W uchwale chcemy zawrzeć zapis, zgodnie z którym opłatami za gospodarowanie odpadami komunalnymi będą mogli zostać obciążeni nie tylko właściciele nieruchomości, lecz także inne osoby wytwarzające śmieci – np. osoby posiadające nieruchomości w zarządzie lub użytkowaniu? Czy rada gminy, przygotowując taki dokument, będzie działała zgodnie z prawem?
Zgodnie z art. 6h ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach właściciele nieruchomości są obowiązani ponosić na rzecz gminy, na terenie której są one położone, opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Przepis mówi jedynie o właścicielach, co mogłoby sugerować, że osoby mające do nieruchomości inny tytuł niż własność nie mogą być obowiązane do ponoszenia tych opłat. Tak jednak nie jest.
Inne pojęcie właściciela
Świadczy o tym chociażby art. 2 ust. 2 pkt 4 wymienionej ustawy, z którego wynika, że ilekroć w ustawie jest mowa o właścicielach nieruchomości, rozumie się przez to także współwłaścicieli, użytkowników wieczystych oraz jednostki organizacyjne i osoby posiadające nieruchomości w zarządzie lub użytkowaniu, a także inne podmioty władające nieruchomością. Ustawodawca rozszerzył więc definicje właściciela, co już akcentowano w orzecznictwie sądowym (por. np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z 30 grudnia 2016 r., sygn. akt I SA/Lu 629/16). Zgodnie zaś z art. 140 kodeksu cywilnego w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może – z wyłączeniem innych osób – korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa. W szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą. Można więc powiedzieć, że art. 2 ust. 2 pkt 4 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach ma status lex specialis wobec art. 140 kodeksu cywilnego. A to oznacza, że można obciążyć opłatą za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie tylko właściciela, ale również np. najemców.
Warto przytoczyć stanowisko wyrażone w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 22 czerwca 2017 r., sygn. akt II FSK 676/17. W orzeczeniu tym podkreślono, że celem ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach jest obłożenie opłatami za gospodarowanie odpadami komunalnymi wszystkich podmiotów, którzy odpady takie generują. Podmiotami zobowiązanymi do ponoszenia opłaty oraz do złożenia deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi są w pierwszej kolejności właściciele nieruchomości, przez których rozumie się także współwłaścicieli, użytkowników wieczystych oraz jednostki organizacyjne i osoby posiadające nieruchomość w zarządzie lub użytkowaniu, a także inne podmioty władające nieruchomością.
Szersza definicja
Zgodnie zaś z art. 2 ust. 2a cytowanej ustawy, jeżeli obowiązki wskazane w ustawie mogą jednocześnie dotyczyć kilku podmiotów spośród wskazanych w ust. 1 pkt 4, obowiązany do ich wykonania jest podmiot lub podmioty faktycznie władające nieruchomością. Na ten temat wypowiadał się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 24 października 2018 r., sygn. akt I SA/Po 509/18. W uzasadnieniu tego orzeczenia wskazano, że jeżeli właściciel nieruchomości nie zamieszkuje w nieruchomości i udostępnia ją w całości lub w części innemu podmiotowi na podstawie umowy najmu, to w odniesieniu do tej nieruchomości wskazać można dwa podmioty objęte definicją właściciela. Dalej zaakcentował, że sytuacja, w której nieruchomość pozostaje w posiadaniu samoistnym lub zależnym, wobec czego można wyróżnić i właściciela, i inny podmiot faktycznie nią władający, co w codziennych relacjach występuje stosunkowo często. Sąd zauważył, że takie ukształtowanie przepisów gwarantuje ponoszenie opłaty za gospodarowanie odpadami przez podmiot, który je wytwarza. WSA odniósł się nadto do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 28 listopada 2013 r., sygn. akt K 17/12, w którym podkreślono – o czym już wyżej była mowa – że ustawa przyjmuje szerszą definicją właściciela, niż to wynika z art. 140 kodeksu cywilnego. Finalnie zaś uznał, że w przypadku gdy nieruchomość nie jest zamieszkiwana przez właściciela, a jest wynajmowana od kilku lat innym osobom (podmiotom), założenie, że obowiązek ponoszenia tej opłaty ciąży na właścicielu nieruchomości, jest prawnie nieuzasadnione.
Podstawa prawna
Art. 2 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1454 ze zm.).
Art. 140 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.).
