Burmistrz musi po wypłaceniu zasiłku zweryfikować prawdziwość danych zawartych we wniosku

Specustawa powodziowa, czyli ustawa z 1 października 2024 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw, wprowadziła m.in. nowe świadczenie w postaci zasiłku losowego na cele edukacyjne. Świadczenie wynosi 1000 zł i przysługuje na:

• dziecko, które realizuje obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne, lub
• ucznia uczęszczającego do szkoły wszystkich typów, kształcącego się w tej szkole w formie dziennej

– poszkodowanych w wyniku wystąpienia powodzi.

Wniosek zgodnie z dodanym art. 5d ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi (dalej: u.s.r.z.p.) mogą złożyć: rodzice dziecka lub ucznia, jego opiekunowie prawni, rodzice zastępczy, osoby prowadzące rodzinny dom dziecka, opiekunowie faktyczni w rozumieniu ustawy z 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz.U. z 2024 r. poz. 421) albo pełnoletni uczeń, albo inna osoba za zgodą wyżej wymienionych osób. Składa się go do wójta gminy (lub odpowiednio burmistrza, prezydenta miasta):

• na terenie której wnioskodawca poniósł szkodę w wyniku powodzi albo
• gminy sąsiadującej, na terenie której przebywa w wyniku przeprowadzenia ewakuacji albo konieczności opuszczenia zagrożonego miejsca zamieszkania.

Odpowiadamy na wybrane pytania dotyczące wypłaty tego zasiłku.

► Do kiedy należy złożyć wniosek o wypłatę zasiłku losowego?

Z rozporządzenia Rady Ministrów z 16 września 2024 r. w sprawie wykazu gmin, w których są stosowane szczególne rozwiązania związane z usuwaniem skutków powodzi z września 2024 r., oraz rozwiązań stosowanych na ich terenie wynika, że wniosek można złożyć do 15 marca 2025 r.

► Kto może w imieniu burmistrza rozpatrywać wnioski o wypłatę zasiłku losowego?

Co do zasady wniosek rozpatruje i decyzję wydaje wójt (burmistrz, prezydent miasta). Do wydawania decyzji oraz do wypłaty zasiłku może on jednak upoważnić, w formie pisemnej, każdego pracownika urzędu gminy oraz gminnej jednostki organizacyjnej (art. 5d ust. 5 u.s.r.z.p.).

► Jeśli w rodzinie jest dwoje lub więcej dzieci w wieku szkolnym, to czy w każdym przypadku zasiłek musi być wypłacony na każde dziecko, niezależnie od sytuacji dochodowej rodziny?

Jakkolwiek nie wynika to wprost z przyjętych przepisów, to istnieją racjonalne przesłanki do założenia, że zasiłek losowy przysługuje na każde poszkodowane w powodzi dziecko, które realizuje obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne, lub ucznia kształcącego się w szkole w formie dziennej. Jako kryterium przyznania zasiłku ustawodawca wskazał bowiem „zaspokojenie potrzeb edukacyjnych dziecka” (art. 5d ust. 1 zd. 1: u.s.r.z.p.). Nie ma więc przesłanek, aby ograniczać kwotę zasiłku, jeśli w rodzinie jest dwoje lub więcej dzieci. Zasiłek losowy jest przyznawany niezależnie od dochodów rodziny lub osoby samotnie gospodarującej – osoby prowadzącej jednoosobowe gospodarstwo domowe.

► Jakie konsekwencje grożą włodarzowi w sytuacji, gdy nie zdąży rozpatrzyć wniosku w wyznaczonym terminie?

Z przepisów wynika, że wniosek powinien być rozpoznany niezwłocznie, a decyzja co do zasady powinna być wydana nie później niż w terminie dwóch dni od dnia wpłynięcia wniosku do organu. Przepisy nie określają skutków naruszenia tego terminu, jednakże w razie opóźnień wnioskodawca może rozważyć złożenie ponaglenia według zasad kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.). Dla przypomnienia, z art. 37 par. 1. k.p.a. wynika m.in., że stronie służy prawo do wniesienia ponaglenia, jeżeli:

• nie załatwiono sprawy w określonym w przepisach terminie (bezczynność);
• postępowanie jest prowadzone dłużej, niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy (przewlekłość).

Zgodnie z par. 2 ponaglenie musi zawierać uzasadnienie. Zaś par. 3 mówi, że ponaglenie wnosi się do:

1) organu wyższego stopnia za pośrednictwem organu prowadzącego postępowanie;

2) organu prowadzącego postępowanie – jeżeli nie ma organu wyższego stopnia.

W przypadku gminy (miasta) ponaglenie wnosi się do samorządowego kolegium odwoławczego za pośrednictwem burmistrza.

► Czy wnioskodawca może się odwołać od decyzji, jeśli włodarz odmawia wypłaty zasiłku?

Do decyzji w sprawie wypłaty zasiłku należy stosować ogólne reguły składania odwołań określone w art. 129 k.p.a. Z przepisu wynika m.in., że odwołanie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia. Wystarczy więc, że strona wskaże, że jest zadowolona z wydanej decyzji. Ponadto odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję (zatem trzeba je złożyć do samorządowego kolegium odwoławczego za pośrednictwem odpowiednio wójta, burmistrza lub prezydenta). Odwołanie wnosi się w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji stronie, a gdy decyzja została ogłoszona ustnie – od dnia jej ogłoszenia stronie.

► Czy gmina musi obowiązkowo sprawdzić prawdziwość oświadczenia o tym, że dana osoba została faktycznie poszkodowana przez powódź?

Artykuł 5d ust. 8 u.s.r.z.p. jest jednoznaczny w treści: „Organ wypłacający zasiłek po jego wypłacie dokonuje weryfikacji prawdziwości danych zawartych we wniosku”. Tak sformułowany przepis oznacza obowiązek weryfikacji prawdziwości danych. Ponadto w myśl tej regulacji „jeżeli w wyniku weryfikacji ustalono, że rodzina lub osoba samotnie gospodarująca (…), która otrzymała zasiłek losowy, nie poniosła szkody w wyniku wystąpienia powodzi, organ wypłacający zasiłek wydaje decyzję o jego zwrocie, określając termin zwrotu nie krótszy niż siedem dni”. Burmistrz realizuje zadanie dotyczące wypłaty zasiłku jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej. Zatem czynności burmistrza powinny być rozliczalne, aby w razie konieczności mógł przedstawić wyniki swoich działań np. organowi kontrolującemu.

► Czy od decyzji o zwrocie zasiłku można się odwołać?

Organ wypłacający zasiłek wydaje decyzję o zwrocie zasiłku w przypadku, gdy okaże się, że osoba nie poniosła szkody w wyniku wystąpienia powodzi. W decyzji tej organ określa:

• termin jego zwrotu – nie krótszy niż 7 dni;
• kwotę przypadającą do zwrotu wraz z odsetkami określonymi jak dla zaległości podatkowych oraz termin zwrotu kwoty nienależnie pobranego świadczenia.

Jak od każdej decyzji tak i od tej można się odwołać do samorządowego kolegium odwoławczego.

► Czy można rozłożyć zwrot zasiłku na raty?

Tak. Przewidują to przepisy rozporządzenia ministra edukacji z 4 października 2024 r. w sprawie trybu wypłaty i szczegółowego trybu zwrotu zasiłku losowego. W jego myśl w szczególnie uzasadnionych przypadkach kwota przypadająca do zwrotu może zostać rozłożona na raty na wniosek członka rodziny będącego stroną w postępowaniu o przyznanie zasiłku losowego albo osoby samotnie gospodarującej, która otrzymała taki zasiłek. ©℗