Od 1 stycznia 2016 r. ogłoszenie upadłości nie musi oznaczać utraty posiadanych zezwoleń w transporcie drogowym. A to dzięki zmianie, jakie wprowadzi nowe prawo restrukturyzacyjne
Dziś, kiedy upada firma transportowa, syndyk znajduje się w trudnej sytuacji: nie może płynnie kontynuować działalności transportowej; w przeciwnym razie naraża się na ryzyko kar ze strony Inspekcji Transportu Drogowego. Praktyka dowodzi, że przed takim dylematem stawało w przeszłości wiele przedsiębiorstw.
Obowiązujące regulacje
A wszystko dlatego, że w obecnym stanie prawnym licencje oraz zezwolenia udzielane przewoźnikowi na podstawie ustawy z 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 414 ze zm.) wygasają z mocy samej ustawy w przypadku ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku przedsiębiorcy. Dotyczy to m.in. zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego, licencji w zakresie pośrednictwa przy przewozie rzeczy czy licencji wspólnotowej na wykonywanie międzynarodowego przewozu drogowego rzeczy i osób (art. 16 ust. 1 pkt 3 oraz art. 16 ust. 2 pkt 4 ustawy o transporcie drogowym). Wyjątek dotyczy okoliczności wymienionych w art. 13 ust. 2 tejże ustawy – zgodnie z tym zapisem przeniesienie uprawnień wynikających z zezwolenia lub licencji przez organ ich udzielający na inny podmiot możliwe jest w razie między innymi połączenia, podziału lub przekształcenia zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych przedsiębiorcy posiadającego zezwolenie lub licencję. To przeniesienie uprawnień może nastąpić pod warunkiem spełnienia przez przedsiębiorcę przejmującego uprawnienia określonych wymagań do ich uzyskania i następuje na drodze decyzji o charakterze konstytutywnym wydawanej przez właściwy organ.
Również obecne brzmienie art. 169 ust. 2 ustawy z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 233 ze zm.) nie pozostawia wątpliwości w tym zakresie. Zgodnie z tym przepisem syndyk lub zarządca prowadzący przedsiębiorstwo upadłego nie może prowadzić działalności wymagającej koncesji albo zezwolenia, chyba że co innego wynika z ustawy lub decyzji o przyznaniu koncesji albo zezwolenia.
Co przyniesie nowelizacja
Ustawa z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. z 2015 r. poz. 978) wchodząca w życie z 1 stycznia 2016 r. ma zmienić taki stan rzeczy.
Prawo restrukturyzacyjne zmienia ustawę o transporcie drogowym w ten sposób, że w jej art. 13 ust. 2 pkt 2, obok przypadków połączenia, podziału lub przekształcenia, dodaje także sprzedaż przedsiębiorstwa zgodnie z przepisami ustawy z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 233 i 978 – po zmianie od 1 stycznia 2016 r.) przedsiębiorcy posiadającego zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego lub licencję.
Dodajmy, że sprzedaż przedsiębiorstwa jest podstawowym sposobem na likwidację majątku upadłego. Prawo pozwala na prowadzenie przez syndyka przedsiębiorstwa upadłego po ogłoszeniu upadłości, jeżeli m.in. możliwa jest jego sprzedaż w całości lub zorganizowanych części, z zastrzeżeniem zgody rady wierzycieli lub sędziego komisarza, jeżeli ma to trwać powyżej 3 miesięcy od dnia ogłoszenia upadłości (art. 312 ust. 1 w zw. z art. 206 ust. 1 pkt 1 i 213 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego).
Ponadto prawo restrukturyzacyjne zmienia także wspomniany art. 169 ust. 2 prawa upadłościowego i naprawczego (który zabraniał syndykowi prowadzącemu przedsiębiorstwo upadłego prowadzenia działalności wymagającej koncesji albo zezwolenia, chyba że co innego wynikałoby z ustawy lub decyzji o przyznaniu koncesji albo zezwolenia). Od 1 stycznia 2016 r. cały art. 169 ustawy otrzyma nową treść, w tym poprzez dodanie ust. 4, zgodnie z którym „syndyk prowadzący przedsiębiorstwo upadłego może prowadzić działalność wymagającą koncesji, licencji albo zezwolenia, chyba że co innego wynika z odrębnych ustaw”. Jak widać, ustawodawca odwrócił regułę wynikającą z tego przepisu. Nowa treść art. 169 ust. 4 ma umożliwić prowadzenie przedsiębiorstwa dłużnika do czasu jego sprzedaży, jako że „oczywiste jest, że sprzedając przedsiębiorstwo «w ruchu», można uzyskać znacznie korzystniejszą cenę niż w przypadku, gdy w toku postępowania upadłościowego przedsiębiorstwo przez jakiś okres nie działało” – czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy.
Krok we właściwym kierunku
Biorąc pod uwagę literalną treść zmian oraz uzasadnienie projektu ustawy – Prawo restrukturyzacyjne, zmierzają one do przesunięcia w czasie momentu, w którym dojdzie do wygaśnięcia zezwolenia lub licencji w razie wszczęcia upadłości. Zmiana art. 13 ust. 2 pkt 2 ustawy o transporcie drogowym oznacza, że przeniesienie uprawnień wynikających z zezwolenia lub licencji, oprócz przypadku połączenia, podziału lub przekształcenia przedsiębiorcy, będzie mogło nastąpić w wyniku sprzedaży jego przedsiębiorstwa w postępowaniu upadłościowym. W korelacji z nowym art. 169 ust. 4 i art. 312 prawa upadłościowego i naprawczego miałoby to oznaczać, że do czasu sprzedaży przedsiębiorstwa możliwe jest prowadzenie działalności transportowej przez syndyka.
W uzasadnieniu do projektu ustawy ustawodawca stwierdził, że m.in. w ustawie o transporcie drogowym „wprowadza się zmiany znoszące automatyczne lub uznaniowe pozbawienie dłużnika (upadłego) koncesji, licencji i zezwoleń przysługujących dłużnikowi (upadłemu) tylko z uwagi na otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego lub ogłoszenie upadłości, ponieważ utrata przez dłużnika koncesji, licencji i zezwoleń prowadzi często do niemożliwości prowadzenia działalności gospodarczej, co jest zjawiskiem dla gospodarki niekorzystnym. Nawet bowiem w postępowaniu upadłościowym zasadą jest sprzedaż przedsiębiorstwa w całości, co wielokroć jest niemożliwe z uwagi na to, że koncesje, licencje i zezwolenia wygasają z momentem ogłoszenia upadłości”.
240 000 tyle jest firm transportowych w Polsce
10 014 tyle firm transportowych figuruje w Krajowym Rejestrze Długów Biura Informacji Gospodarczej
Co mówi orzecznictwo
Również sądy administracyjne wyraźnie podkreślają, że „syndyk masy upadłości nie ma prawa korzystać z licencji i zezwolenia po ogłoszeniu upadłości spółki”. I że „prowadzenie przez syndyka upadłego przedsiębiorstwa komunikacyjnego przewozów osób na podstawie wygasłych licencji i zezwolenia stanowi naruszenie przepisów ustawy o transporcie drogowym i uprawnia organ do nałożenia kary pieniężnej za naruszenie warunków wykonywania transportu” (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 17 maja 2013 r., sygn. akt III SA/Wr 134/13).
Powyższy pogląd znalazł się także w uzasadnieniu wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 listopada 2014 r. (sygn. akt II GSK 1521/13).
Obydwa przytoczone orzeczenia dotyczyły spraw o nałożenie przez inspektorów transportu drogowego kar pieniężnych za wykonywanie transportu drogowego bez wymaganej licencji oraz zezwolenia przez przedsiębiorców znajdujących się w stanie upadłości.
W omawianym kontekście warto przytoczyć też wyrok NSA z 30 czerwca 2010 r. (sygn. akt II GSK 653/09) dotyczący przeniesienia uprawnień z licencji w razie przekształcenia spółki. Stwierdzono w nim, że dopiero z chwilą wydania decyzji, o której mowa w art. 13 ust. 2 ustawy o transporcie drogowym, spółka przekształcona może wykonywać transport drogowy na podstawie licencji posiadanej przez spółkę przekształcaną.
Ustawodawca nie wyjaśnia wszystkiego. Pojawiają się pytania
Wątpliwość 1:
Czy nowe przepisy dotyczyć będą wszystkich rodzajów sprzedaży przedsiębiorstwa?
Nie jest jasne, czy sprzedaż przedsiębiorstwa, o której mowa w nowelizowanym art. 13 ust. 2 pkt 2 ustawy o transporcie drogowym, dotyczy wszystkich rodzajów sprzedaży przedsiębiorstwa przewidzianych w prawie upadłościowym, czy odnosi się tylko do sprzedaży przedsiębiorstwa w ramach przygotowanej likwidacji. Nowa treść powyższego przepisu mówi jedynie o „sprzedaży przedsiębiorstwa”, co należałoby rozumieć zarówno jako sprzedaż przedsiębiorstwa przewidzianą w art. 312 prawa upadłościowego i naprawczego, jak i tzw. sprzedaż pre-pack, przewidzianą w art. 56a i nast. ustawy po jej nowelizacji.
W prawie upadłościowym i naprawczym pojawią bowiem się nowe przepisy dotyczące sprzedaży przedsiębiorstwa dłużnika w ramach przygotowanej likwidacji (tzw. pre-pack), która zakłada sprzedaż przedsiębiorstwa upadłego na warunkach określonych we wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży (art. 56a i nast.). Wniosek ten (wraz z opisem i oszacowaniem przedmiotu sprzedaży przez biegłego) stanowi załącznik do wniosku o ogłoszenie upadłości, obydwa wnioski sąd zaś rozpoznaje jednocześnie.
W przypadku uwzględnienia wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży syndyk zawiera umowę sprzedaży nie później niż w ciągu 30 dni od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu w tym zakresie na warunkach w nim określonych. Przy czym, do czasu uprawomocnienia się wspomnianego postanowienia i zawarcia przez syndyka umowy sprzedaży, nabywca ma zarządzać nabytym majątkiem w granicach zwykłego zarządu na własne ryzyko i odpowiedzialność.
Ponadto wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży może przewidywać wydanie przedsiębiorstwa nabywcy już z dniem ogłoszenia upadłości dłużnika.
Warto mieć na uwadze istotne różnice pomiędzy obydwoma rodzajami sprzedaży, w szczególności że sprzedaż w ramach przygotowanej likwidacji jest zatwierdzana przez sąd już na etapie postanowienia o ogłoszeniu upadłości, a do czasu jego uprawomocnienia się i zawarcia umowy sprzedaży, nabytym majątkiem zarządzać ma nabywca, a nie syndyk.
Wątpliwość 2:
Jak w praktyce przebiegać będzie przeniesienie uprawnień z zezwolenia lub licencji?
Ustawodawca nie rozstrzyga, jak w praktyce w przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa miałoby przebiegać przeniesienie uprawnień z zezwolenia lub licencji. A trzeba pamiętać, że musi to nastąpić w drodze odrębnej decyzji administracyjnej oraz z uwzględnieniem przytoczonego powyżej wyroku NSA o sygn. akt II GSK 653/09, z którego wynika, że dopiero z chwilą wydania tej decyzji spółka przekształcona może wykonywać transport drogowy na podstawie licencji posiadanej przez spółkę przekształcaną.
Pokrótce chodzi o to, czy faktycznie do czasu sprzedaży przedsiębiorstwa w ramach upadłości i wydania decyzji o przeniesieniu uprawnień można prowadzić działalność wymagającą zezwolenia lub licencji w transporcie drogowym. Artykuł 169 ust. 4 prawa upadłościowego i naprawczego po nowelizacji pozwala na to, ale tylko syndykowi, podczas gdy przy sprzedaży w ramach przygotowanej likwidacji mowa jest o zarządzaniu przedsiębiorstwem przez nabywcę (co prawda, w krótkim okresie, ale jednak).
Idąc dalej, powyższy przepis zawiera in fine stwierdzenie „chyba że co innego wynika z odrębnych ustaw”. Jeżeli za „odrębną ustawę” uznać ustawę o transporcie drogowym, z której wynika, że prowadzenie działalności wymagającej zezwolenia lub licencji przez przedsiębiorcę przejmującego uprawnienia będzie możliwe dopiero na podstawie decyzji organu, która po nowelizacji ma być wydawana także w razie sprzedaży przedsiębiorstwa w postępowaniu upadłościowym (czyli po pewnym czasie od ogłoszenia upadłości, zwłaszcza w przypadku dotychczasowej sprzedaży przewidzianej w art. 312 prawa upadłościowego i naprawczego), to powstaje pytanie, czy uprawnienie wynikające z art. 169 ust. 4 po nowelizacji będzie miało jednak zastosowanie do ustawy o transporcie drogowym. Jeżeli nie, należałoby uznać, że zmiana art. 13 ust. 2 pkt 2 ustawy o transporcie drogowym może dotyczyć tylko sprzedaży przedsiębiorstwa w ramach przygotowanej likwidacji. A akurat wtedy kwestia prowadzenia działalności po ogłoszeniu upadłości w ogóle nie musi mieć istotnego znaczenia z uwagi na to, że sprzedaż przedsiębiorstwa ma następować krótko po ogłoszeniu upadłości. Powyższe rozumienie mogłoby z kolei znacznie zawęzić zakres art. 13 ust. 2 pkt 2 ustawy o transporcie drogowym po nowelizacji w stosunku do intencji ustawodawcy wyrażonej w uzasadnieniu projektu ustawy – Prawo restrukturyzacyjne.
Niezależnie od powyższego, od 1 stycznia 2016 r. dojdzie możliwość przeniesienia uprawnień z wynikających z zezwolenia lub licencji udzielanych w zakresie wykonywania przewozów drogowych także w razie sprzedaży przedsiębiorstwa w ramach postępowania upadłościowego. Z kolei, jak to często bywa, odpowiedzi na przedstawione powyżej pytania przyniesie zapewne dopiero zastosowanie nowych regulacji w praktyce.