Fakty i mity o ROP

PRAWDA: ROP nie jest daniną publiczną, bo pobierane z tego tytułu opłaty będą traktowane jako środki znaczone, które mogą zostać przeznaczone tylko na konkretne cele związane z zagospodarowaniem opakowań. Opłaty te nie są też niczym nowym, bo producenci ponoszą je od ponad 20 lat. Wpłacane przez nich kwoty są jednak niewspółmierne niskie w stosunku do rzeczywistych kosztów zbierania i przetwarzania opakowań, które szacuje się na ok. 5 mld zł. Brakującą różnicę, czyli kilka miliardów złotych rocznie, płacą dziś wszyscy mieszkańcy w ramach comiesięcznych opłat za odpady. ROP przesunie ciężar tej finansowej odpowiedzialności na tych, którzy zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”, powinni ponosić 100 proc. kosztów zebrania i przetworzenia swoich odpadów – czytaj więcej na str. D4–5.

PRAWDA: Koszty systemu nie wpłyną w zauważalny sposób na ceny produktów dla konsumentów – w pierwszym roku wysokość opłat będzie sięgać maksymalnie pół 0,5 gr za opakowanie. Po pełnym wdrożeniu systemu w 2028 r. koszt wyniesie maksymalnie kilka groszy. Dzięki temu obywatele praktycznie nie odczują wpływu tej opłaty przy codziennych zakupach – patrz infografika na str. D3.

Przeciwnie, nowy ROP może przynieść oszczędności, bo przyczyni się do ustabilizowania cen na rynkach surowców, co pozwoli przedsiębiorcom planować nowe inwestycje i pracować nad poprawą efektywności na wszystkich etapach życia produktu i odpadu. (czytaj więcej „ROP to krok w stronę stabilizacji przychodów instalacji. Bez tego inwestycje nie ruszą!”, str. D12). Skorzystają na tym sami mieszkańcy, bo w pełni wdrożona ROP zatrzyma lawinowo rosnące koszty wywozu odpadów, a w dłuższej perspektywie może nawet doprowadzić do obniżenia comiesięcznych opłat.

PRAWDA: Wprowadzenie rządowego administratora, który będzie czuwał nad przepływami środków i transparentnie rozdzielał pieniądze między gminy, instalacje komunalne i recyklerów, nie oznacza ani centralizacji, ani wykluczenia, czy też odejścia od zasad wolnego rynku. Wciąż będą na nim funkcjonować różne podmioty: od prywatnych firm zbierających przez instalacje komunalne, sortownie po zakłady recyklingu. To nie administrator odbierze odpady z altan pod domem, tylko wyłaniane w przetargach wyspecjalizowane firmy, jak ma to miejsce obecnie. Zadaniem administratora będzie jednak uzupełnienie luki w obecnym systemie ROP, czyli w większym stopniu niż obecnie egzekwowanie przepisów, by na tym wielomiliardowym rynku nie dochodziło więcej do nadużyć i nieprawidłowości, których skutki odczuwamy wszyscy – czytaj więcej na str. D8–9.

PRAWDA: Polski nowy model ROP w głównej mierze jest oparty na założeniach modelu czeskiego (z pewnymi modyfikacjami, w tym główną, polegającą na zastąpieniu jednej organizacji ROP działającej w formule not-for-profit na państwową osobę prawną, jaką jest NFOŚIGW). Bazując na doświadczeniach Węgier, zaproponowano rozwiązania mające na celu uniknięcie błędów, które pojawiły się podczas funkcjonowania tamtejszego, często krytykowanego za „nieefektywny fiskalizm” modelu. Różnica jest fundamentalna: w systemie węgierskim środki wpłacane przez producentów trafiały bezpośrednio do budżetu państwa i nie były w całości wydatkowane na koszty związane z ROP, jak przewidziano to w polskim modelu ROP – czytaj więcej „Polski system ROP nie będzie kopią systemu węgierskiego”, str. D11.

PRAWDA: Projekt ROP przewiduje wiele mechanizmów, które pośrednio i bezpośrednio skłonią producentów do zmiany swoich opakowań na bardziej ekologiczne i zapewnią im oszczędności z tego tytułu. Im mniej opakowań przedsiębiorca wprowadzi na rynek, tym niższą opłatę zapłaci, co będzie motywować nie tylko do zmniejszania ich masy, lecz także stosowania bardziej ekologicznych rozwiązań (np. rezygnacji z połączeń materiałów szczególnie problematycznych w rozdzieleniu czy wprowadzania opakowań wielokrotnego użytku) – czytaj więcej „Dla recyklerów dopłaty nie są celem samym w sobie”, str. D12.

Rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP) – największe korzyści z wdrożenia reformy:

1. Mniej odpadów, lepsza selektywna zbiórka

Dobrze wdrożona ROP przełoży się na zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów opakowaniowych oraz zwiększenie masy odpadów komunalnych zbieranych selektywnie. Pomoże to Polsce osiągnąć poziomy recyklingu odpadów opakowaniowych (w szczególności z tworzyw sztucznych) i zmniejszy wysokość kar, które obciążają dziś gminy za każdą tonę plastiku niepoddanego recyklingowi.

2. Zatrzymanie odpadowej drożyzny

Zmiana modelu ROP zapewni mieszkańcom, gminom i firmom działającym w branży stabilizację finansową, a w dalszej perspektywie pozwoli na stopniowe obniżenie realnych kosztów (po uwzględnieniu inflacji) ponoszonych przez mieszkańców za odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych.

3. Wsparcie i pomoc dla branży recyklingu

Dla recyklerów ROP będzie oznaczał poprawę jakości i zwiększenie wolumenu wartościowych surowców, które trafią do ich zakładów przetwarzania. Otrzymają oni również dopłaty do każdej tony problematycznych w recyklingu odpadów, które będą – na skutek stosowania ekomodulacji – sukcesywnie eliminowane z rynku. Mechanizmy te poprawią rentowność branży, łagodząc skutki gwałtownych spadków i zawirowań na światowych rynkach surowców, które w ostatnich latach mocno dotknęły wiele polskich firm.

4. Większa transparentność rozliczeń

Nowy model ROP oznacza lepszy nadzór nad wielomiliardowymi przepływami środków między kluczowymi uczestnikami rynku odpadowego i producentami. Zmiana zasad finansowania doprowadzi też do eliminacji nieuczciwych praktyk związanych z zaniżaniem lub zawyżaniem wartości tzw. dokumentów potwierdzających recykling, czyli papierów wartościowych stosowanych już tylko w Polsce.

Czytaj więcej w dodatku DGP "Czas na ROP"