W Jastrzębskiej Spółce Węglowej, która niedawno zadebiutowała na giełdzie, do 34 związków należy ok. 26 tys. pracowników. Koszt utrzymania działaczy oddelegowanych do prac związkowych w 2010 r. spółka oszacowała na 10,3 mln zł. Z kolei w koncernie hutniczym ArcelorMittal Poland na etatach związkowych pracowało 35 osób, co kosztowało w 2010 roku ok. 4 mln zł, zaś w KGHM Polska Miedź SA w 2011 roku było 43,3 etatów związkowych, na które firma przeznaczyła blisko 10,4 mln zł. Stosunkowo mało związkowcy kosztują PKN Orlen. Na 11 organizacji firma przeznacza prawie 2 mln zł rocznie.
Pracujący na umowach cywilnoprawnych mogą tworzyć związki zawodowe

Zobacz również
Liczba związkowców uprawnionych do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy jest zgodnie z przepisami uzależniona od tego, ilu członków związku pracuje w danej firmie. Jeden etat przysługuje organizacji, gdy należy do niej od 150 do 500 członków, dwa – od 500 do 1000, a trzy – gdy związek liczy od 1001 do 2000 członków.
– Konieczna jest zmiana zasad finansowania organizacji związkowych. Idealnym rozwiązaniem byłoby pozostawienie związków na własnym rozrachunku. Można też rozważyć, by finansowane były tylko największe reprezentatywne organizacje – mówi Andrzej Węglarz, przewodniczący Związku Pracodawców Przemysłu Hutniczego.
Tłumaczy, że dziś szczególnie w dużych firmach działa po kilkadziesiąt związków, więc koszty ich działania liczy się w milionach złotych. Prawo nakazuje utrzymywać organizacje, więc pracodawcy płacą.
– Zmiana zasad ich finansowania będzie jednak trudna do przeprowadzenia. Nie wiem, czy rząd zdecyduje się ją podjąć – dodaje.
W maju pojawiła się zapowiedź inicjatywy poselskiej w sprawie nowelizacji ustawy o związkach zawodowych dotyczącej etatów związkowych.
– Trzeba zmienić zasady finansowania związków zawodowych przez przedsiębiorców. Nasze propozycje będą dotyczyły ograniczenia lub likwidacji etatów związkowych – tłumaczy Michał Szczerba, poseł Platformy Obywatelskiej z Parlamentarnej Grupy ds. Wolnego Rynku. Podkreśla, że planowane są też zmiany doprecyzowujące obowiązki pracodawców w zakresie dostarczania związkowcom lokali i urządzeń technicznych.
– Otrzymujemy sygnały o nadużyciach. Działacze chcą komórek, iPadów, coraz nowocześniejszych i kosztownych sprzętów – dodaje.
Inicjatorzy zapowiadają, że nie jest to odwet za aktywność związków przeciwko reformie emerytalnej.
– W naszych warunkach większość związków nie utrzymałaby się ze składek. Żadne międzynarodowe umowy czy konwencje nie zobowiązują jednak Polski do wprowadzenia obowiązku finansowania działalności związków przez pracodawców. Uważam, że liczbę etatów związkowych trzeba ograniczyć – mówi profesor Jerzy Wratny z Uczelni Łazarskiego.
Propozycja ograniczenia liczby związkowych etatów znalazła się już w projekcie kodeksu pracy przygotowanym przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Pracy.
Z kolei pracodawcy proponują, aby zasady finansowania działalności związków były uregulowane w oddzielnych umowach. Jednak zdaniem prof. Wratnego takie rozwiązanie pozbawiłoby związki niezależności.
Organizacje są gotowe do rozmów na temat ograniczeń, jednak na razie nikt im tego nie zaproponował.
– Jeśli pojawi się propozycja rozmów o zmianach zasad finansowania związków, to je podejmiemy. Niech pracodawcy się nie skarżą, że utrzymanie związków tak dużo ich kosztuje, bo najwięcej płacą bogate firmy. Zresztą we Francji – w zależności od liczebności organizacji – pracodawca przekazuje ustalony procent z obrotu firmy na związki – podkreśla Sławomir Wręga z Forum Związków Zawodowych.
Jego zdaniem można sobie wyobrazić pewne rozwiązania, które np. wymuszą konsolidację związków. Mogłoby się tak stać np. wtedy, gdy pieniądze od firmy na działalność otrzymywałyby tylko duże i reprezentatywne organizacje.

204,7 tyle było etatów związkowych w 55 spółkach Skarbu Państwa w zeszłym roku

15 mln zł to koszty utrzymania związkowców w jednoosobowych i większościowych spółkach Skarbu Państwa

10,3 mln zł kosztowały zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy działaczy związkowych w JSW SA