Samorządy mają wspierać dystrybucję środków z jednego z głównych antysmogowych programów rządu, wydając zaświadczenia o wysokości dochodów ubiegających się o wsparcie osób. Mają na to – zgodnie z kodeksem postępowania administracyjnego – jedynie siedem dni. Pokazujemy, jak wygląda procedura wystawiania zaświadczeń i co jest ważne przy ustalaniu dochodu wnioskodawcy.

Już od ponad miesiąca osoby, które spełniają kryterium dochodowe, mogą składać wnioski o podwyższony poziom dofinansowania z drugiej części realizowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) przy współpracy z wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚiGW) programu „Czyste powietrze”. Do wsparcia uprawnia przeciętny, miesięczny dochód na jednego członka gospodarstwa domowego wnioskodawcy nie wyższy niż 1400 zł w gospodarstwie wieloosobowym i 1960 zł w gospodarstwie jednoosobowym.
O dofinansowanie można ubiegać się samodzielnie, do właściwego terytorialnie WFOŚiGW lub za pośrednictwem gminy, na terenie której położony jest budynek i gdzie planowana jest inwestycja. Niezależnie od wybranej drogi bez udziału gminy się nie obędzie. Wynika to z tego, że uchwalona w październiku br. nowelizacja ustawy o biokomponentach zmieniła prawo ochrony środowiska, nakładając na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast nowy obowiązek – wydawania zaświadczeń o wysokości przeciętnego miesięcznego dochodu przypadającego na jednego członka gospodarstwa domowego osoby zamierzającej ubiegać się o rządowe wsparcie na wymianę źródła ciepła. Bez tego uzyskanie większej pomocy nie jest więc możliwe.
Gratyfikacja i zmiany w umowach
Przed wprowadzeniem zmian w „Czystym powietrzu”, czyli gdy samorządy nie musiały wydawać zaświadczeń o dochodach, współpracę we wdrażaniu programu zadeklarowało i porozumienia z WFOŚiGW podpisało jedynie 712 gmin (na prawie 2,5 tys. gmin istniejących w Polsce). Teraz do włączenia się w program skłania je nie tylko ustawowy obowiązek, lecz także środki finansowe, które za to otrzymają. Gmina otrzyma 100 zł, jeśli przekaże do WFOŚiGW prawidłowo wypełniony wniosek o dofinansowanie wraz z wydanym przez siebie zaświadczeniem. Jeśli zaś przekaże wojewódzkiemu funduszowi wniosek o dofinansowanie, do którego zaświadczenie zostało wydane przez inną gminę – otrzyma 50 zł. Przekazanie wniosku wraz z zaświadczeniem innej gminy jest możliwe wówczas, gdy wnioskodawca mieszka na terenie innej jednostki samorządu terytorialnego niż ta, w której znajduje się budynek, którego dotyczy dofinansowanie. Na 50 zł może też liczyć jednostka, której aktywność ograniczy się jedynie do wydania zaświadczenia o dochodach, a osoba ubiegająca się o wsparcie nie skorzysta z jej pośrednictwa i samodzielnie złoży wniosek w WFOŚiGW.
Większość polskich banków nie wspiera już węgla
Większość polskich banków nie wspiera już węgla

Zobacz również
Co ważne, gmina otrzyma środki za zaświadczenie wyłącznie wtedy, kiedy będzie ono wydane przy użyciu specjalnego systemu informatycznego. Przypomnijmy, że prace nad tym systemem szły równolegle z pracami legislacyjnymi nad zmianami w „Czystym powietrzu”. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej zleciło jego przygotowanie wykonawcom mającym homologację resortu do obsługi systemów do świadczeń rodzinnych w gminach. Jednostki mogą ten system kupić i zainstalować u siebie od początku października 2020 r. NFOŚiGW zapewnia, że z tego rozwiązania korzysta coraz więcej jednostek samorządu terytorialnego w Polsce.
Wystąpienie z żądaniem
Procedurę przyznania wsparcia z drugiej części „Czystego powietrza” uruchamia złożenie przez mieszkańca żądania wydania zaświadczenia o dochodach. Może to on zrobić w formie tradycyjnej, papierowej albo elektronicznie przez system ePUAP. W każdym przypadku wniosek należy podpisać, przy czym druga z możliwości wymaga podpisu zaufanego albo kwalifikowanego podpisu elektronicznego. Żądanie wydania zaświadczenia nie może być złożone przy wykorzystaniu elektronicznej skrzynki pocztowej i e-maila.
W składanym do gminy żądaniu muszą się znaleźć dane osoby fizycznej, która zamierza ubiegać się o przyznanie podwyższonego poziomu dofinansowania z drugiej części „Czystego powietrza”, oraz osób wchodzących w skład jej gospodarstwa domowego, takie jak:
  • imię i nazwisko,
  • numer PESEL (a gdy nie nadano numeru PESEL – numer i serię dokumentu potwierdzającego tożsamość),
  • adres miejsca zamieszkania,
  • adres poczty elektronicznej lub numer telefonu wnioskodawcy.
Wnioskodawca wskazuje też, czy prowadzi jedno-, czy też wieloosobowe gospodarstwo domowe, [ramka 1] a także:
  • okres, z którego będzie przyjmowany dochód uprawniający do dofinansowania,
  • organ, do którego były opłacane składki na ubezpieczenie zdrowotne członków gospodarstwa domowego (np. ZUS, KRUS),
  • łączną, roczną kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób,
  • źródła dochodów własnych oraz członków gospodarstwa domowego uzyskiwane z takich źródeł jak: dochody nieopodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych, dochody z działalności gospodarczej opodatkowane na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (karta podatkowa lub ryczałt ewidencjonowany) oraz dochody uzyskane z gospodarstwa rolnego (piszemy o tym dalej).

Ramka 1

Podstawowe pojęcia
Jednoosobowym gospodarstwem domowym jest osoba fizyczna, która zamierza złożyć wniosek o przyznanie dofinansowania z NFOŚiGW lub WFOŚiGW samotnie mieszkająca i gospodarująca.
Wieloosobowym gospodarstwem domowym jest osoba fizyczna, która zamierza złożyć wniosek o przyznanie dofinansowania z NFOŚiGW lub WFOŚiGW oraz osoby z nią spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie z nią zamieszkujące i gospodarujące.
Wskazówką do ustalenia właściwego składu gospodarstwa domowego wnioskodawcy jest wskazanie przez niego adresu zamieszkania członków gospodarstwa domowego wykazanych we wniosku oraz jego oświadczenie w tej sprawie.
Co istotne – zgodnie z wymogiem art. 217 par. 2 kodeksu postępowania administracyjnego – osoba ubiegająca się o wystawienie zaświadczenia jest zobowiązana wykazać, że do urzędowego potwierdzenia faktów w tej formie zobowiązują ją przepisy albo że jest to ważne ze względu na jej interes prawny. Od każdego wnioskodawcy gmina wymaga złożenia oświadczenia potwierdzającego, że NFOŚiGW lub WFOŚiGW nakazują mu przedłożenie zaświadczenia z gminy. Oświadczenie to stanowi integralną część żądania wydania zaświadczenia o dochodach.
Do żądania dołącza się również druk oświadczenia o dochodach oraz dokumentację potwierdzającą te dochody, której gmina może nie być w stanie sama uzyskać za pomocą specjalnego systemu informatycznego, jak np. w przypadku osób rozliczających się na podstawie podatku ryczałtowego zaświadczenie z urzędu skarbowego, określające kwotę przychodu, stawkę opłacanego podatku czy sposób jego rozliczania.
Ustalanie dochodu
Zaświadczenie o wysokości dochodu wydaje wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Może jednak pisemnie upoważnić do tego swojego zastępcę, pracownika urzędu gminy, kierownika innej jednostki organizacyjnej gminy albo kierownika ośrodka pomocy społecznej. W gminach, w których ośrodek pomocy społecznej został przekształcony w centrum usług społecznych, takie upoważnienie może zostać wydane dyrektorowi CUS.
Wzór zaświadczenia wydawanego przez gminy znajduje się w rozporządzeniu ministra klimatu z 2 października 2020 r. Gmina podaje w nim przeciętny miesięczny dochód na jednego członka gospodarstwa domowego wnioskodawcy. Dodatkowo wskazuje, czy dochód ten dotyczy jednoosobowego czy wieloosobowego gospodarstwa domowego. Wysokość dochodów mieszkańca ustala na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych. Lista dochodów nieopodatkowanych, które również wlicza się do dochodów, jest taka sama, jak w przypadku ubiegania się o wsparcie z programu „Stop smog” (pisaliśmy o tym w tekście „Co się liczy, a co nie przy ustalaniu kryterium dochodowego uprawniającego do udziału w programie «Stop smog»” w poradniku „Ustawa termomodernizacyjna” z 13 listopada 2020 r., DGP nr 222).
W zależności od terminu złożenia żądania wydania przez gminę zaświadczenia o wysokości dochodów uwzględnia się:
  • dla żądań złożonych od 1 stycznia do 31 lipca danego roku – dochody z przedostatniego roku kalendarzowego (np. dla żądania z 30 marca 2021 r. będzie to rok 2019);
  • dla żądań złożonych od 1 sierpnia do 31 grudnia danego roku – dochody z ostatniego roku kalendarzowego (np. dla żądania z 18 sierpnia 2021 r. będzie to rok 2020, a dla żądania z 30 grudnia 2020 r. – rok 2019).
Odmiennie od pozostałych wnioskodawców w drugiej części programu „Czyste powietrze”, traktowane są osoby prowadzące działalność gospodarczą. Aby uzyskać podwyższone dofinansowanie, ich przychody z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej za rok kalendarzowy, za który ustalony został przeciętny miesięczny dochód wskazany w zaświadczeniu, nie mogą przekroczyć trzydziestokrotności kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę określonego w rozporządzeniu Rady Ministrów obowiązującym w grudniu roku poprzedzającego rok złożenia wniosku o dofinansowanie. Jeśli więc wnioskodawca prowadzący działalność gospodarczą złoży wniosek jeszcze w 2020 r., to do otrzymania podwyższonej kwoty dofinansowania będzie go uprawniał przychód z działalności gospodarczej nieprzekraczający 67,5 tys. zł. Jeśli złoży wniosek już w 2021 r., to jego maksymalny przychód nie może przekroczyć 78 tys. zł.
Dla określenia wysokości dochodów dla tzw. ryczałtowców gmina stosuje obwieszczenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 21 lipca 2020 r. w sprawie wysokości dochodu za rok 2019 z działalności podlegającej opodatkowaniu. Z kolei dochód z gospodarstwa rolnego ustala się, podając jego wielkość w hektarach przeliczeniowych. [ramka 2] Jeśli gospodarstwo znajduje się na terenie tej samej gminy, która wystawia zaświadczenie, to JST może zweryfikować oświadczenie, korzystając z posiadanej przez siebie ewidencji gruntów lub wystawionego właścicielowi gospodarstwa nakazu płatniczego.

Ramka 2

Zasady wyliczeń dla rolników
Przyjmuje się, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 1/12 dochodu ogłaszanego corocznie w drodze obwieszczenia przez prezesa GUS. Przy ustalaniu dochodu za 2019 r. jest to 3244 zł. Obwieszczenie wydawane jest corocznie, w tym samym terminie – nie później niż do 23 września danego roku, za rok poprzedni – dochód z 1 ha przeliczeniowego za 2020 r. poznamy we wrześniu 2021 r.
Do powierzchni gospodarstwa rolnego wlicza się obszary rolne oddane w dzierżawę z wyjątkiem:
1) oddanej w dzierżawę, na podstawie umowy dzierżawy zawartej stosownie do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, części lub całości znajdującego się w posiadaniu rodziny gospodarstwa rolnego;
2) gospodarstwa rolnego wniesionego do użytkowania przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną;
3) gospodarstwa rolnego oddanego w dzierżawę w związku z pobieraniem renty określonej w przepisach o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej oraz w przepisach o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich.
Co trzeba wziąć pod uwagę
Zgodnie ze znowelizowanym art. 411 prawa ochrony środowiska gmina zobowiązana jest do samodzielnego uzyskania lub weryfikacji drogą elektroniczną informacji:
1) o dochodzie podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych – odnośnie do każdego członka gospodarstwa domowego wnioskodawcy; informacje te są udzielane przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego i zawierają dane o wysokości dochodu, składek na ubezpieczenia społeczne odliczonych od dochodu oraz należnego podatku;
2) o kwocie otrzymanej przez wnioskodawcę na podstawie art. 27f ust. 8–10 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (wynikającej z ulgi na dzieci);
3) danych osób wchodzących w skład gospodarstwa domowego wnioskodawcy;
3) o wysokości składek na ubezpieczenie zdrowotne, w tym informacji o wysokości składek od poszczególnych płatników i okresach opłacania przez nich tych składek;
4) o zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.
Pozostałe informacje służące wystawieniu zaświadczenia o wysokości przeciętnego miesięcznego dochodu na osobę w gospodarstwie domowym wnioskodawcy, jak pisaliśmy wyżej, gmina powinna uzyskać w złożonym przez wnioskodawcę żądaniu wystawienia zaświadczenia.
Co istotne, do wydawania zaświadczeń należy zastosować art. 217 par. 3 k.p.a., co oznacza, że gmina ma je wydać niezwłocznie, ale nie później niż w terminie 7 dni. O ile do końca lipca 2021 r. gminy nie powinny mieć trudności z dochowaniem tego terminu, o tyle wydanie zaświadczeń do żądań złożonych przez właścicieli gospodarstw rolnych w sierpniu i na początku września 2021 r. w terminie przewidzianym k.p.a. będzie praktycznie niemożliwe. Wynika to z corocznego, wrześniowego terminu publikowania obwieszczenia prezesa GUS o dochodzie z hektara przeliczeniowego za rok poprzedni. Do czasu podania do publicznej wiadomości tego obwieszczenia wysokość dochodu uzyskiwanego z gospodarstwa rolnego w 2020 r. będzie niemożliwa do ustalenia.
NFOŚiGW zwraca uwagę, że osoby utrzymujące się z gospodarstwa rolnego nie poniosą z tego tytułu żadnych kosztów finansowych, bo poniesienie pierwszego kosztu kwalifikowanego przez wnioskodawcę może nastąpić nawet sześć miesięcy przed dniem złożenia wniosku o dofinansowanie. Muszą jednak mieć świadomość, że w okresie oczekiwania na wydanie obwieszczenia będą musiały dłużej niż zwykle poczekać na zaświadczenie o dochodach z gminy. NFOŚiGW oraz WFOŚiGW będą informowały o przestoju w wydawaniu zaświadczeń dla rolników na swoich stronach internetowych oraz za pośrednictwem infolinii ogólnopolskiej programu „Czyste powietrze”. ©℗
Dziesięć pytań do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
1. Kiedy wnioskodawca może zwrócić się do urzędnika gminy o pomoc w wypełnieniu żądania wydania zaświadczenia o dochodach?
Urzędnik w gminie, przyjmując żądanie wydania zaświadczenia, ma obowiązek sprawdzić, czy jest ono prawidłowo i kompletne wypełnione. Powinien też w miarę możliwości służyć pomocą przy jego prawidłowym wypełnianiu i złożeniu.
2. Czy wnioskodawca samodzielnie oblicza wysokość uzyskanych dochodów nieopodatkowanych?
Wnioskodawca oświadcza o dochodach swoich lub członków gospodarstwa domowego innych niż dochody podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach określonych w art. 27, art. 30b, art. 30c, art. 30e i art. 30f ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. W oświadczeniu tym wskazuje rodzaj oraz wysokość dochodu danego rodzaju uzyskanego w roku wskazanym w żądaniu. W pouczeniu do tej części żądania wymienione są wszystkie rodzaje dochodów, których ono dotyczy. To znaczne ułatwienie dla osoby składającej żądanie.
3. Od kogo gmina ma odebrać oświadczenie o dochodach nieopodatkowanych, czy od każdego z członków gospodarstwa domowego wnioskodawcy?
Osoba składająca żądanie wydania zaświadczenia oświadcza o dochodach każdego z członków swojego gospodarstwa domowego, co wprost wynika z części III wzoru żądania.
4. Czy w przypadku zamieszkania w jednym, wspólnym domu więcej niż jednej rodziny (odrębne gospodarstwa domowe) każda z nich występuje o pomoc osobno, czy może składają wspólny wniosek?
Wnioskodawcą może być osoba fizyczna, która jest właścicielem lub współwłaścicielem budynku mieszkalnego jednorodzinnego lub wydzielonego w tym budynku lokalu mieszkalnego z wyodrębnioną księgą wieczystą. W przypadku współwłasności wymagana jest zgoda wszystkich pozostałych współwłaścicieli. Jeżeli każda ze wskazanych w zapytaniu rodzin zajmuje w budynku jednorodzinnym oddzielny lokal mieszkalny z wyodrębnioną księgą wieczystą, to dla każdego z tych lokali może być złożony odrębny wniosek o dofinansowanie. Jednak wnioskodawcą może być tylko właściciel lub współwłaściciel tego lokalu. W przypadku gdy w budynku nie zostały wydzielone odrębne lokale mieszkalne, wniosek składa właściciel domu, a jeśli budynek jest przedmiotem współwłasności – jeden ze współwłaścicieli.
5. Czy do żądania wydania zaświadczenia o wysokości przeciętnego dochodu wnioskodawca jest zobowiązany dołączyć dokumenty potwierdzające uzyskiwanie dochodów nieopodatkowanych (np. wyrok w sprawie alimentów, zaświadczenie uczelni o wysokości otrzymywanego stypendium socjalnego na uczelni wyższej, zaświadczenie o wysokości stypendium doktoranckiego wystawione przez szkołę doktorską czy decyzję o przyznaniu zasiłku chorobowego wydaną przez ZUS lub KRUS itp.)?
W części III żądania wydania zaświadczenia wnioskodawca podaje wysokość dochodów nieopodatkowanych: swoich i członków swojego gospodarstwa domowego. Jest to oświadczenie składane pod rygorem odpowiedzialności karnej. Co do zasady nie ma wymogu dołączania dodatkowych dokumentów. W przypadku wątpliwości co do prawidłowości złożonego oświadczenia gmina ma prawo wezwać wnioskodawcę do złożenia dodatkowych oświadczeń bądź dokumentów potwierdzających stan faktyczny. Gmina może również samodzielnie zwrócić się do innych instytucji o informacje mające wpływ na wydanie zaświadczenia.
6. W jaki sposób gmina weryfikuje dane zawarte w żądaniu wydania zaświadczenia?
Gmina pozyskuje niezbędne informacje o dochodach opodatkowanych, potrzebne do wydania zaświadczenia, za pośrednictwem dedykowanego systemu informatycznego.
7. W części III żądania wydania zaświadczenia wzór druku nosi tytuł: „Oświadczenie wnioskodawcy o dochodach swoich lub członka rodziny...”, natomiast tuż pod tytułem jest informacja „Nie wypełniaj, jeśli oświadczenie dotyczy twoich dochodów”. Dlaczego?
Sformułowanie to dotyczy tylko danych wnioskodawcy, takich jak: imię i nazwisko, numer PESEL, seria i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość, ponieważ te dane wnioskodawca podał w części I żądania. Dla pozostałych członków gospodarstwa domowego należy je wypełnić, mimo że były już podane w części I. Chodzi tu o potwierdzenie, której osoby dotyczy oświadczenie.
8. Druk żądania wydania zaświadczenia uwzględnia jedynie cztery osoby, poza wnioskodawcą, które wchodzą w skład jednego gospodarstwa domowego. Co należy zrobić, jeśli tych osób jest więcej?
W takim przypadku należy wypełnić dodatkowy formularz zawierający dane kolejnych osób i złożyć w gminie razem z pozostałymi dokumentami.
9. Czy istnieje jednolity wzór porozumienia, które gminy będą zawierać z wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej?
NFOŚiGW przygotował jednolitą treść porozumień zawieranych przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej z gminami. Wzór tego porozumienia został opublikowany na stronie internetowej www.czystepowietrze.gov.pl i jest dostępny bez konieczności logowania się. Treść porozumienia jest jednolita dla wszystkich i nie podlega negocjacjom i zmianom po stronie gmin.
10. Wystawiając zaświadczenie o wysokości przeciętnego miesięcznego dochodu, gmina opiera się przede wszystkim na oświadczeniu wnioskodawcy. W wielu przypadkach wnioskodawca jest gminie znany i ma ona informacje na temat jego dochodów, bo np. ubiegał się o zasiłki rodzinne na dzieci. Co zrobić, jeśli przedstawione przez niego informacje różnią się od tych, która gmina już posiada?
Takie różnice mogą się pojawić, bo w przypadku ubiegania się o zasiłek rodzinny brane są pod uwagę dochody osób będących członkami rodziny wnioskodawcy. W przypadku realizacji programu „Czyste powietrze” uwzględnia się dochody osób wspólnie zamieszkujących i gospodarujących, nawet wówczas gdy nie są ze sobą spokrewnione. Jeśli jednak występujące różnice nie znajdują uzasadnienia, to należy wezwać wnioskodawcę do złożenia wyjaśnień w terminie nie krótszym niż 7 dni.
O co można się ubiegać w kolejnej odsłonie programu
Podstawa prawna
• art. 411 ust. 10g–10s ustawy z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1219; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1565)
• ustawa z 14 sierpnia 2020 r. o zmianie ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 1565)
• rozporządzenie ministra klimatu z 2 października 2020 r. w sprawie określenia wzoru żądania wydania zaświadczenia o wysokości przeciętnego miesięcznego dochodu przypadającego na jednego członka gospodarstwa domowego osoby fizycznej oraz wzoru takiego zaświadczenia (Dz.U. poz. 1713)
• art. 217 par. 2 i 3 ustawy z 14 czerwca 1960 r. ‒ Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 256; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1298)
• obwieszczenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 21 lipca 2020 r. w sprawie wysokości dochodu za rok 2019 z działalności podlegającej opodatkowaniu na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (MP z 29 lipca 2020 r. poz. 667)
• ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 111)
• art. 27, art. 30b, art. 30c, art. 30e i art. 30f ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1426; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2117)