Od prawie siedmiu lat Polska nie realizuje swoich traktatowych zobowiązań dotyczących postępowania z nieczystościami ciekłymi. W wielu miejscowościach nadal nie ma sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków. Nieczystości, zanim trafią do wód czy na pola, nie są właściwie oczyszczane, co zagraża środowisku. Nie ma też regularnej kontroli nad indywidualnymi szambami. Za te wieloletnie zaniedbania Polsce grożą unijne sankcje - dziś jest to już 6 mld euro.

ikona lupy />
CO SIĘ ZMIENIA / Dziennik Gazeta Prawna - wydanie cyfrowe
Rząd próbuje ratować sytuację, wprowadzając plan inwestycyjny i dostosowując wreszcie polskie prawo do unijnej dyrektywy. Zmiany wprowadzono nowelizacją prawa wodnego i dwóch innych ustaw: o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Co do zasady weszły one w życie 9 sierpnia 2022 r. Dotyczą zarówno samorządów, przedsiębiorstw, jak i właścicieli nieruchomości. Przed każdym z tych podmiotów postawiono nowe obowiązki, pod groźbą kar.
W przypadku gmin konieczne będą zmiany w regulaminach utrzymania czystości i porządku oraz uchwałach w sprawie górnych stawek opłat za pozbywanie się nieczystości ciekłych. Będą miały na to czas maksymalnie do 9 lutego 2023 r. Gminy, na których terenie zaludnienie albo działalność gospodarcza są odpowiednio skoncentrowane, będą musiały pilnować, czy ścieki komunalne są zbierane i przekazywane do oczyszczalni albo do końcowego punktu zrzutu tych ścieków zgodnie z wytycznymi UE. JST w ciągu roku od wejścia nowelizacji w życie będą również musiały zmienić uchwały określające wymagania wobec przedsiębiorców ubiegających się o uzyskanie zezwolenia na działalność związaną z opróżnianiem szamb czy osadników w przydomowych oczyszczalniach ścieków.
Dla firm nowelizacja oznacza nowy zakres sprawozdań z prowadzonej działalności i inny sposób naliczania kar za niedopełnienie tego wymogu. Jeśli chodzi o właścicieli nieruchomości, to będą oni zobowiązani do zawarcia umów na opróżnienie osadnika z osadów. Zaniechanie będzie oznaczać przejęcie zadania przez gminę i konieczność uiszczania na jej rzecz opłat za wywóz nieczystości ciekłych. Nowelizacja wprowadza też kontrowersyjną zmianę związaną z opiniowaniem planów inwestycyjnych przedsiębiorstw wodociągowo -kanalizacyjnych przez Wody Polskie, co może pogłębić konflikt między tą branżą a regulatorem w kontekście cen za wodę i odbiór ścieków. ©℗
Bożena Ławnicka

Nowelizacja wymuszona przez Unię Europejską

Zmiany w prawie wodnym mają zobligować gminy, by ustanowione na ich terenie aglomeracje były zgodne z warunkami tzw. dyrektywy ściekowej. Jeśli nie dopełnią swoich obowiązków, grożą im kary
W lutym 2022 r. Komisja Europejska poinformowała, iż wystąpiła do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z wnioskiem o ukaranie Polski za brak realizacji Dyrektywy Rady 91/271/EWG z 21 maja 1991 r. dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych (dalej: dyrektywa ściekowa). Nie był to krok zaskakujący, bowiem Polska pozostaje w zwłoce w realizacji swoich traktatowych zobowiązań od końca 2015 r., zaś w maju 2020 r. Komisja Europejska skierowała do Polski uzasadnioną opinię na podstawie art. 258 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, z której wynikało, iż zdaniem Komisji w tamtym czasie:
  • 1183 polskie aglomeracje nie były wyposażone w system zbierania ścieków komunalnych lub indywidualne lub inne właściwe systemy zbierania,
  • w 1282 aglomeracjach ścieki komunalne odprowadzane do systemów zbierania nie były przed zrzutem poddawane wtórnemu oczyszczaniu,
  • w 426 aglomeracjach ścieki komunalne odprowadzane do systemów zbierania nie były poddawane oczyszczaniu bardziej rygorystycznemu niż to, które opisano w art. 4 dyrektywy ściekowej.
Kary grożące Polsce za brak wdrożenia dyrektywy ściekowej to aktualnie ok. 6 mld euro. Nie może zatem dziwić aktualne przyspieszenie prac zarówno dotyczących planowania niezbędnych inwestycji, ramka 1 jak i prac legislacyjnych, służących jej jak najszybszemu wdrożeniu. Prawodawca zdecydował się na dokonanie zmian w trzech kluczowych z punktu widzenia gospodarki ściekowej aktach prawnych. Chodzi o:
  • ustawę z 20 lipca 2017 r. - Prawo wodne (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2233; ost. zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1079, dalej: prawo wodne),
  • ustawę z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1297; ost. zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1549; dalej: u.c.p.g. albo ustawa śmieciowa),
  • oraz ustawę z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2028; ost. zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1549, dalej: u.z.z.w.).

Ramka 1

Zamierzenia inwestycyjne

W maju 2022 r. Rada Ministrów przyjęła VI aktualizację Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych (KPOŚK). W ramach tej aktualizacji do końca 2027 r. ma zostać między innymi wybudowanych ponad 8 tys. km nowej sieci kanalizacyjnej i 60 zupełnie nowych oczyszczalni ścieków. Do tego zaplanowano zmodernizowanie ponad 3,1 tys. km sieci kanalizacyjnej oraz przeprowadzenie blisko tysiąca działań modernizacyjnych istniejących obiektów oczyszczalni.
Koszt realizacji wszystkich przedsięwzięć ma wynieść 28,7 mld zł, z czego ok. 13 mld zł to wydatki niezbędne do dostosowania aglomeracji ustanowionych w polskich gminach do wymogów dyrektywy ściekowej. ©℗
Zmiany zostały zamieszczone w ustawie z 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy - Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (dalej: nowelizacja), opublikowanej 25 lipca 2022 r. pod poz. 1549, która weszła w życie co do zasady po upływie 14 dni od dnia publikacji, tj. 9 sierpnia 2022 r.
Trzy najważniejsze zmiany

Uporządkowanie aglomeracji

Do prawa wodnego dodano art. 87a określający warunki, jakie spełniać powinny wszystkie aglomeracje, zarówno w zakresie poziomu ich skanalizowania, jak i poziomu ładunku trafiającego do oczyszczalni ścieków gwarantujących odpowiedni standard oczyszczenia wymagany przepisami, a także art. 472b, określający sposób kalkulacji administracyjnych kar pieniężnych za niezrealizowanie powyższych warunków.
Uwaga! Gminy, które wyznaczyły aglomeracje przed 9 sierpnia br., będą mogły być ukarane za niespełnienie warunków określonych w art. 87a prawa wodnego dopiero od 1 stycznia 2028 r. Ustawodawca daje im czas na realizację nowych, ustawowych wymogów do 31 grudnia 2027 r.

Koniec chaosu w gospodarowaniu nieczystościami ciekłymi

W ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach ustawodawca objął definicją nieczystości ciekłych, poza ściekami gromadzonymi przejściowo w zbiornikach bezodpływowych (szambach), także te znajdujące się w osadnikach w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków. Ponadto rozszerzone zostały obowiązki kontrolne, ewidencyjne i sprawozdawcze dotyczące gospodarowania nieczystościami ciekłymi, zwłaszcza te spoczywające na gminach. Ma to służyć zapanowaniu nad strumieniem nieczystości ciekłych, który w tej chwili znajduje się poza jakąkolwiek kontrolą, na co od ponad 10 lat wielokrotnie zwracała uwagę Najwyższa Izba Kontroli. ramka 2

Ramka 2

Zaniedbania gmin według NIK
Z ostatniego raportu w tym zakresie z marca 2022 r. (opartego na kontroli 43 polskich gmin) wynika, iż w 82,1 proc. gmin ewidencje zbiorników bezodpływowych były niekompletne, 79,1 proc. gmin przekazało Głównemu Urzędowi Statystycznemu (GUS) nierzetelne dane dotyczące tych zbiorników, tylko 30,2 proc. gmin posiadało wiedzę o właścicielach nieruchomości nieposiadających umów na opróżnianie zbiorników bezodpływowych. Planowe kontrole dotyczące opróżniania zbiorników bezodpływowych prowadzono w 30,2 proc. gmin, zaś nieplanowane kontrole interwencyjne zaledwie w 11,6 proc. W żadnej z gmin nie stosowano przepisów o zastępczym opróżnianiu zbiorników bezodpływowych. ©℗
A żeby uświadomić sobie skalę tego problemu, trzeba wiedzieć (dane GUS za lata 2018 - 2019), iż dostępu do kanalizacji nie posiada prawie połowa budynków mieszkalnych, w których mieszka prawie 29 proc. ludności Polski, z czego 87 proc. budynków jest wyposażone właśnie w zbiorniki bezodpływowe. Na jeden pojedynczy system kanalizacji (zbiornik bezodpływowy lub przydomową oczyszczalnię ścieków) w 2018 r. przypadało 11,09 m sześc. odebranych ścieków. Tymczasem średnie zużycie wody przez czteroosobową rodzinę wynosiło wówczas 134,4 m sześc. Oznacza to ni mniej, ni więcej tylko potężny strumień ścieków trafiających co roku bez oczyszczenia wprost do środowiska, na pola, do rowów i rzek. Zapanowanie nad tym problemem to również jeden z warunków wdrożenia dyrektywy ściekowej. Jej art. 3 wprost stanowi, iż w przypadku gdy ustanowienie systemu zbierania (tzw. zbiorczego systemu kanalizacyjnego) nie jest uzasadnione, jako że nie przyniosłoby korzyści dla środowiska lub powodowałoby nadmierne koszty, należy zastosować pojedyncze systemy lub inne właściwe systemy zapewniające ten sam poziom ochrony środowiska. Tę samą zasadę powtarza nowo dodany art. 87a pkt 2 lit b prawa wodnego.

Plany firm wodociągowo-kanalizacyjnych pod kontrolą Wód Polskich

Z kolei w ustawie o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków wprowadzone nowelizacją zmiany dotyczą zakresu oraz zasad procedowania przygotowywanych przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne (dalej: pwik) wieloletnich planów modernizacji i rozwoju urządzeń. Dokument ten będzie musiał określać, w jaki sposób wskazane w nim zadania inwestycyjne realizują założenia Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych. Ponadto plany zostaną poddane kontroli ze strony Państwowego Gospodarstwa Wodnego „Wody Polskie”. Organ wykonawczy gminy będzie odtąd zobowiązany przed przedłożeniem radzie gminy projektu planu do zatwierdzenia uzyskać w stosunku do projektu opinię właściwego Dyrektora Zarządu Gospodarki Wodnej. Opinia ta ma dotyczyć nie tylko zgodności planu z Krajowym programem oczyszczania ścieków komunalnych, ale również tego, w jakim zakresie może on wpłynąć na wysokość taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków, co z pewnością wywoła wiele sporów między organem regulacyjnym z jednej strony, a gminami i pwik z drugiej.
Podsumowanie - czy to wszystko zadziała?
Przed zaprezentowaniem szczegółowej oceny rozwiązań zawartych w nowelizacji przywołanych na wstępie trzech ustaw, warto postawić pytanie szersze, czy główny cel przyświecający ustawodawcy, czyli pełne wdrożenie dyrektywy ściekowej do 2027 r., jest realny do wykonania. Sytuacja na obszarach nieskanalizowanych - tak tych znajdujących się w granicach aglomeracji, jak i poza nimi - wygląda fatalnie, co potwierdza wspomniany już raport NIK z marca 2022 r. Ponieważ brak jest rzetelnych informacji o ilości indywidualnych systemów oczyszczania ścieków (zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni), ilości powstających tam ścieków oraz zasadach gospodarowania tymi ściekami, bardzo trudno jest ocenić, na ile (nawet na terenie dużych aglomeracji) zrealizowane są dziś warunki dyrektywy ściekowej i na ile zrealizowane będą warunki nowo dodanego do prawa wodnego art. 87a.
Zmiany przewidziane w nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach idą w dobrym kierunku, ale spoglądając choćby na doświadczenia z obszaru gospodarki odpadami, wydaje się, że system będzie nieszczelny dopóty, dopóki mieszkańcy będą indywidualnie zawierali umowy z podmiotami wywożącymi nieczystości ciekłe i będą płacili za faktycznie odebraną przez takie podmioty ilość nieczystości, co oznacza po pierwsze, że opłacalne pozostanie pozbywanie się tych nieczystości poza instalację oczyszczalni ścieków, a po drugie utrzymywanie nieszczelnych zbiorników bezodpływowych. Zaś zaostrzanie przepisów dotyczących sprawozdawczości prawdopodobnie nie zmieni tego stanu rzeczy. A same gminy, pomne doświadczeń właśnie w zakresie przejęcia zadań z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi, nie korzystają z możliwości przejęcia na analogicznych zasadach obowiązków właścicieli nieruchomości w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych, choć ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach taką możliwość daje (art. 6a-6b).
Lepiej, przynajmniej na papierze, wygląda sytuacja w zakresie rozbudowy zbiorczych systemów kanalizacyjnych na terenie aglomeracji. Plan inwestycyjny zawarty w IV aktualizacji Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych jest bardzo ambitny - przypomnijmy ponad 28 mld zł na modernizacje i wykonanie nowych sieci kanalizacyjnych oraz oczyszczalni ścieków, z czego 13 mld na dostosowanie infrastruktury zlokalizowanej na terenie wyznaczonych aglomeracji do wymogów unijnych. Co należy wykonać w zakresie budowy zbiorczych systemów kanalizacyjnych, jest określone. Przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne zostały zobligowane, by zadania przewidziane w KPOŚK znajdowały odzwierciedlenie w wieloletnich planach modernizacji i rozwoju urządzeń, co będzie kontrolowane przez Wody Polskie opiniujące te plany. Wszystko to jednak wymaga środków, a tych może w najbliższych latach branży wodociągowo-kanalizacyjnej po prostu zabraknąć. Wiele przedsiębiorstw jest w trudnej sytuacji finansowej i chciałoby podnieść ceny za wodę i ścieki (średnie podwyżki cen zatwierdzone przez regulatora w 2021 r. łącznie na skali trzyletniej, czyli na lata 2021-2024 wyniosły 9,42 proc., czyli prawie dwukrotnie mniej niż aktualna roczna inflacja), ale nie ma na to zgody regulatora.©℗
Łukasz Ciszewski

Skoncentrowane zaludnienie to konieczność wytyczenia aglomeracji

Nowelizacja prawa wodnego wprowadza zapis, zgodnie z którym aglomeracje o równoważnej liczbie mieszkańców co najmniej 2000, powinny być wyposażone w systemy kanalizacji zbiorczej dla ścieków komunalnych
Do tej pory przepis mówił, że obowiązek ten dotyczy aglomeracji o równoważnej liczbie mieszkańców (RLM) powyżej 2000. Zmiana ma na celu doprecyzowanie wielkości aglomeracji, które powinny być wyposażone w systemy kanalizacji zbiorczej dla ścieków komunalnych. Wynika to bezpośrednio z art. 3 ust. 1 tiret drugie dyrektywy 91/271/EWG, która wyraźnie wskazuje na obowiązek wyposażenia w systemy zbierania ścieków komunalnych w odniesieniu do aglomeracji o równoważnej liczbie mieszkańców między 2000 a 15 000. Dotychczasowa treść przepisu mogła budzić wątpliwości, czy w przypadku aglomeracji dokładnie o 2000 RLM obowiązek taki również istniał.
Dla przypomnienia: przez aglomerację rozumieć należy teren, na którym zaludnienie lub działalność gospodarcza są wystarczająco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków albo do końcowego punktu zrzutu tych ścieków (art. 86 ust. 3 pkt 1 prawa wodnego). Definicja ustawowa pojęcia aglomeracji dopuszcza, aby ścieki zbierane systemem kanalizacji zbiorczej były odprowadzane również do urządzeń kanalizacyjnych innego podmiotu. Przez końcowy punkt zrzutu ścieków komunalnych rozumie się bowiem miejsce przyłączenia systemu kanalizacji zbiorczej dla ścieków komunalnych w aglomeracji nieposiadającej oczyszczalni ścieków do systemu kanalizacji zbiorczej dla ścieków komunalnych w aglomeracji posiadającej oczyszczalnię ścieków (art. 86 ust. 3 pkt 3 prawa wodnego). W takim przypadku mamy zasadniczo do czynienia z tzw. hurtowym odbiorem ścieków, a zatem współpracą zasadniczo dwóch przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, której nie regulują przepisy u.z.z.w., lecz kodeksu cywilnego (art. 6 ust. 1a u.z.z.w.).
•Czym jest RLM?
Równoważna liczba mieszkańców, czyli RLM, to pojęcie kluczowe dla obowiązku wyznaczenia aglomeracji. Oznacza ładunek substancji organicznych biologicznie rozkładalnych wyrażonych jako wskaźnik pięciodobowego biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5) w ilości 60 g tlenu na dobę (art. 86 ust. 3 pkt 2 prawa wodnego). Innymi słowy, RLM to parametr projektowy wykorzystywany w szacowaniu wielkości oczyszczalni ścieków - liczba wyrażająca wielokrotność ładunku zanieczyszczeń w ściekach w stosunku do jednostkowego ładunku zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych od jednego mieszkańca w ciągu doby. ramka 3

Ramka 3

Przykłady aglomeracji wraz z wielkością ich RLM (zgodnie z V aktualizacją KPOŚK zatwierdzoną przez Radę Ministrów w 31 lipca 2017 r.)
• Aglomeracja Warszawa - 2 491 811 RLM
• Aglomeracja Poznań - 1 140 220 RLM
• Aglomeracja Wrocław - 1 050 000 RLM
• Aglomeracja Kraków - 925 500 RLM
• Aglomeracja Tarnów - 363 994 RLM
• Aglomeracja Osiek - 2005 RLM ©℗
•Co w sytuacji, gdy RLM spadło poniżej 2000 po wyznaczeniu aglomeracji?
Aglomeracje, w których nastąpiło zmniejszenie równoważnej liczby mieszkańców poniżej 2000, mogą nie podlegać zniesieniu, jeżeli przedsięwzięcie planowane, realizowane lub zrealizowane na ich obszarze zostało ujęte w zestawieniu niezbędnych przedsięwzięć w zakresie budowy, rozbudowy i modernizacji urządzeń kanalizacyjnych, o którym mowa w art. 88 ust. 1 przez okres planowania, realizacji i 5 lat po zrealizowaniu tego przedsięwzięcia (art. 87 ust. 9 prawa wodnego). Przepis ten ma na celu rozwiązanie problemu z brakiem możliwości ubiegania się o umorzenie pożyczek zaciągniętych przez samorządy na realizację zadań inwestycyjnych w aglomeracjach, w przypadku gdy w aglomeracji nastąpiło zmniejszenie równoważnej liczby mieszkańców poniżej 2000, a która z uwagi na realizację inwestycji w gospodarce ściekowej zobligowana jest do utrzymania trwałości projektu, co wynika z umów o dofinansowanie zawieranych z podmiotami finansującymi.
•Jakie warunki musi spełniać aglomeracja, aby mogła zostać uznana za zgodną z wymaganiami dyrektywy 91/271/EWG?
Ustawodawca uregulował to przez dodanie po art. 87 - art. 87a. W świetle wskazanego przepisu (art. 87a), aglomeracja musi spełniać następujące wymogi:
1) ma być wyposażona w sieć kanalizacyjną gwarantującą zbieranie co najmniej 98 proc. ładunku zanieczyszczeń z obszaru aglomeracji wyrażonego w równoważnej liczbie mieszkańców;
2) ładunek zanieczyszczeń niezebrany siecią kanalizacyjną, o której mowa w pkt 1:
a) w przypadku gdy stanowi nie więcej niż 2 proc. ładunku zanieczyszczeń z obszaru aglomeracji - jest mniejszy niż 2000 równoważnej liczby mieszkańców oraz
b) jest oczyszczany w innych systemach oczyszczania ścieków, zapewniających taki sam poziom ochrony środowiska jak dla całej aglomeracji;
3) zapewniać wydajność oczyszczalni ścieków pozwalającą odebrać całość ładunku zanieczyszczeń powstających w aglomeracji wyrażonego w równoważnej liczbie mieszkańców oraz
4) stosować technologię oczyszczania ścieków z aglomeracji gwarantującą osiągnięcie wymaganych przepisami powszechnie obowiązującymi standardów oczyszczania ścieków dla oczyszczalni ścieków w aglomeracji o określonej wielkości wyrażonej równoważną liczbą mieszkańców.
Komisja Europejska wymaga, aby nowo tworzone aglomeracje były w pełni zgodne z warunkami dyrektywy 91/271/EWG. Dlatego też w przypadku, gdy rada gminy wyznaczać będzie aglomeracje po wejściu w życie nowych przepisów, aglomeracja musi spełniać warunki z art. 87a prawa wodnego.
Dla aglomeracji już istniejących wprowadzono natomiast okres przejściowy na dostosowanie - do 31 grudnia 2027 r. Termin ten wynika z okresu nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2021-2027 i powiązanego z nim horyzontu czasowego realizacji inwestycji ujętych w VI aktualizacji Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych.
Uwaga! Weryfikacja spełniania wymogów przez nowo tworzone aglomeracje należeć będzie co do zasady do Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie - właściwego dyrektora regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej, a w szczególnych przypadkach - właściwego regionalnego dyrektora ochrony środowiska.
•Kto i jak wyznacza aglomeracje?
Ustawodawca jasno stanowi, że aglomeracje, o których mowa w art. 86 ust. 1 prawa wodnego, wyznacza rada gminy w drodze uchwały będącej aktem prawa miejscowego. Brak tutaj fakultatywności, a zatem rada gminy jest zobligowana do podjęcia uchwały tworzącej aglomeracje. Przy czym aglomeracja może obejmować tereny położone w dwóch lub więcej gminach (art. 87 ust. 2 prawa wodnego). W takim przypadku właściwa do wyznaczenia aglomeracji jest rada gminy o największej równoważnej liczbie mieszkańców. Nowelizacja istotnie doprecyzowała takie sytuacje, gdyż dotychczasowe przepisy nie były w tym względzie wyczerpujące.
W celu wyznaczenia aglomeracji i ustalenia sposobu jej funkcjonowania zainteresowane gminy zawierają porozumienie (art. 87 ust. 3 prawa wodnego). W świetle nowych regulacji, ustawodawca wskazał na katalog postanowień, które w takim porozumieniu winny się w szczególności znaleźć. Wśród nich wymieniono:
  • sposób przekazywania informacji i dokumentów na potrzeby realizacji obowiązków w zakresie corocznego sprawozdania z realizacji Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych oraz przekazywania ankiet na potrzeby aktualizacji Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych,
  • określenie gminy właściwej zgodnie z art. 93 ust. 1 prawa wodnego do prowadzenia działań w ramach Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych oraz właściwą do dokonywania przeglądu obszarów i granic aglomeracji co dwa lata zgodnie z art. 92 prawa wodnego,
  • zasady dotyczące partycypacji w kosztach związanych z funkcjonowaniem aglomeracji.
Katalog ma charakter otwarty, a zatem treścią porozumienia mogą być również inne kwestie istotne z punktu widzenia wspólnego wyznaczenia aglomeracji i ustalenia zasad jej funkcjonowania. Uwaga! Porozumienia zawarte przed dniem wejścia w życie nowych przepisów zachowują swoją ważność i mogą być zmieniane w przyszłości, np. celem dostosowania do nowych obowiązków ustawowych oraz ich realizacji.
!Nie każda aglomeracja musi być wyposażona we własną oczyszczalnię ścieków.

niezbędne uzgodnienia

Zgodnie z art. 87 ust. 4 prawa wodnego wyznaczenie aglomeracji następuje po uzgodnieniu tego przez włodarza z Wodami Polskimi, a w zakresie obszarów objętych przynajmniej jedną formą ochrony przyrody, o której mowa w art. 6 ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, lub obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty znajdujących się na liście, o której mowa w art. 27 ust. 1 tej ustawy - z właściwym regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. Do uzgodnienia stosuje się odpowiednio art. 106 kodeksu postępowania administracyjnego. Jak rozumieć uzgodnienie w procedurze wytyczania aglomeracji, wyjaśnił WSA w Warszawie (wyrok z 1 kwietnia 2022 r., sygn. akt. VII SA/Wa 9 47/21). Sąd wskazał, że uzgodnienie decyzji w trybie art. 106 k.p.a. polega na wyrażeniu zgody na konkretną treść proponowanego rozstrzygnięcia, jakie ma podjąć organ prowadzący postępowanie główne. Uzgodnienie dotyczy oceny zgodności projektu decyzji z przepisami prawa regulującymi konkretną sprawę, w związku z którą ustawodawca nakłada obowiązek uzgodnienia. Organ uzgadniający działa na podstawie przepisów normujących zakres uzgodnienia, jest podmiotem wyspecjalizowanym, stąd do jego właściwości należy kontrola zgodności zamierzenia inwestycyjnego z daną regulacją materialnego prawa administracyjnego. Nie może wyjść poza ustawowo określony zakres uzgodnienia, a oceny dokonuje z punktu widzenia przepisów prawa regulującego daną kwestię (por. NSA w wyrokach z 10 listopada 2015 r., sygn. akt II OSK 539/14, z 23 lutego 2012 r., sygn. akt II OSK 2322/10 i 14 czerwca 2016 r., sygn. akt II OSK 2416/14).
Wody Polskie odmówią uzgodnienia, gdy aglomeracja nie spełnia któregokolwiek z warunków określonych w art. 87a prawa wodnego lub warunków określonych w przepisach rozporządzenia określającego sposób wyznaczania obszarów i granic aglomeracji oraz rozporządzenia wydanego na podstawie art. 99 prawa wodnego.
Są jednak wyjątki, gdy Wody Polskie mogą dokonać uzgodnienia, mimo że aglomeracja nie spełnia warunków. Dojdzie do tego wówczas, gdy zmiana aglomeracji ma na celu zmniejszenie stopnia naruszenia przez aglomerację któregokolwiek z warunków, o których mowa w art. 87a prawa wodnego.
W przypadku zmiany obszaru lub granic aglomeracji albo jej zniesienia wójt, burmistrz lub prezydent miasta, dokonując z Wodami Polskimi uzgodnienia, przekazuje im:
  • opis rozwiązania problemu gospodarki ściekowej na terenach, które zostaną wyłączone z obszaru aglomeracji;
  • szczegółową informację dotyczącą pomocy finansowej na realizację przedsięwzięcia w zakresie budowy, rozbudowy i modernizacji urządzeń kanalizacyjnych ze środków budżetu państwa oraz ze środków pochodzących z funduszy Unii Europejskiej otrzymanej w okresie 5 lat od zrealizowania przedsięwzięcia ujętego w krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych.
Uwaga! Odmowa uzgodnienia granic aglomeracji skutkuje brakiem możliwości jej ustanowienia w formie aktu prawa miejscowego przez radę gminy.

sprawozdawczość i ankietowanie - kolejne wymogi

Gminy będą musiały raportować o tym, ile ścieków wytworzono na terenie aglomeracji oraz jaka była jakość nieczystości odprowadzonych do wód lub ziemi. To nowy element wprowadzony do sprawozdań z realizacji krajowego programu oczyszczania ścieków (treść sprawozdania określa art. 89 ust. 1 prawa wodnego), które JST co roku, do 28 lutego, przedkładają Wodom Polskim. Uzupełnienie zakresu obowiązku sprawozdawczego wynika z wymagań określonych dla raportu do Komisji Europejskiej (KE). Na podstawie sprawozdań z poszczególnych aglomeracji jest przygotowywany bowiem tenże raport. Wody Polskie analizują sprawozdania oraz przekazują gminie informację o wynikach tej analizy. Są uprawnione do wezwania gminy do przekazania poprawionego lub uzupełnionego sprawozdania w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania - gdy sprawozdanie okażę się nieprawdziwe lub niekompletne. Jeżeli na podstawie wyników analizy zostanie ustalone, że wystąpiły istotne zmiany w aglomeracji lub zmiany uzasadniające zniesienie aglomeracji, w szczególności w zakresie równoważnej liczby mieszkańców aglomeracji, Wody Polskie wzywają właściwą gminę do dokonania niezwłocznej zmiany uchwały wyznaczającej aglomerację w zakresie zaistniałych zmian lub do zniesienia aglomeracji.
Nowym elementem obowiązku informacyjnego ciążącym na gminach są też ankiety przekazywane na potrzeby aktualizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych. Mają one służyć aktualizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych. Zgodnie z nowelizacją gmina, na której obszarze została wyznaczona aglomeracja, zobowiązana jest do przekazania Wodom Polskim na ich wniosek, w terminie 30 dni od jego otrzymania, wypełnionej ankiety w postaci elektronicznej opatrzonej kwalifikowanym podpisem elektronicznym, a także w wersji edytowalnej, zawierające informacje:
  • o których mowa w art. 89 ust. 1 prawa wodnego, a zatem odpowiadające treści sprawozdań - według stanu z dnia wskazanego we wniosku,
  • o planowanych niezbędnych przedsięwzięciach w zakresie budowy, rozbudowy lub modernizacji urządzeń kanalizacyjnych oraz źródłach finansowania tych przedsięwzięć.
Podobnie jak w przypadku sprawozdań Wody Polskie będą zobowiązane do publikacji wzoru ankiety wraz z informacjami o sposobie jej przekazania, w szczególności o jej formie. Analogicznie ukształtowany został również tryb weryfikacji i wzywania do przedłożenia poprawionych lub uzupełnionych ankiet.
Uwaga! Zgodnie z nowo dodanym art. 89 ust. 1a, w przypadku gdy gmina nie przekaże sprawozdania z realizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych za rok ubiegły w terminie, Wody Polskie wzywają ją do tego w ciągu siedmiu dni od dnia otrzymania wezwania, jednocześnie informując gminę o sankcji za naruszenie tego obowiązku. ©℗
Mateusz Faron
Nowe administracyjne kary pieniężne w prawie wodnym
Samorządom, które nie dopilnują, by aglomeracje odpowiadały warunkom dyrektywy ściekowej, albo nie dopełnią obowiązku sprawozdawczości związanej z realizacją KPOŚK, grożą sankcje.
Zgodnie z art. 472a ustawy - Prawo wodne sankcje grożą za nieprzekazanie Wodom Polskim:
  • sprawozdania z realizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych lub jego wersji poprawionej czy uzupełnionej - w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia wezwania w tym zakresie;
  • ankiety na potrzeby aktualizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania wezwania w tym zakresie, lub jej poprawionej czy uzupełnionej wersji.
Zaprojektowane sankcje za naruszenie obowiązków sprawozdawczych związanych z krajowym programem oczyszczania ścieków komunalnych mają na celu usprawnienie procesów z tym związanych. Autorzy projektu w uzasadnieniu do uchwalonej nowelizacji sami wskazali, że celem przyświecającym wprowadzaniu sankcji w postaci administracyjnych kar pieniężnych ma być zmobilizowanie gmin w zakresie wykonania obowiązków sprawozdawczych z realizacji KPOŚK oraz ankietyzacji dla potrzeb aktualizacji programu. Spełnienie powyższych obowiązków potrzebne jest zaś do przygotowania przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie sprawozdania z realizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych. W oparciu o otrzymane dane, które wynikają ze sprawozdań lub z ankiet, przygotowywany będzie raport do Komisji Europejskiej.
Dyrektor regionalny zarządu gospodarki wodnej, jako organ właściwy w sprawach aglomeracji, będzie wymierzał administracyjną karę pieniężną w drodze decyzji administracyjnej. Wysokość nałożonej administracyjnej kary pieniężnej wyniesie do 10 tys. zł. Administracyjne kary pieniężne podlegają miarkowaniu z uwagi na odesłanie w tym zakresie do przepisów kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.) - działu IVa dotyczącego właśnie administracyjnych kar pieniężnych. ramka 4

Ramka 4

To wpłynie na wysokość kary
Zgodnie z art. 189d k.p.a. organ musi wziąć pod uwagę:
• wagę i okoliczności naruszenia prawa, w szczególności potrzebę ochrony życia lub zdrowia, ochrony mienia w znacznych rozmiarach lub ochrony ważnego interesu publicznego lub wyjątkowo ważnego interesu strony oraz czas trwania tego naruszenia;
• częstotliwość niedopełniania w przeszłości obowiązku albo naruszania zakazu tego samego rodzaju co niedopełnienie obowiązku albo naruszenie zakazu, w następstwie którego ma być nałożona kara;
• uprzednie ukaranie za to samo zachowanie za przestępstwo, przestępstwo skarbowe, wykroczenie lub wykroczenie skarbowe;
• stopień przyczynienia się strony, na którą jest nakładana administracyjna kara pieniężna, do powstania naruszenia prawa;
• działania podjęte przez stronę dobrowolnie w celu uniknięcia skutków naruszenia prawa;
• wysokość korzyści, którą strona osiągnęła, lub straty, której uniknęła;
• w przypadku osoby fizycznej - warunki osobiste strony, na którą administracyjna kara pieniężna jest nakładana.
©℗
Organ powinien nałożyć karę adekwatną do naruszenia. Będzie też mógł odstąpić od jej wymierzenia i poprzestać na pouczeniu, w przypadku jeżeli np. waga naruszenia prawa będzie znikoma, a strona zaprzestanie naruszeń (art. 189f par. 1 pkt 1 k.p.a.). Od decyzji nakładającej karę przysługiwać będzie odwołanie do prezesa Wód Polskich. Termin na wniesienie odwołania wynosi 14 dni liczonych od dnia doręczenia podmiotowi, któremu została wymierzona administracyjna kara pieniężna, decyzji nakładającej taką karę. Dla przykładu, jeżeli decyzja w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej została doręczona do organu 10 sierpnia 2022 r., to termin na wniesienie odwołania upływać będzie 24 sierpnia 2022 r.
W decyzji o nałożeniu administracyjnej kary pieniężnej organ wskaże numer rachunku bankowego, na który należy ją uiścić. Nowelizacja wprowadza zasadę, że obowiązek zapłaty administracyjnej kary pieniężnej aktualizuje się dopiero z chwilą, kiedy decyzja o jej nałożeniu stała się ostateczna i należy ją uiścić w terminie 14 dni. Powyższe oznacza, że podmiot, któremu została wymierzona administracyjna kara pieniężna, pomimo złożenia skargi do sądu administracyjnego będzie miał obowiązek jej zapłaty, chyba że organ drugiej instancji lub wojewódzki sąd administracyjny wstrzyma wykonalność decyzji organu drugiej instancji. Z uwagi na odesłanie do przepisów kodeksu postępowania administracyjnego regulujących kwestię administracyjnych kar pieniężnych w przypadku opóźnienia w zapłacie kary naliczane będą odsetki za zwłokę w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych.
Nowelizacja poza wprowadzeniem administracyjnych kar pieniężnych z tytułu naruszenia obowiązków „sprawozdawczych” związanych z krajowym programem oczyszczania ścieków przewiduje również możliwość nakładania takich kar w sytuacji, kiedy aglomeracja nie będzie spełniała warunków określonych w nowo dodanym art. 87a prawa wodnego, a więc nie będzie zgodna z warunkami wynikającymi z przepisów dyrektywy ściekowej. Sankcje z tytułu wyżej wymienionego naruszenia zostaną nałożone odpowiednio na gminy lub też w przypadku aglomeracji zlokalizowanej na obszarze dwóch lub więcej gmin na gminy, których obszary wchodzą w skład takiej aglomeracji, proporcjonalnie do wielkości równoważnej liczby mieszkańców danej gminy w aglomeracji niespełniającej warunków.
Nowelizacja określa również wysokość administracyjnej kary pieniężnej z tytułu niespełniania warunków, o których mowa w art. 87a prawa wodnego. Wynosi ona do 200 zł za każdą równoważną liczbę mieszkańców odpowiadającą ładunkowi zanieczyszczeń z obszaru aglomeracji, który nie jest zbierany przez sieć kanalizacyjną tej aglomeracji i który:
  • przekracza 2 proc. ładunku zanieczyszczeń z obszaru aglomeracji - w przypadku warunku, o którym mowa w art. 87a pkt 1 - a więc aglomeracji, która ma być wyposażona w sieć kanalizacyjną gwarantującą zbieranie co najmniej 98 proc. ładunków zanieczyszczeń z obszaru aglomeracji wyrażonego w równoważnej liczbie mieszkańców, lub
  • wynosi 2000 równoważnej liczby mieszkańców i więcej - w przypadku warunku, o którym mowa w art. 87a pkt 2 lit. a - a więc ładunek zanieczyszczeń niezebrany siecią kanalizacyjną gwarantującą zbieranie co najmniej 98 proc. ładunków zanieczyszczeń z obszaru aglomeracji w przypadku, gdy stanowi nie więcej niż 2 proc. ładunku zanieczyszczeń z obszaru aglomeracji - jest mniejszy niż 2000 równoważnej liczby mieszkańców lub
  • nie jest oczyszczany w systemach oczyszczania ścieków zapewniających ten sam poziom ochrony środowiska jak dla całej aglomeracji - w przypadku warunku, o którym mowa w art. 87a pkt 2 lit. b;
  • który przekracza liczbę równoważną liczbie mieszkańców określającą wydajność oczyszczalni ścieków z aglomeracji - w przypadku warunku, o którym mowa w art. 87a pkt 3 - a więc zapewnienia wydajności oczyszczalni ścieków pozwalającą odebrać całość ładunku zanieczyszczeń powstających w aglomeracji wyrażonego w równoważnej liczbie mieszkańców.
Nowelizacja przypisuje ograniczenie kwotowe (do wysokości 10 tys. zł) jedynie wobec kary pieniężnej za naruszenie standardów oczyszczania ścieków dla oczyszczalni ścieków w aglomeracji w przypadku naruszenia warunku, o którym mowa w art. 87a pkt 4 - gdy dojdzie do naruszenia obowiązku zastosowania technologii oczyszczania ścieków z aglomeracji gwarantującej osiągnięcie wymaganych przepisami powszechnie obowiązującymi standardów oczyszczania ścieków dla oczyszczalni ścieków w aglomeracji o określonej wielkości wyrażonej równoważną liczbą mieszkańców. W takim przypadku organ, wymierzając karę, bierze pod uwagę przede wszystkim liczbę naruszeń i ich wagę.
W przypadku kary za naruszenie obowiązków dotyczących spełniania przez aglomerację warunków z dyrektywy nie ma żadnego ograniczenia kwotowego. Podmiotem uprawnionym do ich wymierza będzie prezes Wód Polskich. Kluczowe jest to, że administracyjna kara pieniężna będzie wymierzana każdego roku za rok poprzedni, do momentu uzyskania przez aglomerację zgodności z warunkami, o których mowa w art. 87a, a więc w zgodności z dyrektywą ściekową. Wpływy z kar za niespełnianie wymogów przez aglomerację będą stanowić w 90 proc. dochód budżetu państwa i w 10 proc. Wód Polskich. Z uzasadniania nowelizacji wprost wynika, iż mają one stanowić źródło przychodu budżetu państwa stanowiące ekwiwalent wydatków związanych z zapłatą przyszłych kar nałożonych na Polskę przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej za brak realizacji warunków dyrektywy ściekowej.
Administracyjne kary pieniężne związane z niespełnianiem przez aglomerację wymogów wskazanych w art. 87a prawa wodnego będą miały zastosowanie do aglomeracji, które zostaną ustalone po dniu wejścia w życie nowelizacji. Gminy, które wyznaczyły aglomeracje przed 9 sierpnia br., będą mogły być ukarane za niespełnienie warunków określonych w art. 87a prawa wodnego dopiero od 1 stycznia 2028 r. Ustawodawca daje im czas na realizację nowych, ustawowych wymogów do 31 grudnia 2027 r.
W przypadku administracyjnych kar pieniężnych z tytułu naruszenia obowiązków sprawozdawczych nałożonych na gminę ustawodawca nie wprowadził żadnych przepisów przejściowych, więc obowiązują one od dnia wejścia w życie nowelizacji.
Uwaga! Wniesienie przez gminę skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego nie wstrzymuje obowiązku zapłaty nałożonej administracyjnej kary pieniężnej, chyba że organ drugiej instancji albo sąd wstrzyma wykonalność decyzji. ©℗
Maciej Łukaszewicz
Inne podjeście do ścieków
Definicja nieczystości ciekłych została rozszerzona o osady gromadzone w przydomowych oczyszczalniach ścieków. Dotychczas bywały one traktowane jako odpad. Zmiana oznacza modyfikacje w gminnych regulaminach utrzymania czystości i porządku
Mocą nowelizacji wprowadzono wiele zmian także do ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (u.c.p.g.). Zawiera ona bowiem wiele zapisów odnoszących się do problematyki pozbywania się nieczystości ciekłych. Przed ich omówieniem dla porządku, warto jednak wskazać na określone przepisami prawa sposoby pozbywania się wytwarzanych na nieruchomości ścieków. Podstawowym, a przy tym najbardziej pożądanym w świetle celów dyrektywy ściekowej sposobem jest podłączenie nieruchomości do zbiorczej sieci kanalizacyjnej i za jej pośrednictwem odprowadzanie ścieków do oczyszczalni ścieków. W przypadku gdy sieć kanalizacyjna na określonym terenie istnieje, właściciel nieruchomości ma obowiązek się do niej przyłączyć (o ile nieruchomość nie jest wyposażona w przydomową oczyszczalnię ścieków spełniającą wymagania określone w przepisach odrębnych), o czym stanowi art. 5 ust. 1 pkt 2 u.c.p.g. Przepis ten określa również sposób postępowania ze ściekami na wypadek braku zbiorczej sieci kanalizacyjnej. W przypadku gdy budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, właściciel nieruchomości zobowiązany jest do pozbywania się ścieków poprzez gromadzenie ich w zbiorniku bezodpływowym (tego rodzaju ścieki określane są w takiej sytuacji mianem nieczystości ciekłych) lub oczyszczanie ich w przydomowej oczyszczalni ścieków.
Najistotniejszą zmianą wprowadzoną nowelizacją jest modyfikacja pojęcia nieczystości ciekłych poprzez uznanie, że są nimi także ścieki gromadzone w osadnikach przydomowych oczyszczalni ścieków. tabela 1
Tabela 1. Pojęcie nieczystości ciekłych©℗
Było Jest
• ścieki gromadzone przejściowo w zbiornikach bezodpływowych • ścieki gromadzone przejściowo w zbiornikach bezodpływowych lub osadnikach w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków
Dotychczas substancje gromadzone w osadnikach były traktowane w dwojaki sposób - albo jako nieczystości ciekłe (czyli tak, jak rozstrzygnął to ustawodawca analizowaną nowelizacją), albo jako odpad (np. o kodzie 19 08 99, tj. inne niewymienione odpady z podgrupy 19 08 „Odpady z oczyszczalni ścieków nieujęte w innych grupach”). W pierwszym z przywołanych przypadków klasyfikacja znajdowała odzwierciedlenie w treści gminnego regulaminu utrzymania czystości i porządku. Niekiedy gminy w swoich regulaminach, mimo braku regulacji ustawowych w tym zakresie, określały obowiązek usuwania osadów z przydomowych oczyszczalni ścieków, obok (równolegle) do obowiązku opróżniania zbiorników bezodpływowych.
Drugie dotychczas stosowane rozwiązanie, tj. klasyfikowanie osadów z przydomowych oczyszczalni ścieków jako odpadów, polegało na tym, że trafiały one do podmiotu posiadającego zezwolenie na przetwarzanie odpadów o kodzie, pod którym te osady zostały zakwalifikowane. Zazwyczaj tym podmiotem było przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne, a instalacją, w której dochodziło do takiego przetwarzania, była oczyszczalnia ścieków.
Dokonana zmiana definicji nieczystości ciekłych poprzez rozszerzenie jej także na osady z przydomowych oczyszczalni ścieków niewątpliwie przyczyni się do ujednolicenia zasad zagospodarowywania tych osadów. I o ile w odniesieniu do tych osadów, które już dotychczas były traktowane czy to jako nieczystości ciekłe, czy też na zasadach analogicznych do tych nieczystości, nie wprowadza ona zbyt dużych zmian, o tyle tam, gdzie były one traktowane jako osady, konieczne jest całkowite przemodelowanie sposobu postępowania.

inne zmiany w u.c.p.g.

Nowelizacja wskazuje, że gromadzenie nieczystości ciekłych może odbywać się nie tylko w zbiornikach bezodpływowych, lecz także w osadnikach przydomowych oczyszczalni ścieków (nowe brzmienie art. 5 ust. 1 pkt 3a u.c.p.g.). Właściciele takich nieruchomości są jednak zobowiązani do posiadania umowy na opróżnienie osadnika z osadów (nowe brzmienie art. 6 ust. 1 u.c.p.g.). Konsekwencją nieposiadania stosownej umowy oraz dowodów uiszczenia opłat za usługi z niej wynikające będzie przejęcie obowiązku pozbywania się nieczystości ciekłych w odniesieniu do tej nieruchomości przez gminę. A to oznacza obowiązek uiszczania na jej rzecz opłat za wywóz nieczystości ciekłych (nowe brzmienie ust. 6 i 7 w art. 6 u.c.p.g.).
Wprowadzone do ustawy śmieciowej zmiany wymuszą obowiązek dokonania zmian w szeregu aktów prawa miejscowego. Pomijając zmiany konieczne do wprowadzenia w uchwale, o której mowa w art. 7 ust. 3a u.c.p.g., tj. uchwale w sprawie wymagań, jakie powinien spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych lub osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków i transportu nieczystości ciekłych (kwestia ta zostanie omówiona w dalszej części niniejszego poradnika), konieczne będzie wprowadzenie zmian do:
  • regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, tj. uchwały, o której mowa w art. 4 u.c.p.g.;
  • uchwały w sprawie górnych stawek opłat ponoszonych przez właścicieli nieruchomości za usługi, o których mowa w art. 6 ust. 1 u.c.p.g. (a więc m.in. pozbywania się nieczystości ciekłych), tj. uchwały, o której mowa w art. 6 ust. 2 u.c.p.g.
Gminny regulamin utrzymania czystości i porządku będzie musiał zostać dostosowany do nowych regulacji prawnych w terminie sześciu miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji, a więc do 9 lutego 2023 r. W głównej mierze konieczne będzie zaktualizowanie go w zakresie, o którym mowa w art. 4 ust. 2 pkt 3 u.c.p.g., tj. w zakresie częstotliwości i sposobu pozbywania się nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości. Przypomnijmy bowiem, że w związku z tym, że dotychczas za nieczystości ciekłe uznawano wyłącznie ścieki gromadzone w zbiornikach bezodpływowych, w regulaminie co do zasady brak było wskazań co do częstotliwości i sposobu pozbywania się osadów (obecnie już nieczystości ciekłych) z osadników przydomowych oczyszczalni ścieków. Wprowadzane do regulaminów zmiany nie powinny być przy tym fikcją, w tym sensie, że powinny uwzględniać przy wprowadzonej częstotliwości wielkość osadników oraz ilość wytwarzanych przez mieszkańców ścieków, z uwzględnieniem liczby osób przebywających na terenie danej nieruchomości. Konieczność wprowadzenia do regulaminu przywołanych zmian może być przy tym dobrą okazją do weryfikacji, czy obecna częstotliwość w odniesieniu do zbiorników bezodpływowych jest wystarczająca (uszczelnienie systemu ściekowego jest w końcu jednym z powodów, dla których przyjęto analizowaną nowelizację).
Konieczność znowelizowania uchwały w sprawie górnych stawek opłat wynika natomiast z faktu, że w odniesieniu do nieczystości ciekłych stawki te określane są w stosunku do 1 m sześc. ich odbioru z terenu danej nieruchomości. Uznanie za nieczystości ciekłe również osadów z osadników przydomowych oczyszczalni ścieków spowodowało natomiast, że w praktyce będziemy mieli do czynienia z dwoma podstawowymi rodzajami nieczystości ciekłych, różniących się względem siebie objętością, tj. nieczystościami ciekłymi ze zbiorników bezodpływowych oraz nieczystościami ciekłymi z osadników przydomowych oczyszczalni ścieków. I w taki właśnie sposób należałoby zmienić wskazaną uchwałę - aby górne stawki opłat w niej zawarte były inne dla każdej z tych dwóch grup substancji. W dalszym ciągu przy tym występuje określona w art. 6 ust. 4a u.c.p.g. możliwość różnicowania stawek w zależności np. od właściwości nieczystości ciekłych (przykładowo dodatkowy podział w ramach każdej z tych grup na nieczystości ciekłe bytowe i nieczystości ciekłe przemysłowe).
Uchwałę w sprawie górnych stawek opłat również należy zaktualizować w terminie sześciu miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji, tj. w terminie do 9 lutego 2023 r. schemat 1 ©℗

Schemat 1

Obowiązki właścicieli nieruchomości w zakresie pozbywania się ścieków powstałych na terenie tej nieruchomości
©℗
Mateusz Karciarz
Nowe wymogi sprawozdawcze i kontrolne w ustawie śmieciowej
Wprowadzenie do niej wielu nowych regulacji prawnych odnoszących się do problematyki nieczystości ciekłych połączone zostało z określeniem nowych obowiązków sprawozdawczych (tak dla gmin, jak i przedsiębiorców) oraz kontrolnych (dla gmin względem mieszkańców i przedsiębiorców)
Dotychczasowe przepisy u.c.p.g. przewidują obowiązek przedkładania wielu rodzajów sprawozdań zarówno przez gminy, jak i przez przedsiębiorców. Przykładowo tylko można wskazać na sprawozdania z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi składane przez przedsiębiorców za pośrednictwem rejestru BDO (art. 9n-9nb u.c.p.g.). Nowe regulacje częściowo stworzono na wzór już istniejących sprawozdań (np. na wzór sprawozdania składanego przez gminę z tytułu realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami, o którym mowa w art. 9q u.c.p.g.), a częściowo modyfikując już istniejące sprawozdania.

ważne dla gmin

W pierwszej kolejności wskazać należy na istotną nowość, czyli sprawozdanie składane przez gminę do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska oraz dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie w zakresie działalności ściekowo-osadowej. Sprawozdanie to składane będzie, zgodnie z nowym art. 3 ust. 6 u.c.p.g., corocznie, nie później niż do końca kwietnia roku następującego po roku, którego dotyczy. Zawierać natomiast będzie informacje o:
  • liczbie zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie gminy;
  • liczbie właścicieli nieruchomości, od których odebrano nieczystości ciekłe, oraz liczbie osób zameldowanych pod adresem nieruchomości, na której znajduje się dany zbiornik bezodpływowy lub dana przydomowa oczyszczalnia ścieków;
  • liczbie zawartych umów, o których mowa w art. 6 ust. 1 u.c.p.g., w okresie sprawozdawczym, a także przed okresem sprawozdawczym, jeżeli obejmują działania realizowane w okresie sprawozdawczym;
  • liczbie zbiorników bezodpływowych lub przydomowych oczyszczalni ścieków, których opróżnianie zorganizowała gmina;
  • częstotliwości opróżniania zbiornika bezodpływowego lub osadnika w instalacji przydomowej oczyszczalni ścieków, o której mowa w art. 4 ust. 2 pkt 3 u.c.p.g.;
  • ilości nieczystości ciekłych odebranych z obszaru gminy w podziale na nieczystości ciekłe bytowe oraz przemysłowe;
  • ilości wody pobranej przez użytkowników niepodłączonych do sieci kanalizacyjnej;
  • stacjach zlewnych, do których przekazane zostały odebrane z terenu gminy nieczystości ciekłe, w postaci wykazu tych stacji;
  • liczbie przeprowadzonych kontroli dokumentów, o których mowa w art. 6 ust. 5a u.c.p.g., oraz wynikach tych kontroli (o czym szerzej w dalszej części opracowania).
Powyższy obowiązek wejdzie jednak w życie dopiero od 1 stycznia 2023 r. Ponadto, w art. 10 ust. 1 nowelizacji wyraźnie wskazano, że sprawozdanie to nie będzie sporządzane za rok 2022. Innymi słowy pierwsze sprawozdanie będzie składane dopiero za rok 2023, a więc w terminie do końca kwietnia 2024 r.

ważne dla przedsiębiorców

Druga grupa zmian obejmująca sprawozdawczość odnosi się do już istniejących sprawozdań składanych przez przedsiębiorców zajmujących się nieczystościami ciekłymi. Z uwagi na fakt, że definicję tych nieczystości rozszerzono również na osady z osadników przydomowych oczyszczalni ścieków konieczne stało się dostosowanie do tych zmian także sprawozdawczości w tym obszarze. Pomijając nowy zakres tych sprawozdań (o którym szerzej mowa w części poradnika dotyczącej zmian w zezwoleniach na prowadzenie działalności w zakresie nieczystości ciekłych), to w tym miejscu warto przywołać zmiany odnoszące się do przypadków wadliwości złożonych sprawozdań, bądź też w ogóle braku ich złożenia.
Ustawodawca, chcąc ujednolicić zasady składania sprawozdań w kontekście kar za ich nieprawidłowości, zdecydował się na dostosowanie wysokości tych kar do częstotliwości składania sprawozdań. Dotychczas karą za złożenie sprawozdania po terminie było 100 zł za każdy dzień opóźnienia, nie więcej jednak niż za 365 dni. Analogiczne zasady wymierzania kar za niezłożenie sprawozdania w terminie odnoszą się do sprawozdań przedsiębiorców składanych z zakresie gospodarki odpadami komunalnymi. Te sprawozdania są jednak sprawozdaniami rocznymi, dlatego też zdecydowano się na odmienny sposób karania w odniesieniu do sprawozdań kwartalnych. I tak, zgodnie z art. 9xb ust. 1 pkt 2 u.c.p.g. w brzmieniu obowiązującym od 9 sierpnia 2022 r., podmiot prowadzący działalność w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych lub osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków i transportu nieczystości ciekłych, który przekazuje po terminie sprawozdanie, o którym mowa w art. 9o u.c.p.g. - podlega karze pieniężnej w wysokości 300 zł za każdy dzień opóźnienia, nie więcej jednak niż za 90 dni. Maksymalna wysokość kary zmniejszyła się tym samym z 36 500 zł (365 dni x 100 zł) do 27 000 zł (90 dni x 300 zł), aczkolwiek w przypadku krótszych okresów przewinień powoduje to dopuszczalność nałożenia wyższej kary niż dotychczas (np. przy 30-dniowym opóźnieniu w złożeniu sprawozdania dotychczas groziła kara w wysokości 3000 zł, natomiast obecnie już 9000 zł). tabela2
Tabela 2. Kara za niezłożenie w terminie kwartalnego sprawozdania ©℗
Było Jest
• 100 zł za każdy dzień opóźnienia, nie więcej jednak niż za 365 dni • 300 zł za każdy dzień opóźnienia, nie więcej jednak niż za 90 dni
Tak jak w przypadku nowego sprawozdania gminnego, również sprawozdania przedsiębiorców będą składane na nowych zasadach dopiero od 2023 r. (czyli pierwsze sprawozdanie złożone zostanie do końca kwietnia 2023 r. za pierwszy kwartał tego roku). Kary za niezłożenie sprawozdania w terminie weszły jednak w życie już z dniem 9 sierpnia 2022 r., więc znajdą zastosowanie także w odniesieniu do pierwszego sprawozdania, którego termin złożenia mija po dniu wejścia w życie nowelizacji, czyli sprawozdania za trzeci kwartał 2022 r. (za okres lipiec-wrzesień) składanego do końca października tego roku.

kontrola w gestii włodarzy

Nowelizacja wprowadziła także nowe przepisy odnoszące się do kontroli przestrzegania przepisów związanych z właściwym postępowaniem z nieczystościami ciekłymi - zarówno przez właścicieli nieruchomości, jak i przedsiębiorców świadczących usługi dotyczące pozbywania się nieczystości ciekłych. W tym zakresie odpowiednie zmiany wprowadzono głównie do art. 6 u.c.p.g. Przypomnijmy, że zgodnie z ust. 5a tego przepisu wójt, burmistrz, prezydent miasta kontroluje:
  • posiadanie umów, o których mowa w art. 6 ust. 1 u.c.p.g.;
  • zgodność postanowień umów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2 u.c.p.g. (tj. umów dot. odbierania odpadów komunalnych z terenu nieruchomości nieobjętych gminnym systemem gospodarowania odpadami komunalnymi), z wymaganiami określonymi w regulaminie utrzymania czystości i porządku na terenie gminy oraz ze sposobem określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 4a ust. 1 u.c.p.g.;
  • dowody uiszczania opłat za usługi, o których mowa w art. 6 ust. 1 u.c.p.g., lub inny sposób udokumentowania wykonania obowiązków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3b u.c.p.g.
W odniesieniu do tak określonego obowiązku w pierwszej kolejności wskazać należy na wprowadzenie jego cykliczności. Zgodnie z nowym ust. 5aa w art. 6 u.c.p.g. wójt, burmistrz, prezydent miasta będzie zobowiązany prowadzić kontrolę co najmniej raz na dwa lata zgodnie z planem kontroli, określającym co najmniej wykaz podmiotów podlegających kontroli w okresie kontrolowanym. Co więcej, zgodnie z art. 13 nowelizacji pierwszy dwuletni okres na przeprowadzenie kontroli zgodnie z ww. planem kontroli liczy się od dnia wejścia w życie nowelizacji, tj. od 9 sierpnia 2022 r. (a tym samym upływa on z dniem 8 sierpnia 2024 r.). Warto zauważyć, że w dotychczasowych przepisach ustawy śmieciowej takie dwuletnie okresy kontrolne już występują (patrz np. art. 9u ust. 1a u.c.p.g.). W odniesieniu do kontroli z art. 6 ust. 5a u.c.p.g. doprecyzowano również, że stosuje się do nich przepisy art. 379 i art. 380 Prawa ochrony środowiska (również na wzór kontroli z przywołanego powyżej przepisu art. 9u u.c.p.g.).
Z punktu widzenia nowych przepisów dotyczących kontroli istotne znaczenie odgrywa także wprowadzony nowelizacją przepis karny do art. 10 u.c.p.g. Zgodnie z nowym ust. 2d dodanym do tego artykułu, kto utrudnia lub udaremnia przeprowadzenie ww. kontroli, podlega karze grzywny.
Na zakończenie rozważań odnoszących się do przeprowadzania przez gminy obowiązkowych cyklicznych kontroli warto przywołać również przepis dyscyplinujący je w tym zakresie. Ustawodawca nie pominął bowiem sytuacji, w której gmina nie wywiązuje się z nałożonego na nią obowiązku. Zgodnie z nowym ust. 7 w art. 9z u.c.p.g. w przypadku gdy wójt, burmistrz lub prezydent miasta nie wykonuje obowiązku, o którym mowa w art. 6 ust. 5a - gmina podlega karze pieniężnej w wysokości od 10 tys. do 50 tysięcy zł. ©℗
Mateusz Karciarz
Zmiany w zezwoleniach dotyczących nieczystości ciekłych
Przedsiębiorcy, którzy dotychczas opróżniali szamba, będą też uprawnieni do usuwania osadów w przydomowych oczyszczalniach. Działalność ta wymaga jednak stosownego zezwolenia od włodarza
Objęcie przepisami ustawy śmieciowej również osadów z osadników przydomowych oczyszczalni ścieków spowodowało konieczność zmiany przepisów tej ustawy dotyczących udzielania zezwoleń na prowadzenie przez przedsiębiorców działalności w zakresie pozbywania się nieczystości ciekłych.
Zgodnie z nowo obowiązującym brzmieniem art. 7 ust. 1 pkt 2 u.c.p.g. zezwolenie udzielane decyzją właściwego wójta, burmistrza lub prezydenta miasta będzie wymagane dla działalności polegającej na opróżnianiu nie tylko zbiorników bezodpływowych, lecz także osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków (oba te rodzaje działalności obejmują także transport nieczystości ciekłych). Przedsiębiorcy dotychczas opróżniający zbiorniki bezodpływowe będą zatem również uprawnieni do opróżniania osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków, a właściciele obowiązani do gromadzenia i usuwania z terenu nieruchomości osadów ściekowych będą jednocześnie zobowiązani do zawarcia umów z odpowiednim, tzn. posiadającym takie zezwolenie, podmiotem.
W nowym stanie prawnym przedsiębiorcy mogą prowadzić albo wyłącznie działalność w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych, albo wyłącznie działalność w zakresie opróżniania osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków i transportu nieczystości ciekłych, albo też łącznie działalność w obu zakresach (oraz w każdym przypadku transportu nieczystości ciekłych). Tym samym to przedsiębiorcy prowadzący lub rozpoczynający działalność w powyższym zakresie decydują, czy chcą prowadzić tę działalność w pełnym zakresie, czy tylko w odniesieniu do jednego z rodzajów.
Na tle powyższej zmiany rodzi się jednak wiele problemów praktycznych, zwłaszcza o charakterze intertemporalnym, które ustawodawca, przynajmniej częściowo, zdecydował się uregulować w nowelizacji (zwłaszcza w jej przepisach przejściowych).

rok na dostosowanie uchwał

Przez pierwsze 12 miesięcy obowiązywania nowelizacji, tj. do 9 sierpnia 2023 r., rady gmin będą miały czas na wprowadzenie zmian do obowiązujących uchwał określających wymagania, jakie powinien spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia na działalność polegającą na opróżnianiu zbiorników bezodpływowych lub osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków i transportu nieczystości ciekłych. Podstawą do podjęcia tych uchwał będzie art. 7 ust. 3a u.c.p.g., do którego nowelizacja nie wprowadziła żadnych zmian. Uchwały te muszą jednak zostać dostosowane do przepisów ustawy śmieciowej w nowym brzmieniu, o czym stanowi art. 14 ust. 3 nowelizacji w brzmieniu: „Rady gmin w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy dostosują akty prawa miejscowego wydane na podstawie art. 7 ust. 3a ustawy zmienianej w art. 2 do zmian wynikających z niniejszej ustawy”.
Zmiana tych uchwał powinna polegać zatem przede wszystkim na uwzględnieniu w opisie wyposażenia technicznego, zabiegów sanitarnych i porządkowych oraz miejsc przekazywania nieczystości ciekłych działalności związanej z opróżnianiem osadników przydomowych oczyszczalni ścieków.
Po upływie 12 miesięcy od wejścia w życie nowelizacji, w razie gdyby rada gminy nie dokonała odpowiednich zmian w uchwale zgodnie z nałożonym obowiązkiem, naraża się na utratę kontroli nad warunkami, jakie muszą spełnić przedsiębiorcy ubiegający się o uzyskanie zezwolenia. Organy gmin nie będą mogły uzależnić wydania zezwolenia od spełnienia warunków niewskazanych w uchwale. Innymi słowy w razie niedostosowania brzmienia uchwał, przedsiębiorcy będą mogli starać się o udzielenie zezwolenia po spełnieniu warunków określonych w dotychczasowych przepisach.
Warto zaznaczyć, że o połowę krótszy czas ustawodawca przewidział na wydanie przez ministra właściwego do spraw klimatu rozporządzenia ustalającego szczegółowy sposób określania wymagań dla przedsiębiorców ubiegających się o wydanie zezwolenia na prowadzenie działalności. Obecnie obowiązujące rozporządzenie Ministra Środowiska z 14 marca 2012 r. w sprawie szczegółowego sposobu określania wymagań, jakie powinien spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych (Dz.U. poz. 299) zachowa bowiem moc tylko przez sześć miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji. Biorąc przy tym pod uwagę fakt, że rada gminy, podejmując uchwałę na podstawie art. 7 ust. 3a u.c.p.g. musi brać pod uwagę wymagania określone przez ministra w rozporządzeniu, o którym mowa w art. 7 ust. 7 u.c.p.g., dostosowanie obecnie obowiązujących uchwał do nowych regulacji prawnych będzie możliwe dopiero po dostosowaniu wspomnianego rozporządzenia przez ministra (który ma na to jak wskazano czas do 9 lutego 2023 r.).

rozpoczynający działalność na dotychczasowych zasadach

Zgodnie z art. 14 ust. 5 nowelizacji: „Do czasu dostosowania aktów prawa miejscowego, o którym mowa w ust. 3, jednak nie dłużej niż przez 12 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, do przedsiębiorców ubiegających się o uzyskanie zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie opróżniania osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków i transportu nieczystości ciekłych odebranych z tych instalacji stosuje się wymagania określone w dotychczasowych aktach prawa miejscowego wydanych na podstawie art. 7 ust. 3a ustawy zmienianej w art. 2”. A zatem przedsiębiorcy rozpoczynający dopiero działalność w zakresie opróżniania czy to zbiorników bezodpływowych, czy też osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków bądź też obu tych działalności (z jednoczesnym transportem nieczystości ciekłych) do 9 sierpnia 2023 r. (lub do czasu zmiany uchwał przez rady gmin) będą ubiegać się o uzyskanie stosownego zezwolenia na dotychczasowych zasadach i na podstawie dotychczasowo obowiązujących postanowień uchwał właściwych rad gmin wydanych na podstawie art. 7 ust. 3a u.c.p.g., tj. uchwał ustalających wymagania, jakie powinien spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia na prowadzenie działalności.
Do czasu zmian w odpowiednich uchwałach, wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast będą musieli weryfikować wnioski pod kątem ich zgodności wyłącznie z dotychczas obowiązującymi aktami prawa miejscowego. Nie będą mogli zatem odmówić udzielenia zezwolenia z powołaniem na brak przyjęcia zmian w odpowiedniej uchwale rady gminy. Przypomnijmy, że wszystkie uchwały wydane na podstawie art. 7 ust. 3a u.c.p.g. utracą moc po upływie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji.
Ponownie zatem trzeba wskazać, że to od dokonania zmian w odpowiednich uchwałach rad gmin będzie zależała możliwość sprawowania przez organy wykonawcze odpowiedniej kontroli nad udzielaniem zezwoleń. W braku ich podjęcia organy wykonawcze będą zobowiązane do wydawania decyzji w granicach określonych dotąd obowiązującymi przepisami.

uproszczenia dla branży

W nieco innej sytuacji są przedsiębiorcy, którzy do czasu wejścia w życie nowelizacji posiadają zezwolenie na opróżnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości ciekłych. Mogą oni rozpocząć działalność w zakresie opróżniania osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków bez uzyskiwania nowego zezwolenia i bez konieczności zmiany dotychczasowego zezwolenia. Będą oni mogli prowadzić dodatkową działalność na podstawie dotychczasowej decyzji pozostającej w obrocie prawnym, czyli do czasu jej cofnięcia lub wygaśnięcia, jednakże po spełnieniu określonych obowiązków.
Zgodnie z art. 14 ust. 4 nowelizacji przedsiębiorcy dotychczas posiadający zezwolenie na opróżnianie zbiorników bezodpływowych, którzy zechcą prowadzić działalność również w zakresie odbioru nieczystości ciekłych z osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków, będą do tego uprawnieni po spełnieniu dwóch warunków. Po pierwsze będą musieli udokumentować możliwość odbioru nieczystości ciekłych zebranych z osadników przez stację zlewną. Po drugie konieczne będzie zgłoszenie przez nich zamiaru prowadzenia w tym zakresie działalności odpowiednio wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta.
Nowelizacja nie precyzuje formy ani terminu na dokonanie zgłoszenia zamiaru odbioru nieczystości ciekłych z osadników ani przedstawienia odpowiedniej dokumentacji ze stacji zlewnych, zatem wydaje się, że będzie to możliwe w dowolnej formie. Za datę, od której przedsiębiorcy tacy będą mogli rozpocząć prowadzenie działalności w rozszerzonym zakresie, należy uznać datę doręczenia kompletu ww. dokumentów organowi. Nie jest przy tym wymagane otrzymanie potwierdzenia przyjęcia prawidłowo złożonego zgłoszenia przez organ, jednakże niewątpliwie dla celów dowodowych zaleca się uzyskanie stosownych zaświadczeń w tym przedmiocie. schemat 2

Schemat 2

Procedura wydawania zezwoleń dla przedsiębiorców
©℗

transport do odpowiednich oczyszczalni ścieków

Niezwykle istotną nowością jest obowiązek kierowania odebranych od właścicieli nieczystości ciekłych do oczyszczalni ścieków spełniających określone wymagania (uzależnione od liczby RLM). Jak stanowi w tym zakresie nowo dodany ust. 6c w art. 7 u.c.p.g., podmioty prowadzące działalność w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych lub osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków i transportu nieczystości ciekłych są obowiązane do dostarczania nieczystości ciekłych pochodzących ze zbiorników bezodpływowych oraz osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków do oczyszczalni ścieków spełniającej wymagania określone w przepisach wydanych na podstawie art. 99 ust. 1 prawa wodnego, przewidziane dla oczyszczalni ścieków w aglomeracji, z której są dostarczane nieczystości ciekłe. Tymi przepisami obecnie jest rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z 12 lipca 2019 r. w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego oraz warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu do wód lub do ziemi ścieków, a także przy odprowadzaniu wód opadowych lub roztopowych do wód lub do urządzeń wodnych (Dz.U. poz. 1311).

sankcje za nieprzewiezienie w dobre miejsce

Zgodnie z nowym pkt 3 w art. 9xb ust. 1 u.c.p.g., podmiot prowadzący działalność w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych lub osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków i transportu nieczystości ciekłych, który dostarcza nieczystości ciekłe do oczyszczalni ścieków niespełniającej wymagań określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 99 ust. 1 prawa wodnego - przewidzianych dla oczyszczalni ścieków w aglomeracji, z której są dostarczane nieczystości ciekłe - podlega karze pieniężnej w wysokości od tysiąca do 10 tysięcy zł za każde takie dostarczenie nieczystości ciekłych. Wymierzając tę karę pieniężną, organ będzie zobligowany brać pod uwagę przesłanki, o których mowa w art. 189d pkt 2 i 4-6 k.p.a., tj.:
  • częstotliwość niedopełniania w przeszłości obowiązku albo naruszania zakazu tego samego rodzaju co niedopełnienie obowiązku albo naruszenie zakazu, w którego następstwie ma być nałożona kara (pkt 2);
  • stopień przyczynienia się strony, na którą jest nakładana administracyjna kara pieniężna, do powstania naruszenia prawa (pkt 4);
  • działania podjęte przez stronę dobrowolnie w celu uniknięcia skutków naruszenia prawa (pkt 5);
  • wysokość korzyści, którą strona osiągnęła, lub straty, której uniknęła (pkt 6).
Tak więc podmiot odbierający nieczystości ciekłe będzie zobligowany do ich dostarczania wyłącznie do takiej oczyszczalni ścieków, która spełnia odpowiednie wymogi w kontekście obszaru, z którego te nieczystości pochodzą. W praktyce może to oznaczać problem z przewożeniem nieczystości ciekłych między gminami i aglomeracjami. Takie działanie będzie bowiem możliwe wyłącznie wtedy, gdy oczyszczalnia, do której nieczystości ciekłe zostaną finalnie zawiezione, będzie spełniać wymagania odpowiednie dla aglomeracji, na której terenie te nieczystości powstały. Innymi słowy nieczystości ciekłe z terenu aglomeracji X będą mogły być przewiezione do oczyszczalni funkcjonującej na terenie innej aglomeracji, jeżeli oczyszczalnia ta spełniać będzie wymogi co najmniej jak dla wielkości aglomeracji X.

nowe obowiązki związane z rozszerzonym zakresem zezwoleń

W związku z rozszerzeniem katalogu działalności, które mogą prowadzić przedsiębiorcy świadczący usługi asenizacyjne, zmianie ulega również zakres kwartalnego sprawozdania z prowadzonej działalności uregulowanego w art. 9o u.c.p.g. W składanych sprawozdaniach będą musiały znaleźć się również informacje o nieczystościach ciekłych odebranych z osadników z instalacji przydomowych oczyszczalni ścieków.
Sprawozdanie, poza dotychczasowymi elementami, będzie musiało obejmować również informacje o zezwoleniu na prowadzenie działalności z zakresu odbioru nieczystości ciekłych z osadników w instalacjach przydomowych oczyszczalni ścieków (art. 9o ust. 3 pkt 1 u.c.p.g.) oraz informacje o pochodzeniu odebranych nieczystości - o tym, czy pochodzą z terenu aglomeracji wyznaczonej na podstawie art. 87 ust. 1 prawa wodnego, czy spoza tego obszaru (art. 9o ust. 3 pkt 4a u.c.p.g.). Ponadto do sprawozdania trzeba będzie dołączyć wykaz właścicieli nieruchomości, od których zostały odebrane nieczystości ciekłe, wraz z wykazem adresów tych nieruchomości (art. 9o ust. 3 pkt 6 u.c.p.g.).
Zmiany w zakresie sprawozdawczości przedsiębiorców prowadzących działalność na podstawie zezwolenia wejdzie w życie dopiero od 1 stycznia 2023 roku, zatem do tego czasu sprawozdania mogą być składane na dotychczasowych zasadach, tj. nie muszą obejmować nieczystości ciekłych odebranych z osadników, nawet jeśli przedsiębiorca rozpocznie prowadzenie działalności w tym zakresie w ostatnich dwóch kwartałach 2022 r. ©℗
Zuzanna Czeszak