Osoby wychowujące samotnie potomstwo mogą skorzystać z podatkowej preferencji, dzięki której zapłacą fiskusowi mniejszy podatek. Ułatwienia przysługują jednak tylko podatnikom, którzy rzeczywiście sami opiekują się dziećmi, a dla oceny ich statusu znaczenie ma stan faktyczny.
Czy wspólne rozliczenie z dzieckiem się opłaca
Pani Michalina jest samotną matką dwulatka. Niedawno dowiedziała się, że ma prawo wspólnie z potomkiem płacić PIT. Zastanawia się, czy to w ogóle ma sens.
TAK
Pani Michalina zdecydowanie powinna rozważyć skorzystanie z preferencji. Ustawodawca przewidział ją właśnie dla osób, które samotnie wychowują potomstwo. Wypełniając roczny PIT, powinna wybrać szczególny sposób obliczenia podatku „wspólnie z dzieckiem”. Dzięki temu wysokość daniny będzie mniejsza, niż gdyby rozliczała się z fiskusem sama. W uproszczeniu rozliczenie wygląda następująco: samotny rodzic najpierw dzieli dochody przez dwa. Od otrzymanej kwoty oblicza podatek, który następnie mnoży przez dwa. To pozwala na znaczące oszczędności. Załóżmy, że roczny przychód pani Michaliny to 50 tys. zł. Po odliczeniu kosztów podatkowych w wysokości 1335 zł, dochód do opodatkowania wynosi 48 665 zł (nie uwzględniamy składek na ZUS). Podatek do zapłaty wyniesie 8203,68 zł (0,18 x 46 665 – 556,02 zł). Jeśli pani Michalina rozliczy się wspólnie z dzieckiem, to przy tych samych założeniach PIT będzie mniejszy i wyniesie 7647,66 zł (0,18 x 24 332,5 – 556,02 zł) x2.
Czy samotnym rodzicem trzeba być cały rok
Pani Urszula wychowuje dziecko bez pomocy męża od lipca 2014 r. Znajomy twierdzi, że aby korzystać z preferencji, trzeba mieć status samotnego rodzica przez cały rok. Czy to prawda?
NIE
Organy podatkowe w tej kwestii są bardziej liberalne niż znajomy pani Urszuli. W interpretacjach zwracają uwagę, że przepisy ustawy o PIT nie uzależniają prawa do preferencji od tego, czy rodzic przez cały rok samotnie wychowywał dzieci. Teoretycznie więc wystarczy, aby taki stan zaistniał nawet przez jeden dzień. Urzędnicy podkreślają, że „ustawodawca posługuje się zwrotem „osoby samotnie wychowującej w roku podatkowym”, a nie „osoby samotnie wychowującej przez cały rok podatkowy”, co oznacza, że wystarczy, aby taki stan zaistniał w ciągu roku podatkowego.” Przykład takiego stanowiska to interpretacja dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 3 września 2013 r. nr IPTPB2/ 415-427/13-3/AK.
Czy oboje rodzice mogą korzystać z preferencji
Pani Małgorzata po rozwodzie nie uzgodniła z byłym mężem zasad opieki nad wspólną córką. W praktyce wychowują ją razem, chociaż dziecko mieszka z matką. Czy w związku z tym oboje mają prawo do rozliczenia z córką?
NIE
Taka preferencja przysługuje tylko jednemu rodzicowi (opiekunowi prawnemu) samotnie wychowującemu dziecko. Gdy potomkiem opiekują się oboje rodzice, trudno mówić o jego samotnym wychowaniu. Jeśli więc dziecko w trakcie roku przebywa u obojga rodziców (np. na skutek wyroku rozwodowego, w którym ustalono też zasady kontaktu z dzieckiem), to prawo do ulgowego rozliczenia przysługuje temu z nich, który faktycznie wychowuje dziecko, sprawuje nad nim stałą pieczę, mieszka z nim, a nie tylko przyjmuje pod opiekę gościnnie lub w określonym czasie. Takie stanowisko wynika m.in. z interpretacji dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 5 stycznia 2012 r., sygn. IBPBII/1/415-866/11/HK) i dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 13 lutego 2014 r. nr IBPBII/1/415-1046/13/JP.
Czy można rozliczyć się z dorosłym dzieckiem
Pan Marek samotnie wychowuje 19-letniego syna, który rozpoczął studia na Uniwersytecie Śląskim. Do tej pory ojciec płacił PIT wspólnie z nim, ale teraz zastanawia się, czy nadal ma takie prawo.
TAK
Preferencja przysługuje także na dorosłe dzieci, o ile spełnionych jest kilka warunków. Po pierwsze warto pamiętać, że wiek potomstwa nie ma żadnego znaczenia, jeśli otrzymuje ono jedno z wymienionych przez ustawodawcę świadczeń związanych z niepełnosprawnością, tj. zasiłek bądź dodatek pielęgnacyjny lub rentę socjalną. Wtedy rodzic zawsze ma prawo do preferencji. Pan Marek powinien natomiast zwrócić uwagę na przepisy, które pozwalają rozliczyć się wspólnie z pełnoletnimi dziećmi uczącymi się do ukończenia przez nie 25. roku życia w szkołach w Polsce lub za granicą. Takie potomstwo musi jednak dodatkowo spełnić kryterium dochodowe (nie może zarobić w ciągu roku więcej niż 3089 zł). Chodzi tu o dochód opodatkowany skalą podatkową lub ze zbycia papierów wartościowych. Warto wspomnieć, że trwa spór między fiskusem a sądami administracyjnymi co do tego, czy chodzi o dochód przed potrąceniem składek na ZUS (jak chce fiskus), czy też po ich odliczeniu – jak wnioskują podatnicy. Sądy coraz częściej stają po stronie tych ostatnich, czego przykładem jest prawomocne orzeczenie WSA w Bydgoszczy z 2 grudnia 2014 r. sygn. akt I SA/Bd 956/14. Jeśli pełnoletnie dziecko otrzymuje rentę rodzinną, to nie jest ona wliczana do limitu, mimo że podlega opodatkowaniu skalą – ten wyjątek wynika wprost z ustawy o PIT. Podobnie jeśli dziecko otrzymuje np. stypendium zwolnione z podatku lub otrzymało nagrodę opodatkowaną zryczałtowanym PIT – tego rodzaju dochody również nie wpłyną na prawo rodzica do ulgowego obliczenia podatku. Nie zostały bowiem wymienione wśród tych, które wyłączają prawo do preferencyjnego rozliczenia.
Czy każdy zarobek pozwala na wspólne rozliczenie
Czytelniczka od niedawna prowadzi opodatkowaną według stawki liniowej działalność gospodarczą. Teraz chce rozliczyć się z PIT z synem, którego samotnie wychowuje. Czy ma takie prawo?
NIE
W niektórych przypadkach ustawodawca nie pozwala na wspólne rozliczenie. Chodzi o sytuacje, gdy rodzic lub dziecko rozliczali dochody z działalności gospodarczej (lub działów specjalnych produkcji rolnej) 19-proc. liniową stawką PIT, według przepisów ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym (regulującej opodatkowanie działalności gospodarczej w formie karty podatkowej i ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych) oraz ustawy o podatku tonażowym. Natomiast ustawodawca dopuszcza, aby podatnik lub jego dziecko osiągali w roku podatkowym przychody opodatkowane ryczałtem ewidencjonowanym ze źródła, jakim jest najem lub dzierżawa. Zakaz wspólnego rozliczenia z dzieckiem wówczas nie obowiązuje.
Czy preferencja dotyczy żyjących w konkubinatach
Pani Joanna rozwiodła się z mężem i sama wychowuje syna. Od ponad roku żyje jednak w nowym nieformalnym związku. Koleżanka ostrzega ją, że w związku z tym nie może już płacić PIT razem z dzieckiem. Czytelniczka jest jednak pewna, że nadal ma takie prawo. Czy ma rację?
TAK
Nie jest to kwestia jednoznaczna, ale wydaje się, że więcej argumentów po swej stronie ma czytelniczka. Do pewnego momentu powszechnie panowało stanowisko, że wychowywanie dziecka w związku nieformalnym wyklucza preferencję. Warto jednak zwrócić uwagę, że przepis mówi tylko, że prawo do preferencji mają panny, kawalerowie, wdowy i wdowcy, rozwódki, rozwodnicy oraz osoby, w stosunku do których orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osoby pozostające w związku małżeńskim, jeżeli małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli ten rodzic lub opiekun w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci. W interpretacjach urzędnicy (co potwierdzały wyroki sądowe) podkreślali, że preferencja dotyczy tylko podatników, którzy samotnie wychowują dzieci, a przez to rozumieć należy brak wsparcia drugiej osoby. Fiskus precyzował, że ustawodawca kierował preferencję wyłącznie do tych osób, które samotnie troszczą się o zaspokajanie codziennych potrzeb dziecka, a nie do każdego rodzica, który ma władzę rodzicielską i jednocześnie jest stanu wolnego. Tak stwierdził m.in. dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z 30 lipca 2014 r. nr ILPB2/415-549/14-2/ES. Takie stanowisko w praktyce nie przekreśla jednak szans osoby żyjącej w związku nieformalnym na wspólne rozliczenie z dzieckiem. Wystarczy, aby potomka nie wychowywał drugi z rodziców. Tak wynika m.in. z korzystnej dla podatników interpretacji dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 19 grudnia 2013 r. nr ITPB2/415-881/13/MU. Wystąpiła o nią żyjąca w konkubinacie kobieta, która wychowywała zarówno dziecko byłego męża (córkę), jak i potomka z nowym partnerem. Dyrektor izby potwierdził, że ma ona prawo do wspólnego rozliczenia ze starszą córką, pomimo życia w nowym związku. Takiego samego zdania był fiskus w interpretacji dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 1 marca 2012 r. nr ILPB2/415-1143/11-2/ES. W dokumencie wyjaśnił, że przepisy ustawy o PIT nie pozbawiają podatnika prawa do preferencyjnego opodatkowania w sytuacji, gdy mieszka z osobami niewychowującymi i nieobowiązanymi do wychowywania dzieci. Podsumowując wydaje się, że czytelniczka zachowa prawo do rozliczenia z dzieckiem, ale dla bezpieczeństwa przed wybraniem preferencyjnego rozliczenia powinna wystąpić o interpretację indywidualną. Odpowiedź udzielona przez fiskusa rozwieje wszelkie wątpliwości.
