowiązany będzie do opłacania za nią składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wyłącznie przez okres niezbędny do uzyskania takiego stażu. Łącznie więc opłaci składki nie za 13 lat (156 miesięcy), jak zostało ustalone w 2016 r., ale za 8 lat (96 miesięcy).
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 2a–2c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1778 ze zm.).
Art. 24 i art. 87 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.).
Art. 1 pkt 18, art. 6 pkt 1 oraz art. 24 ustawy z 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017 r. poz. 38 ze zm.).