W trakcie dokonywania obchodu pracownik działu ochrony potknął się, stracił równowagę i upadając, rozdarł rękaw kurtki o wystający, ostry element maszyny. Zdarzenie nie zostało zakwalifikowane jako wypadek przy pracy, ponieważ pracownik nie doznał żadnego urazu. Czy jako pracodawca powinniśmy wypłacić mu z tego tytułu odszkodowanie (pokryć koszty naprawy kurtki) na podstawie przepisów kodeksu pracy?
W opisanym przypadku pracownikowi nie przysługuje odszkodowanie z tytułu zniszczenia przedmiotów osobistego użytku, ponieważ zdarzenie, podczas którego doszło do tego zniszczenia, nie zostało zakwalifikowane jako wypadek przy pracy. Jeżeli jednak pracownik wykaże winę pracodawcy (np. nieodpowiednie zabezpieczenie ostrego elementu maszyny), to będzie mógł dochodzić odszkodowania, ale na podstawie przepisów kodeksu cywilnego.
Za wypadek przy pracy zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej: ustawa wypadkowa) uważa się bowiem nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
W razie wypadku przy pracy pracodawca ma obowiązek podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalić w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom w przyszłości (art. 234 par. 1 kodeksu pracy, dalej: k.p.).
Okoliczności i przyczyny zdarzenia zgodnie z przepisami rozporządzenia w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy analizuje zespół powypadkowy (co do zasady składający się z pracownika służby bhp oraz społecznego inspektora pracy), który powinien tego dokonać nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku. Potwierdzeniem pracy tego zespołu jest protokół powypadkowy, sporządzony według wzoru ustalonego w rozporządzeniu w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy.
Na podstawie tak sporządzonej dokumentacji poszkodowany w wypadku może ubiegać się o świadczenia odszkodowawcze przewidziane w przepisach ustawy wypadkowej (m.in. jednorazowe odszkodowanie, renta inwalidzka, szkoleniowa itp.).
Niezależnie od powyższych świadczeń pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy, przysługuje od pracodawcy odszkodowanie za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy, z wyjątkiem utraty lub uszkodzenia pojazdów samochodowych oraz wartości pieniężnych (art. 2371 par. 2 k.p.). Powyższe prawo jest na gruncie prawa pracy jedynym świadczeniem tego rodzaju należnym od pracodawcy (a nie od organu rentowego), dlatego regulacja jego dotycząca została włączona do przepisów kodeksu pracy.
W przytoczonym przepisie ustawodawca wskazał przesłanki prawa do tego odszkodowania. Należą do nich: stwierdzenie, że dane zdarzenie było wypadkiem przy pracy, oraz wystąpienie związku przyczynowego pomiędzy tym zdarzeniem a zniszczeniem lub uszkodzeniem przedmiotów osobistego użytku, a zatem również wykazanie szkody. Co ważne, ewentualna wina pracodawcy odnośnie do zaistnienia wypadku, nie ma żadnego znaczenia dla odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy, o której mowa w przytoczonym przepisie. Oczywiście zgodnie z ogólną regułą wynikającą z art. 6 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.) wskazane powyżej przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy musi udowodnić pracownik.
Z uwagi jednak na to, że w analizowanym przypadku zdarzenie, podczas którego doszło do zniszczenia kurtki, nie zostało zakwalifikowane jako wypadek przy pracy, pracownikowi nie przysługuje odszkodowanie z tytułu zniszczenia przedmiotów osobistego użytku. Jeżeli jednak pracownik wykaże winę pracodawcy (np. nieodpowiednie zabezpieczenie ostrego elementu maszyny), to w takim przypadku będzie mógł dochodzić odszkodowania na podstawie przepisów ogólnych (np. art. 415 k.c.).
Podstawa prawna
Art. 3 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1242 ze zm.).
Art. 234 par. 1 i art. 2371 par. 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.).
Art. 6 i 415 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.).
Rozporządzenie Rady Ministrów z 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz.U. nr 105, poz. 870).
Rozporządzenie ministra gospodarki i pracy z 16 września 2004 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz.U. nr 227, poz. 2298).
