Subskrybuj nas na Youtube
ZUS przyzna ją tylko tym, którzy mają przyznaną rentę na okres krótszy niż osiągnięcie podwyższonego wieku emerytalnego. Pozostali muszą poczekać dłużej.
1 października 2017 r. weszły w życie przepisy obniżające powszechny wiek emerytalny do 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Nowe regulacje mają zastosowanie przede wszystkich do osób, które w związku z osiągnięciem tego wieku zgłoszą wniosek o przyznanie emerytury. Skorzystają z nich jednak również ci, którzy pobierają rentę z tytułu niezdolności do pracy i na emeryturę zostaną przeniesieni przez ZUS z urzędu, a więc bez konieczności zgłoszenia stosownego wniosku.
Dla kogo bez wniosku
Przyznanie emerytury jest uzależnione od zgłoszenia wniosku o jej przyznanie wraz z niezbędną dokumentacją. Od tej zasady przewidziany jest jednak wyjątek, który dotyczy osób pobierających rentę z tytułu niezdolności do pracy. Po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego ZUS przyznaje im z urzędu emeryturę, nie czekając na zgłoszenie wniosku, o ile przez jakikolwiek okres podlegały ubezpieczeniu społecznemu (przed 1 stycznia 1999 r.) albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (po 31 grudnia 1998 r.).
ZUS przyznaje z urzędu emeryturę od dnia osiągnięcia przez rencistę wieku uprawniającego do emerytury, a w przypadku gdy wypłata renty z tytułu niezdolności do pracy była wstrzymana, od dnia, od którego podjąłby jej wypłatę. Wraz z przyznaniem z urzędu emerytury osoba uprawniona traci prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Osoba pobierająca rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego ma również prawo zgłosić wniosek o emeryturę. Jeśli zrobi to do końca miesiąca, w którym kończy wiek emerytalny, ZUS rozpatrzy ten wniosek i przyzna emeryturę w tym trybie. Należy jednak zaznaczyć, że przyznanie z urzędu emerytury jest na ogół korzystniejsze od uzyskania tego świadczenia w wyniku zgłoszonego wniosku. Powód takiego stanu rzeczy jest dwojaki. Po pierwsze emerytura przyznana z urzędu nie tylko korzysta z gwarancji najniższej emerytury (nie może być niższa od tej kwoty, jeśli osoba uprawniona posiada wymagany staż składkowy i nieskładkowy), ale również nie może być niższa od pobieranej dotychczas renty z tytułu niezdolności do pracy.
Po drugie osoby przenoszone z urzędu na emeryturę mogą ją pobierać również wtedy, gdy kontynuują zatrudnienie w ramach stosunku pracy nawiązanego przed nabyciem uprawnień do tego świadczenia. Takiej możliwości nie mają osoby, które nabywają prawo do emerytury w wyniku zgłoszonego wniosku.
Świadczenie wcześniej
Wiek, osiągnięcie którego skutkuje przyznaniem z urzędu emerytury, to powszechny wiek emerytalny przewidziany w art. 24 ustawy emerytalnej. Od 1 stycznia 2013 r. do 30 września 2017 r. był on zróżnicowany w zależności od tego, w którym roku i kwartale urodziła się osoba ubezpieczona. Obniżenie wieku emerytalnego od 1 października 2017 r. spowodowało, że co do zasady już po ukończeniu tego obniżonego wieku ZUS przyznaje z urzędu emeryturę osobom pobierającym rentę z tytułu niezdolności do pracy.
Zasada ta dotyczy przede wszystkim tych rencistów, którzy uzyskali/uzyskają prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy po 30 września 2017 r. Spośród osób uprawnionych do renty już w dniu wejścia w życie ustawy obniżającej wiek emerytalny (1 października 2017 r.) ZUS przyznaje z urzędu emeryturę po ukończeniu wieku obniżonego do 60/65 lat wyłącznie tym, którzy prawo do renty mają przyznane na okres krótszy niż do osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego, a tego podwyższonego wieku nie ukończyli przed 1 października 2017 r.
Dzień, w którym osoby te zostaną (lub już zostały) przeniesione z urzędu na emeryturę, zależy od tego, kiedy ukończyły (lub ukończą) obniżony wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn) oraz czy pobierają rentę, czy też mają zawieszone prawo do tego świadczenia. Jeżeli obniżony wiek emerytalny osiągnęły najpóźniej 1 października br. i w tym dniu pobierały rentę, to już od tego dnia ZUS zamienił im z urzędu pobieraną rentę na emeryturę. Jeśli pobierając rentę wiek ten osiągnęły/osiągną później, to emerytura zamiast renty zostanie im przyznana od dnia ukończenia tego wieku.
Może się jednak zdarzyć, że 1 października 2017 r. lub w dniu osiągnięcia obniżonego wieku emerytalnego osoby uprawnione do renty na okres krótszy niż do osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego miały (mają) zawieszone prawo do tego świadczenia. W takim przypadku ZUS przyzna im z urzędu emeryturę, jeśli zgłoszą wniosek o podjęcie wypłaty renty, od miesiąca, od którego zostałaby podjęta ta wypłata. Oczywiście zamiana renty na emeryturę może się w takiej sytuacji odbyć wyłącznie wtedy, gdy nadal istnieje prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy (tzn. nie ustało wcześniej, np. z powodu upływu okresu, na który zostało przyznane).
PRZYKŁAD 1
Potwierdzona dalsza niezdolność
Hanna K. urodziła się 15 stycznia 1960 r. Obowiązujący obecnie powszechny wiek emerytalny (60 lat) ukończy 15 stycznia 2020 r., a więc za niecałe trzy lata. Od 1 października 2012 r. ZUS przyznał jej na pięć lat rentę z tytułu niezdolności do pracy. Na początku października 2017 r. zgłosiła wniosek o przyznanie renty na dalszy okres. W związku z tym że lekarz orzecznik ZUS stwierdził dalszą niezdolność do pracy, ZUS ustalił jej prawo do tego świadczenia do ukończenia powszechnego wieku emerytalnego (60 lat), tj. do 15 stycznia 2020 r. Zakładając, że w tym dniu będzie pobierała rentę, z tym właśnie dniem ZUS przyzna jej z urzędu emeryturę.
PRZYKŁAD 2
Sześćdziesiąte urodziny przed wejściem w życie ustawy
Anna D. (urodzona 20 marca 1957 r.) 1 października 2017 r. pobierała rentę z tytułu niezdolności do pracy przyznaną do 31 maja 2018 r., a więc do dnia przypadającego przed ukończeniem przez nią podwyższonego wieku emerytalnego (61 lat i 5 miesięcy). Wiek ten osiągnie 20 sierpnia 2018 r. Nie ma ustalonego prawa do emerytury. W związku z obniżeniem od 1 października 2017 r. wieku emerytalnego dla kobiet do 60 lat ZUS przyznał jej z urzędu emeryturę od 1 października 2017 r. Wymagany wiek 60 lat pani Anna ukończyła bowiem 20 marca 2017 r.
PRZYKŁAD 3
Renta do 2018 r.
Jan P. (urodzony 10 stycznia 1953 r.) od 1 kwietnia 2015 r. jest uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy przyznanej do 31 maja 2018 r., a więc na okres krótszy niż do osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego obowiązującego do 30 września 2017 r. (66 lat i 9 miesięcy). Pobiera to świadczenie, gdyż przychód, który osiąga z działalności zarobkowej, nie przekracza 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Rencista nie ma ustalonego prawa do emerytury. Obniżony wiek emerytalny przewidziany dla mężczyzn (65 lat) ukończy 10 stycznia 2018 r. i jeśli będzie wtedy nadal pobierał rentę, już od tego dnia zostanie mu przyznana z urzędu emerytura zamiast przysługującego dotychczas świadczenia rentowego.
PRZYKŁAD 4
Zbyt wysoki przychód
Elżbieta D. (urodzona 15 listopada 1957 r.) od 1 czerwca 2014 r. jest uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy przyznanej do 30 kwietnia 2018 r., a więc na okres krótszy niż do osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego, który dla kobiet urodzonych w IV kwartale 1957 r. do 30 września 2017 r. wynosił 61 lat i 8 miesięcy. Nie pobiera jednak tego świadczenia ze względu na osiąganie zbyt wysokiego przychodu. Pani Elżbieta nie ma ustalonego prawa do emerytury. 15 listopada 2017 r. ukończy obniżony wiek emerytalny przewidziany dla kobiet od 1 października 2017 r. (60 lat). Z końcem 2017 r. zamierza rozwiązać stosunek pracy i na początku stycznia 2018 r. zgłosić wniosek o podjęcie wypłaty renty. W takim przypadku ZUS przyzna jej z urzędu emeryturę od pierwszego dnia miesiąca, od którego zostałaby podjęta wypłata renty, tj. od 1 stycznia 2018 r. Z tym też dniem pani Elżbieta utraci prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Niektórzy później
Zasada, zgodnie z którą ZUS przyznaje z urzędu emeryturę po ukończeniu obniżonego wieku emerytalnego obowiązującego od 1 października 2017 r., nie dotyczy tych rencistów, którzy w tym dniu mieli ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności przyznanej na okres do osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego, ponad ten wiek lub na stałe. Zgodnie bowiem z przepisami przejściowymi zamieszczonymi w ustawie obniżającej wiek emerytalny – osoby te, o ile nie mają jeszcze ustalonego prawa do emerytury, zachowają uprawnienia do renty do dnia osiągnięcia tego wieku, chyba że przed tym dniem utracą prawo do tego świadczenia (np. w związku z ustaniem niezdolności do pracy lub zgłoszeniem wniosku o emeryturę). I dopiero od tego dnia ZUS przyzna im z urzędu emeryturę zamiast pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy.
Jeżeli wymienione wyżej osoby w dniu osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego będą miały zawieszone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, prawo to zachowają do dnia, od którego byłaby podjęta wypłata renty (pod warunkiem że nie ustanie wcześniej niezdolność do pracy).
Omawiana grupa osób mimo zachowania uprawnień do renty do dnia osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego i tym samym odłożenia w czasie procesu przeniesienia ich na emeryturę z możliwości przyznania tego świadczenia może skorzystać znacznie wcześniej. W tym celu, w związku z ukończeniem obniżonego wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn), osoby z tej grupy rencistów muszą zgłosić wniosek o przyznanie emerytury. ZUS przyzna im to świadczenie, o ile z takim wnioskiem wystąpią najpóźniej w miesiącu ukończenia podwyższonego wieku emerytalnego. W takim przypadku nie utracą prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy i będą mogli pobierać rentę albo emeryturę, w zależności od tego, co będzie dla nich korzystniejsze. Muszą jednak pamiętać o tym, że w takiej sytuacji nie będą mogli korzystać z określonych preferencji, które wiążą się z przejściem na emeryturę przyznaną z urzędu (gwarancja wysokości emerytury w kwocie renty oraz możliwość pobierania emerytury w przypadku kontynuowania zatrudnienia).
PRZYKŁAD 5
Zmiana prawa bez wpływu na wypłatę
Marek B. urodził się 15 stycznia 1953 r. Nie ma ustalonego prawa do emerytury. W sierpniu 2016 r. zgłosił wniosek o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy. Lekarz orzecznik ZUS stwierdził, że jest on częściowo niezdolny do pracy do dnia ukończenia podwyższonego wieku emerytalnego, który dla mężczyzn urodzonych w I kwartale 1953 r. wynosił 66 lat i 9 miesięcy. W związku z tym renta została przyznana na okres do dnia osiągnięcia tego wieku, tj. do 15 października 2019 r. Mimo wejścia w życie ustawy obniżającej wiek emerytalny i ukończenia w styczniu 2018 r. powszechnego wieku emerytalnego przewidzianego dla mężczyzn (65 lat) pan Marek zachowa prawo do renty aż do czasu osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego (tj. do 15 października 2019 r.). Jednak w związku z tym że obniżony wiek emerytalny (65 lat) ukończy już w styczniu 2018 r., będzie mógł wcześniej zgłosić wniosek o emeryturę i uzyskać to świadczenie, nie tracąc prawa do renty.
PRZYKŁAD 6
Od miesiąca zgłoszenia
Katarzyna D. (urodzona 25 lutego 1957 r.) nie ma ustalonego prawa do emerytury. Od 1 maja 2016 r. jest uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy przyznanej do osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego (61 lat i 5 miesięcy), tj. do 25 lipca 2018 r. Obecnie prawo do renty jest zawieszone w związku z osiąganiem przychodu przekraczającego 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Mimo obniżenia od 1 października 2017 r. wieku emerytalnego dla kobiet do 60 lat (który pani Katarzyna ukończyła już w lutym 2017 r.) zachowa ona prawo do dotychczasowej renty z tytułu niezdolności do pracy aż do 25 lipca 2018 r. Zakładając, że renta nie zostanie jej przyznana na dalszy okres, z tym dniem utraci prawo do tego świadczenia. Jeżeli w dniu osiągnięcia podwyższonego wieku emerytalnego renta pani Katarzyny nadal będzie zawieszona, ZUS nie przyzna jej z urzędu emerytury. W związku z ukończeniem wieku 60 lat 25 lutego 2017 r. będzie ona mogła wystąpić z wnioskiem o przyznanie emerytury. Świadczenie to zostanie jej przyznane od miesiąca zgłoszenia wniosku, jednak nie wcześniej niż od 1 października 2017 r. Jeżeli jednak nie rozwiąże stosunku pracy, prawo do emerytury zostanie zawieszone już od dnia jej przyznania.
Podstawa prawna
Art. 1 pkt 5, art. 17 i art. 19 ustawy z 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017 r. poz. 38 ze zm.).
Art. 24a, art. 103a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.).