Obecnie przeprowadzana jest zmiana tych dokumentów w szkołach w związku z wprowadzeniem gwarancji minimalnej wysokości dodatku za wychowawstwo. Warto przy tym pamiętać, że uzgodnienia ze związkami mają odmienny charakter niż zazwyczaj.
W oświatowych regulaminach trzeba uwzględnić nowe dodatki za wychowawstwo. Projekt takiego regulaminu przedstawiamy związkom zawodowym, ale – w przeciwieństwie do innego pracodawcy, który stosuje w tym zakresie kodeks pracy – organ podejmujący uchwałę w tej sprawie nie musi godzić się z ich uwagami. Musi jedynie pozwolić im zająć stanowisko. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego ustawodawcy chodzi bowiem nie tyle o osiągnięcie porozumienia między stronami, ile o samo dopuszczenie związków do procesu powstawania regulaminu.
1 września został zmieniony art. 30 ust. 6 Karty nauczyciela (dalej: KN), który jest podstawą do wydania przez organ prowadzący szkołę regulaminu wynagradzania pracowników oświaty. Określa on m.in. wysokość stawek dodatków do wynagrodzenia oraz szczegółowe warunki przyznawania tych dodatków. Zmiana tego przepisu polegała na wprowadzeniu odesłania do nowego art. 34a KN, zgodnie z którym nauczycielowi, któremu powierzono sprawowanie funkcji wychowawcy klasy, przysługuje dodatek funkcyjny, a jego minimalna wysokość wynosi 300 zł. W efekcie teraz rady/sejmiki muszą dostosować do nowych regulacji dotychczasowe regulaminy wynagradzania (m.in. właśnie w zakresie minimalnej wysokości dodatku za wychowawstwo). Przed 1 września nie było to możliwie, gdyż rozporządzenie dostosowujące przepisy wykonawcze do art. 34a KN pojawiło się w Dzienniku Ustaw dopiero 30 sierpnia 2019 r. Dlatego proces zmiany treści regulaminów wynagradzania w wielu szkołach wciąż jeszcze trwa. A spowalnia go także obowiązek uzgodnienia projektu uchwały rady/sejmiku w sprawie regulaminu ze związkami zawodowymi.
Regulamin wynagradzania – co warto podkreślić – w przypadku oświaty jest przyjmowany w drodze uchwały i jest aktem prawa miejscowego (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z 10 maja 2011 r., sygn. akt II SA/Op 82/11). Nie jest natomiast regulaminem wynagradzania w rozumieniu art. 772 kodeksu pracy (dalej: k.p.) i nie wymaga uzgadniania z zakładową organizacją związkową na podstawie art. 772 par. 4 k.p. (uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 września 2001 r., sygn. akt OPS 7/01). Dodatkowo nakładają się tu dwie regulacje, które określają inny tryb uzgodnieniowy. Chodzi o art. 19 ustawy o związkach zawodowych (dalej: u.z.z.) i wspomniany na wstępie art. 30 ust. 6a KN. Prowadzi to do sporów na linii związki zawodowe – samorząd o to, która procedura jest właściwa. Kwestię tę NSA rozstrzygnął w wyroku z 23 lipca 2019 r. (sygn. akt I OSK 2447/17).
Skarga związkowców
Wydanie przez NSA wyroku z 23 lipca 2019 r. zainicjował NSZZ „Solidarność”, który wniósł skargę do sądu administracyjnego o uchylenie uchwały w sprawie regulaminu wynagradzania. Zarzucił w niej radzie powiatu, że ta naruszyła art. 19 ust. 1 u.z.z. Ponadto wskazał, że sporna uchwała została podjęta na podstawie art. 30 ust. 6 KN i stanowi akt wykonawczy do tej ustawy. Zdaniem związku przy jej podejmowaniu powinna mieć zastosowanie procedura z art. 19 u.z.z. Tymczasem rada powiatu obowiązku tego nie dopełniła i tym samym przepis ten został przez nią naruszony. Takie postępowanie stanowi zaś – według związku – rażące naruszenie prawa i powoduje, że uchwała ta musi być uznana za nieważną. Powiat zaś argumentował, że art. 30 ust. 6a KN należy rozumieć wyłącznie jako obowiązek podjęcia próby uzgodnienia postanowień regulaminu. Natomiast nieosiągnięcie całkowitego konsensusu nie może być poczytane jako naruszenie tego przepisu. Zdaniem powiatu związki zawodowe nie mają prawa weta w przedmiocie regulaminu wynagradzania, a ich kompetencja polega tylko na możliwości udziału w konsultacjach i wyrażaniu stanowiska w tym zakresie. Z tych też powodów z art. 30 ust. 6a KN nie wynika obowiązek bezwzględnego uzgodnienia jednolitego stanowiska wszystkich zainteresowanych stron. Co więcej, według samorządu uwzględnienie skargi doprowadziłoby do niedopuszczalnej ingerencji związków zawodowych w kompetencje stanowienia prawa przez radę powiatu, której skutkiem byłoby całkowite ubezwłasnowolnienie tego organu w zakresie stanowienia prawa.
Sąd pierwszej instancji przyznał rację powiatowi. Ostatecznie wskutek skargi kasacyjnej związku zawodowego sprawa trafiła do NSA. Ten również opowiedział się po stronie samorządu. Według NSA istota sporu sprowadza się do wyjaśnienia, czy organ w sprawie ustalenia regulaminu określającego wysokość oraz szczegółowe warunki przyznawania nauczycielom dodatków miał obowiązek zastosować tryb współdziałania zawiązków zawodowych przewidziany w przepisach KN czy ten zawarty w przepisach u.z.z.
Regulacja szczególna
Rozstrzygając ww. kwestię, NSA zauważył, że art. 19 u.z.z. ma charakter samoistny oraz generalny i odnosi się do wszystkich aktów prawnych w zakresie, w jakim regulują kwestie objęte zadaniami związków zawodowych. Natomiast art. 30 ust. 6a KN ustanawia szczególny tryb uczestnictwa związku zawodowego w ustalaniu regulaminu dotyczącego określonych składników wynagrodzenia nauczycieli. Zatem jest to odrębna, samodzielna regulacja stanowiąca podstawę konsultacji związkowych dotyczących regulaminu. Regulacja ta ma charakter szczególny w stosunku do art. 19 u.z.z., a to oznacza, że art. 30 ust. 6a KN wyłącza wymóg przeprowadzenia procedury opiniowania określonej w art. 19 u.z.z. Ten ostatni miałby w sprawie zastosowanie, gdyby w KN nie było przepisów szczególnych dotyczących obowiązku przeprowadzenia ze związkami zawodowymi uzgodnień w kwestii objętych ich zadaniami. Jednak taka sytuacja nie zachodzi, art. 30 ust. 6a KN przewiduje bowiem tryb uczestnictwa związku zawodowego w materii objętej jego zadaniami – w tym przypadku w zakresie ustalania regulaminu dotyczącego określonych składników wynagrodzenia nauczycieli. Innymi słowy, przepis ten zapewnia związkom zawodowym możliwość realizacji postawionych przed nimi zadań.
Ponadto NSA wyjaśnił, jak rozumieć pojęcie „podlega uzgodnieniu”, które jest użyte w art. 30 ust. 6 KN. [ramka]
Zdaniem NSA
Według NSA pojęcie „podlega uzgodnieniu” oznacza nałożenie na radę obowiązku poddania treści projektu regulaminu procedurze uzgodnieniowej w celu wypracowania wspólnego stanowiska. Niemniej jednak nie należy tego sformułowania rozumieć jako konieczności uzyskania zgody związku zawodowego na propozycję organu co do postanowień regulaminu. Ustawodawca bowiem, formułując sposób działania związków zawodowych w procesie tworzenia prawa, kładzie nacisk nie tyle na efekt uzgodnień w postaci osiągnięcia zgody, ile na sam proces dochodzenia do niej czy ujednolicania stanowisk. Kluczowe znaczenie ma to, czy związkom zawodowym umożliwiono zapoznanie się i wypowiedzenie o treści projektu poddanego następnie pod głosowanie w organie stanowiącym (tj. radzie gminy/powiatu, sejmiku). Istotą procedury uzgodnieniowej jest bowiem zapoznanie się ze zdaniem/opinią związku zawodowego co do konkretnych, przedstawionych szczegółowo rozwiązań i propozycji uchwałodawcy.
©℗
Podstawa prawna
Art. 30 ust. 6 art. 34a ustawy z 26 stycznia 1982 r. ‒ Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 967 ze zm.).
Rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 23 sierpnia 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach prowadzonych przez organy administracji rządowej (Dz.U. poz. 1654).
Art. 19 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 263 ze zm.).
