Wsie i małe miasta zawalczą o pieniądze na gospodarkę wodno-kanalizacyjną

Najpierw, w październiku br., minister rolnictwa i rozwoju wsi zawarł ze wszystkimi samorządami województw umowy na uruchomienie i obsługę naborów w inwestycji B3.1.1 „Inwestycje w zrównoważoną gospodarkę wodno-ściekową na terenach wiejskich w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO)”. Teraz, między 4 a 15 listopada br., poszczególne samorządy województw powinny systematycznie uruchamiać nabory w regionach.

W wielu jednostkach samorządu terytorialnego projekty już czekają na biurkach urzędników. Gminy wiejskie i miejsko-wiejskie wyczekiwały bowiem tego wsparcia już od 2021 r., kiedy powstawały pierwsze założenia co do możliwego zakresu inwestycji i prowadzono konsultacje dotyczące kryteriów oceny wniosków. Warto zatem dokładnie przeanalizować wymogi konkursowe i sposób oceny wniosków określone w regulaminie naboru. Pomoże to przygotować dokumentację aplikacyjną tak, aby nie odpaść na ostatniej prostej.

Dla kogo

O wsparcie będą mogły się ubiegać gminy, spółki gminne oraz związki międzygminne. Tyle że nie wszystkie, bo są dwa dodatkowe warunki, które zawężają tę grupę beneficjentów. Oba są związane z lokalizacją przedsięwzięcia.

► Warunek 1: Dofinansowanie może zostać udzielone na realizację przedsięwzięcia na obszarze należącym do:

• gminy wiejskiej lub
• gminy miejsko-wiejskiej (lecz z wykluczeniem miast powyżej 5 tys. mieszkańców).

► Warunek 2: Inwestycja musi być położona poza aglomeracjami zdefiniowanymi w Krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych.

Na co można wydać

Dofinansowanie z KPO samorządy będą mogły przeznaczyć na:

• budowę, rozbudowę lub modernizację systemów zaopatrzenia w wodę lub odprowadzania ścieków (m.in. sieci zaopatrzenia w wodę, stacji uzdatniania wody, sieci kanalizacyjnej, oczyszczalni ścieków);
• infrastrukturę wykorzystującą rozwiązania cyfrowe, np. montaż/wymianę wodomierzy na urządzenia pozwalające na zdalne odczyty, tworzenie systemów teleinformatycznych do zarządzania gospodarką wodno-kanalizacyjną (element uzupełniający);
• przedsięwzięcia związane z promocją racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej (element uzupełniający).

Szczególnie ważny przy określaniu zakresu projektu jest drugi z warunków ‒ dofinansowaniem mogą zostać objęte jedynie te przedsięwzięcia, których realizacja umożliwia wykonanie podłączeń do sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej. By powiedzieć wprost: kluczowy jest efekt ekologiczny projektu, wyrażony liczbą nowych podłączeń wodnych i kanalizacyjnych dla użytkowników.

Mało czasu

Problemem mogą być niestety krótkie okresy realizacji, do czego przyczyniły się opóźnienia we wdrażaniu KPO w naszym kraju. Projekty trzeba zrealizować do 30 listopada 2025 r.

Mimo tak postawionych wymagań nabory wydają się atrakcyjne. Warunki dofinansowania są następujące:

• pokrycie 100 proc. kosztów kwalifikowanych netto (niestety VAT w KPO jest wydatkiem niekwalifikowanym [ramka 1]);
• możliwość otrzymania zaliczki do 50 proc. wartości dotacji;
• minimalna wnioskowana wielkość wsparcia na jedno przedsięwzięcie to 1 mln zł;
• maksymalna kwota wsparcia to 5 mln zł na obszarze danej gminy.

Co istotne, mogą być realizowane projekty już rozpoczęte – jednak kwalifikowalne przedsięwzięcie mogło się zacząć nie wcześniej niż 1 lutego 2020 r. Natomiast Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w odpowiedzi na pytanie zamieszczone na swojej stronie internetowej wyjaśniło, że nie przewiduje finansowania przedsięwzięć zakończonych przed dniem złożenia wniosku.

Jak poprawić wniosek

Niezwykle istotne w tak oczekiwanym naborze, w którym zapewne konkurencja będzie ogromna, jest odpowiednie przygotowanie projektu, by szanse na pozyskanie dotacji były jak największe. Dlatego warto przeanalizować kryteria oceny oraz dodatkowe wyjaśnienia MRiRW, [ramka 2] by ewentualnie przemodelować projekt.

Inwestycje mają minimalizować oddziaływanie człowieka na środowisko. O sukcesie projektu będzie decydować spełnienie wybranych spośród pięciu szczegółowych kryteriów premiujących, czyli:

• realizacja projektu na terenie powiatów o niekorzystnej sytuacji na rynku pracy ‒ kryterium uważa się za spełnione, jeżeli stopa bezrobocia rejestrowego w powiecie wynosi powyżej średniej wartości bezrobocia rejestrowego w kraju ogółem;
• realizacja projektu w gminach, na terenie których występowały państwowe gospodarstwa rolne;
• realizacja projektu na terenie gmin o wysokich barierach rozwoju;
• wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych;
• realizacja przedsięwzięcia związana z budową przyłączy wodociągowych albo kanalizacyjnych – będzie weryfikowane to, w jakim stopniu realizacja przedsięwzięcia (liczba nowych przyłączy wodociągowych/kanalizacyjnych) przyczyni się do osiągnięcia wskaźnika celu dla inwestycji; za wykonanie od 1 do 9 przyłączy wodociągowych/kanalizacyjnych przypadających na 1 km sieci wodociągowej/kanalizacyjnej będzie można otrzymać 1 pkt za co najmniej 10, lecz nie więcej niż 30 przyłączy na 1 km sieci – 2 pkt, za powyżej 30 i nie więcej niż 40 przyłączy na 1 km sieci – 5 pkt, zaś powyżej 40 przyłączy na 1 km sieci – 5 pkt.

O ile w trzech pierwszych przypadkach raczej nie uda się zmienić sytuacji wnioskodawcy, o tyle włączenie do projektu np. rozwiązań i systemów teleinformatycznych bądź zaplanowanie inwestycji wodociągowo-kanalizacyjnych na obszarze gęstej zabudowy przełoży się na zwiększenie punktacji i z pewnością zwiększy szanse projektu na objęcie dotacją.

Trzeba również pamiętać o żelaznych zasadach dofinansowania projektów w obecnej perspektywie unijnej, tj. o:

• zasadzie „niewyrządzania znaczącej szkody środowisku” (DNSH, z ang. do no significant harm) – w myśl której żadne działania finansowane ze środków unijnych nie mogą pogarszać stanu środowiska naturalnego ani przyczyniać się do eskalacji kryzysu klimatycznego; oraz
• zasadzie zrównoważonego rozwoju i racjonalnego wykorzystywania zasobów naturalnych – która nakazuje m.in. podejmowanie działań ukierunkowanych na racjonalne gospodarowanie zasobami, ograniczenie presji na środowisko, uwzględnianie efektów środowiskowych w podejmowanych projektach, podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa.

Wyścig o dotacje na poprawę gospodarki wodno-ściekowej na terenach wiejskich i małych miast już wystartował – pierwsze województwa ogłosiły nabory. [ramka 3] Czasu jest niewiele, zwłaszcza że okres naborów w wielu regionach pokrywa się częściowo z przerwą świąteczno-noworoczną. Z pewnością jednak warto powalczyć, bo możliwości finansowania inwestycji zlokalizowanych poza aglomeracjami zdefiniowanymi w Krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych pojawiają się niezwykle rzadko. ©℗