Subskrybuj nas na Youtube
Wakacje to bardzo często czas większego zapotrzebowania na krew i jej składniki. Osoby regularnie ją oddające mają za to określone przywileje. Muszą je uwzględniać również ich pracodawcy.
Zgodnie art. 6 ustawy z 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi, osobie, która oddała bezpłatnie krew i zostało to zarejestrowane np. przez centrum krwiodawstwa, przysługuje tytuł honorowego dawcy. Zarówno honorowy, jak i zasłużony honorowy dawca (który oddał wskazane w ustawie limity krwi: kobieta – co najmniej 5 litrów lub odpowiadającą tej objętości ilość innych jej składników, mężczyzna odpowiednio – co najmniej 6 litrów) mają określone uprawnienia. Należą do nich:
● zwolnienie od pracy w dniu, w którym następuje donacja, i na czas okresowego badania lekarskiego dawców na zasadach określonych w odrębnych przepisach,
● zwrot utraconego zarobku na zasadach wynikających z przepisów prawa pracy,
● zwrot kosztów przejazdu do jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi na zasadach określonych w przepisach w sprawie diet i innych należności z tytułu podróży służbowych na obszarze kraju (koszt przejazdu ponosi centrum krwiodawstwa),
● posiłek regeneracyjny.
Zwolnienie od pracy
Pracodawca ma obowiązek dać podwładnemu będącemu krwiodawcą wolne w dniu donacji. Powinien także zwolnić go od pracy w dniu przeprowadzenia zaleconych przez stacje krwiodawstwa okresowych badań lekarskich (jeżeli nie mogą być one wykonane w czasie wolnym od pracy). Ta regulacja ma zastosowanie także do kandydatów na dawców przechodzących wcześniej wymagane badania lekarskie. Tak wynika z powołanej wyżej ustawy z 22 sierpnia 1997 r. oraz rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 15 maja 1996 r. Zwolnienie to ma miejsce na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa (w celu oddania krwi) lub na czas niezbędny do przeprowadzenia badań (okresowych). Potwierdzeniem tego powinno być odpowiednie zaświadczenie wydane przez stację krwiodawstwa ze wskazaniem czasu przysługującego zwolnienia.
Należy podkreślić, iż firma nie może aktami prawa wewnętrznego (np. w regulaminie) lub w umowie odmiennie uregulować tych kwestii ani ograniczyć, np. wprowadzając limit dni na zwolnienie czy też nakazać pracownikowi realizowanie tego obowiązku w dni wolne od pracy. Takie zapisy byłyby bowiem nieważne jako sprzeczne z ustawą.
Nieobecność w pracy w związku z realizacją ww. celu ma charakter usprawiedliwionej. Jednak podwładny powinien uprzedzić firmę o swojej absencji, zwłaszcza jeżeli o dacie np. odbycia badań wie wcześniej. Nie powinien przy tym korzystać z tego prawa w sposób, który mógłby szkodzić pracodawcy, np. celowo wybierać dni największego obłożenia pracą. Takie zachowanie byłyby niezgodne prawem i nie mogłoby korzystać z ochrony.
Jakie wynagrodzenie
Za czas nieobecności w pracy, związanej z oddaniem krwi lub przeprowadzeniem wymaganych badań lekarskich, pracownik będący honorowym dawcą zachowuje prawo do wynagrodzenia. Zgodnie z par. 16 ww. rozporządzenia z 15 maja 1996 r., należność taką ustala się w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie art. 297 kodeksu pracy, czyli rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (Dz.U. nr 62, poz. 289 z późn. zm.). To z kolei, zgodnie z par. 5 oraz par. 13, odsyła do zasad obowiązujących przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop. Ostatecznie takim aktem prawnym regulującym zasady przyznawania pensji za urlop (i w tym przypadku zwolnienie od pracy w celu oddania krwi) jest rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 z późn. zm.).
Posiłki regeneracyjne
W dniu pobrania krwi osoby ją oddające mogą skorzystać z posiłków regeneracyjnych o wartości kalorycznej 4,5 tys. kalorii (zwyczajowo przeliczanych na czekolady). Taki sam posiłek przysługuje także dawcy krwi poddanemu zabiegowi uodpornienia lub innym zabiegom w celu uzyskania osocza lub surowic diagnostycznych.
Badania i leki
Zasłużeni honorowi dawcy mają prawo do korzystania, poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach (art. 47c ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych – t.j. Dz.U. z 2008 r., nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) oraz na zasadach określonych w ww. ustawie do bezpłatnego, do wysokości limitu finansowania, zaopatrzenia w leki określone w tych przepisach (np. regenerujące układ krwiotwórczy). Dawcom rzadkich grup krwi oraz osobom, które przed pobraniem krwi zostały poddane zabiegowi uodpornienia lub innym zabiegom w celu uzyskania osocza lub surowic diagnostycznych, przysługuje także ekwiwalent pieniężny za pobraną krew i związane z tym zabiegi.
Wymienionym osobom przysługuje również m.in.: prawo odliczeń podatkowych (ekwiwalentu pieniężnego) bezpłatnych przejazdów środkami komunikacji miejskiej.
Podstawa prawna
Art. 6 oraz 9 ustawy z 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz.U. nr 106, poz. 681 z późn. zm.),
Par. 2, 12 oraz 16 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. nr 60, poz. 281 z późn. zm.).