W ramach spółki cywilnej prowadzę firmę transportową. Zostaliśmy zatrzymani przez Inspekcję Transportu Drogowego. Okazałem kontrolerom wypis z zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego. Obecny podczas kontroli drugi wspólnik przesłuchany w charakterze świadka zeznał, że nie posiada zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego. Wojewódzki inspektor transportu drogowego nałożył na nas karę pieniężną w wysokości 12 tys. zł. Czy organ mógł obciążyć karą wspólnika spółki cywilnej, który posiada zezwolenie?
Tak, ponieważ każdy ze wspólników spółki cywilnej musi uzyskać wymagane przepisami prawa zezwolenie lub licencję. Brak uprawnienia do wykonywania określonej usługi przez choćby jednego ze wspólników rodzi odpowiedzialność za jej wykonywanie bez uprawnień. W podobnym stanie faktycznym Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 22 marca 2019 r. (sygn. akt II GSK 482/17) stwierdził, że w przypadku gdy podmiotem wykonującym przewóz drogowy byli łącznie obydwaj wspólnicy spółki cywilnej (a nie odrębnie każdy z nich), to dopuścili się jednego naruszenia warunków przewozu drogowego.
Nie można ukarać osobno
Wymierzenie kary pieniężnej za to naruszenie tylko temu ze wspólników spółki cywilnej, który nie miał zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego, oznaczałoby traktowanie wspólników jako działających samodzielnie. Zdaniem NSA taka możliwość wchodziłaby w rachubę, gdyby określone naruszenie można było przypisać osobiście każdemu ze wspólników, np. nieposiadanie przez wspólnika odpowiedniego zezwolenia (licencji). Tymczasem zagrożone karą pieniężną jest wykonywanie transportu drogowego bez wymaganego zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego lub bez wymaganej licencji, nie zaś samo nieposiadanie zezwolenia lub licencji.
Przeniesienie uprawnień niezgodne z ustawą
NSA odniósł się do zarzutu wspólników, według którego w wypadku gdy jeden ze wspólników spółki cywilnej ma licencję uprawniającą do podjęcia i wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego, to uprawnienie to rozciąga się na pozostałych. W odpowiedzi na ten argument NSA przytoczył uchwałę tego sądu z 15 października 2008 r. (sygn. akt II GPS 5/08). Z niej wynika, że w spółce cywilnej, w której tylko jeden ze wspólników ma licencję na wykonywanie transportu drogowego, świadczenie tych usług przez inną osobę niż licencjobiorca oznacza przeniesienie uprawnień wynikających z licencji na osobę trzecią z naruszeniem art. 13 ust. 1 ustawy o transporcie drogowym.
NSA wyjaśnił przy tym, że osobiste uprawnienia wynikające z licencji czy z zaświadczenia, czy też z zezwolenia udzielone jednemu ze wspólników, nie jest składnikiem wspólnego majątku spółki ani też przedsiębiorstwa wchodzącego w skład tego majątku. Nie może być więc wykorzystywane przez wspólników nielegitymujących się takimi uprawnieniami bez przeniesienia tych uprawnień. Dlatego nie można skutecznie wywodzić, że świadczenie przez jednego ze wspólników spółki cywilnej usług transportowych na rzecz spółki prowadzącej wspólne przedsięwzięcie gospodarcze z tego samego zakresu, zgodnie z udzieloną licencją, stwarza po stronie pozostałych wspólników uprawnienie do wykonywania transportu drogowego samodzielnie lub wspólnie z osobą, której udzielono licencji.
Odpowiedzialność solidarna
Omówiony wyrok wpisuje się w ukształtowaną linie orzeczniczą NSA. Ten sąd w wyroku z 24 maja 2016 r., sygn. akt II GSK 25/15, podkreślił, że w przypadku wykonywania przez wspólników spółki cywilnej przewozu drogowego z naruszeniem prawa mamy do czynienia z jednym przewozem i z jednym naruszeniem prawa przez wszystkich wspólników, a nie na przez każdego z nich z osobna. Nie ma przy tym znaczenia, że każdy z nich jest obowiązany mieć zezwolenie na wykonywanie działalności określonego rodzaju.
Wspólnicy działają bowiem ‒ zgodnie z istotą spółki cywilnej ‒ wspólnie. Razem wykonują jeden przewóz, a zatem w sensie prawnym ich wspólne działanie jest jedynym działaniem (por. np. wyroki NSA z 29 marca 2012 r., sygn. akt II GSK 325/11, i z 25 lutego 2015 r., sygn. akt II GSK 2325/13). W przypadku spółki cywilnej odpowiedzialność ponoszą zatem wszyscy wspólnicy i jest to odpowiedzialność wspólna (solidarna) za jedno wspólnie popełnione naruszenie.
Podstawa prawna
Art. 13, art. 92a ust. 1, pozycja lp. 1.1. załącznika nr 3 do ustawy z 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 58 ze zm.).
