Pstrągi bardzo lubią wodę z wysoką zawartością metamfetaminy. Czy to doprowadzi do tego, że ryby będą podpływać do rur kanalizacyjnych?

Każdego roku ok. 269 milionów ludzi na całym świecie zażywa narkotyki. Redakcja BBC Future zwraca uwagę na fakt, że często zapominamy o problemach z zakresu podstawowej biologii: co wchodzi do organizmu, musi z niego wyjść. Tym samym ścieki są pełne narkotyków i leków (lub ich składników aktywnych) wydalanych z organizmów.

Oczyszczalnie ścieków nie odfiltrowują tych substancji – nie zostały do tego zaprojektowane. Wiele ścieków trafia w postaci nieoczyszczonej do rzek i wód przybrzeżnych. Po przedostaniu się do środowiska, narkotyki i ich produkty uboczne mogą mieć wpływ na dzikie zwierzęta. W najnowszych badaniach opublikowanych w Journal of Experimental Biology naukowcy z Czech sprawdzili, w jaki sposób metamfetamina może wpływać na dzikie pstrągi brunatne.

Naukowcy zbadali, czy metamfetamina oraz pochodna amfetamina mogą być wykryte w mózgach pstrągów potokowych. Sprawdzano również, czy stężenia te były wystarczające, by spowodować uzależnienie u zwierząt.

Uzależnione pstrągi na detoksie

Pstrągi były wystawione na działanie narkotyków w dużych zbiornikach przez osiem tygodni, a następnie zostały poddane odstawieniu, przechodząc „detoks” w zbiornikach wolnych od narkotyków przez 10 dni. W tym czasie badacze testowali preferencje ryb do nieskażonej wody lub wody zawierającej metamfetaminę i porównywali to z reakcjami ryb, które nigdy nie były narażone na działanie narkotyku.

Ich odkrycia były frapujące. Ryby narażone na działanie metamfetaminy preferowały wodę zawierającą narkotyk, podczas gdy nie wykazano takiej preferencji u ryb, które nie miały styczności z narkotykiem. Naukowcy odkryli również, że podczas okresu detoksu, pstrągi znające metamfetaminę poruszały się mniej. Badacze zinterpretowali to jako oznakę niepokoju lub stresu – typowe oznaki odstawienia narkotyków u ludzi.

Chemia mózgu eksponowanych na narkotyk ryb różniła się od tych nieeksponowanych, odnotowano również kilka zmian w mózgu odpowiadających temu, co jest obserwowane w przypadkach uzależnienia u ludzi. Nawet po tym, jak zmiany behawioralne osłabły po 10 dniach odstawienia, te markery w mózgu były nadal obecne. Sugeruje to, że ekspozycja na metamfetaminę może mieć długotrwałe skutki u zwierząt – podobne do tych, jakie obserwuje się u ludzi.

To kwestia przetrwania

Dlaczego powinno nas obchodzić, czy pstrąg uzależnia się od narkotyków? Jak podaje BBC Future, jest kilka powodów.

Uzależnione pstrągi mogą być skłonne do podpływania w pobliże rur, gdzie odprowadzane są ścieki. Jedną z cech charakterystycznych uzależnienia od narkotyków jest utrata zainteresowania innymi czynnościami – nawet takimi jak jedzenie czy rozmnażanie. Możliwe jest, że ryby zaczną zmieniać swoje naturalne zachowania, co spowoduje problemy z ich odżywianiem, rozmnażaniem i ostatecznie – z przetrwaniem. Na przykład, mogą być mniej skłonne do unikania drapieżników. Narażenie na działanie narkotyków wpływa nie tylko na same ryby, ale także na ich potomstwo. U ryb uzależnienie może być dziedziczone przez kilka pokoleń. Może to mieć długotrwałe konsekwencje dla ekosystemów, nawet jeśli problem zostałby rozwiązany teraz.

Nie jest to pierwsze badanie, w którym znaleziono nielegalne narkotyki w dzikich zwierzętach. W 2019 r. naukowcy z Wielkiej Brytanii odkryli kokainę w krewetkach słodkowodnych we wszystkich 15 rzekach, z których pobrali próbki. Co ciekawe, wykrywali nielegalne narkotyki częściej niż niektóre powszechne farmaceutyki.

Leki i narkotyki lądują w ściekach

Leki nie rozkładają się w pełni w naszym organizmie i docierają do oczyszczalni ścieków w kale i moczu. Większość z nich jest odprowadzana wraz ze ściekami, ale niektóre dostają się do rzek poprzez przesiąkanie z wysypisk śmieci lub pól uprawnych, gdzie ludzkie ścieki są wykorzystywane jako nawóz. Dzikie zwierzęta żyjące w rzekach i wodach przybrzeżnych, gdzie odprowadzane są ścieki, są narażone na kontakt z mieszanką leków – od środków przeciwbólowych po antydepresyjne.

Ryby trzymane w klatkach w pobliżu niektórych oczyszczalni ścieków zmieniają płeć z męskiej na żeńską w ciągu kilku tygodni z powodu narażenia na działanie substancji zawartych w pigułkach antykoncepcyjnych, które zaburzają gospodarkę hormonalną. Ostatnie badania wykazały, że środki antydepresyjne mogą powodować szeroki zakres zmian behawioralnych u organizmów wodnych, np. agresję.

Uzależnienie od narkotyków jest globalnym problemem zdrowotnym, który może wyniszczać społeczności. Walka z jego skutkami dla środowiska będzie kosztowna. W jednym z badań oszacowano, że unowocześnienie oczyszczalni ścieków w Anglii i Walii, tak aby mogły one usuwać te substancje chemiczne, kosztowałoby ponad 50 mld dolarów.

Może wydawać się oczywiste, że leki na receptę oraz te nielegalne, których zadaniem jest zmiana zachowania u ludzi, zmieniają również zachowanie dzikich zwierząt. Ale ten problem jest potencjalnie o wiele bardziej powszechny i jednocześnie złożony. Nie wiemy nawet, czy syntetyczne substancje chemiczne zawarte w produktach codziennego użytku, takich jak kosmetyki, ubrania i środki czystości, mogą wpływać na zachowanie ludzi i innych gatunków. Międzynarodowa grupa naukowców wezwała firmy i organy regulacyjne do sprawdzenia toksycznego wpływu na zachowanie w ramach oceny ryzyka związanego z nowymi substancjami chemicznymi.

Jeśli chcemy uporać się z ilością farmaceutyków w naszych ściekach, należy poprawić filtrację w oczyszczalniach oraz zmusić firmy wodociągowe do wzięcia większej odpowiedzialności za zapewnienie, że ścieki te nie wpływają na dziką przyrodę.