Rada rodziców jest organem działającym w strukturze szkoły - pełni istotną rolę w społeczności szkolnej, reprezentując interesy rodziców i wspierając działalność placówki. Jest podmiotem autonomicznym i samodzielnie podejmuje decyzje w zakresie swoich kompetencji. Składa się z rodziców dzieci uczęszczających do danej placówki, np. przedszkola lub szkoły.

Wybory do rady rodziców odbywają się corocznie – podczas pierwszego zebrania w danym roku szkolnym. Co do zasady, każdego ucznia może reprezentować tylko jeden rodzic lub opiekun prawny. Rada rodziców jest niezależnym organem wewnętrznym szkoły – nie podlega nadzorowi dyrekcji ani innych instytucji. Działa na podstawie własnego regulaminu, który określa m.in. zasady wyboru członków, tryb podejmowania decyzji oraz zakres działań wspierających szkołę i uczniów.

- Określa w nim swoją strukturę wewnętrzną i tryb pracy oraz reguluje kwestie przeprowadzenia wyborów do tzw. trójek klasowych i samej rady - mówi Julia Jurczuk-Macek, adwokat prowadząca własną kancelarię.

W treści regulaminu rady rodziców powinny znaleźć się również zasady wydatkowania jej funduszy. Można w nim także wskazać inne obszary działania rady, o ile są one zgodne z obowiązującymi przepisami i statutem.

Uprawnienia rady rodziców w świetle prawa

Organ wyposażony jest w szereg kompetencji. Po pierwsze, rada rodziców może wyrażać opinie i formułować wnioski do różnych podmiotów – zarówno wewnątrz placówki, np. do dyrektora, jak i poza nią, np. do organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Dotyczy to wszystkich spraw związanych z funkcjonowaniem szkoły. Nie są one jednak wiążące dla odbiorców.

Po drugie, rada rodziców posiada uprawnienia stanowiące, czyli ma wpływ na podejmowanie decyzji w określonych kwestiach. Do kompetencji w tym zakresie należy uchwalanie w porozumieniu z radą pedagogiczną programu wychowawczo-profilaktycznego placówki. Co do zasady organy te mają 30 dni na wypracowanie porozumienia. Jeśli nie uda im się go osiągnąć, program zostanie ustalony samodzielnie przez dyrektora placówki w uzgodnieniu z organem sprawującym nadzór pedagogiczny.

Poza tym do kompetencji rady rodziców należy opiniowanie niektórych dokumentów, w tym programu i harmonogramu poprawy efektywności kształcenia lub wychowania szkoły lub placówki oraz projektu planu finansowego składanego przez dyrektora szkoły.

Pozostałe kompetencje rady rodziców

Rada rodziców posiada również m.in. prawo do wskazania własnego przedstawiciela do komisji konkursowej na stanowisko dyrektora szkoły oraz do złożenia wniosku o jednolity strój i wyrażenia opinii w sprawie prowadzenia eksperymentu szkolnego. Może również składać wnioski, przykładowo o ocenę pracy nauczyciela oraz, w ramach konsultacji, w sprawie wprowadzenia monitoringu.

- Jak wynika z powyższego, aktywna rada rodziców ma realny wpływ na funkcjonowanie szkoły, pracę dyrektora i nauczycieli, a także wychowanie uczniów. Prawo oświatowe przyznaje radzie rodziców kompetencje pozwalające na to, by nie była jedynie organem niemym, chociaż to od jej członków ostatecznie zależy, czy będą wykazywać inicjatywę działania jako rada – uważa Julia Jurczuk-Macek.

Składki i wpłaty na radę rodziców

Rada rodziców nie posiada osobowości i zdolności prawnej - nie może zatem zaciągać zobowiązań ani zawierać umów. Może jednak gromadzić środki finansowe pochodzące zarówno z wpłat rodziców, jak i z innych źródeł – na przykład darowizn, aukcji czy kiermaszów szkolnych. Zgromadzone pieniądze może przeznaczyć wyłącznie na wspieranie działalności statutowej placówki.

W praktyce oznacza to, że można z tych składek pokryć w szczególności wydatki na ponadstandardowe środki dydaktyczne lub wyposażenie szkoły, nagrody dla uczniów, wycieczki oraz imprezy szkolne.

Składki na radę rodziców – czy trzeba płacić?

Rada rodziców nie jest instytucją, która ma prawo domagać się od rodziców konkretnych wpłat. Jej obowiązkiem jest działanie na rzecz dobra szkoły i uczniów, ale składki na nią, to wyłącznie kwestia dobrej woli, a nie przymusu. Zgodnie z przepisami opiekunowie prawni - jeśli nie chcą - nie muszą dokonywać przelewów na prowadzone przez nią rachunki – składki są dobrowolne, a o ich wysokości decydują oni sami. W praktyce zdarza się, że rodzice są poddawani presji i zachęcani do dokonywania wpłat. Czasem bywają nawet zastraszani. Przepisy stoją jednak po stronie rodzica – rada nie ma podstaw prawnych do egzekwowania takich składek.

Ochrona danych osobowych a wpłaty

Często publikowane są listy z nazwiskami osób, mające na celu zachęcenie rodziców do dokonywania wpłat. Czy rada rodziców może ujawniać dane wpłacających? Zgodnie z prawem nie wolno publikować listy nazwisk osób, które zdecydowały się uiścić dobrowolną składkę.

- Jako informacje pozwalające zidentyfikować konkretną osobę, stanowią one dane osobowe, a ich przetwarzanie i ujawnianie mogłoby nastąpić wyłącznie w celu przewidzianym prawem, a tego po prostu nie ma. Rada rodziców może na podstawie obowiązku udzielania informacji publicznej, publikować zestawienie wpływających środków, co do ich ilości i kwot w ten sposób, że wskaże, ile wpłat uiszczono albo jaka była łącznie zebrana kwota. Musi to jednak zrobić w sposób niepozwalający na zidentyfikowanie wpłacających. Imiennej listy wpłat nie wolno publikować - nawet na forum rodziców czy udostępniać wychowawcy – zwraca uwagę adwokat.

Jak dodaje, szczegółowe informacje mogą być wykorzystywane wyłącznie wewnątrz rady na potrzeby ewidencjonowania wpłaty, przechowywania ich czy też prowadzenia rachunku bankowego, na którym gromadzone są fundusze.