Dochody samorządów po nowemu. Zmiany zaczną obowiązywać od stycznia

Prawie 25 mld zł mają zyskać w przyszłym roku samorządy na reformie systemu ich finansowania, którą przyjął wczoraj rząd.

Nowe zasady mają zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2025 r. W projekcie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego minister finansów zobowiązuje się do przekazania przedstawicielom JST informacji o skutkach obowiązywania nowych przepisów do 30 czerwca 2026 r. Był to jeden z warunków wyrażenia pozytywnej opinii o projekcie przez stronę samorządową Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.

Nowe przepisy to rewolucja w finansowaniu samorządów. Od przyszłego roku nie będą one już otrzymywać określonych udziałów w podatkach: PIT i CIT wpłaconych do budżetu państwa. Ich wpływy będą liczone jako procent od dochodów podatników z terenu danej JST. Dla przykładu – gminy mają otrzymać kwotę odpowiadającą 7 proc. dochodów podatników PIT i 1,6 proc. dochodów podatników CIT, powiaty – 2 proc. i 1,5 proc., a miasta na prawach powiatu – 8,6 proc. i 2,2 proc. Te ostatnie zostały wydzielone w systemie po raz pierwszy. Dotychczas otrzymywały sumę udziałów dla gmin i powiatów.

Jeśli uzyskane w ten sposób kwoty nie pokryją potrzeb: wyrównawczych, oświatowych, rozwojowych, ekologicznych i uzupełniających liczonych według specjalnych wskaźników, wtedy samorząd będzie otrzymywał subwencję. Według resortu finansów odwróci to strukturę dochodów JST – ponad 80 proc. mają stanowić te własne, przy dzisiejszych 45 proc. Bogate samorządy nie będą już również płaciły „janosikowego” na rzecz tych biedniejszych. Odpowiednia korekta zamożności ma być dokonywana jeszcze przed wypłatą udziałów w PIT i CIT.

Według wyliczeń MF w obecnym systemie samorządy mogłyby liczyć w przyszłym roku na 225,6 mld zł. Nowy zagwarantuje im 250,4 mld zł.

Ostatnie 700 mln zł lokalni włodarze wywalczyli podczas negocjacji z rządem. O taką kwotę – jak czytamy w najnowszym projekcie ustawy – wzrośnie rezerwa uzupełniająca dochody JST. Pierwotnie była ona określona jako 1 proc. kwoty potrzeb finansowych ustalonych dla wszystkich samorządów. Ostatecznie Ministerstwo Finansów zgodziło się również na przegląd nowych przepisów po roku ich funkcjonowania, czyli w 2026 r. Wcześniej obstawało przy rok późniejszej analizie. Argumentowało to tym, że 2025 r. będzie okresem przejściowym – wskaźniki (determinanty), według których będą dzielone pieniądze dla JST, zostały dla niego określone w ustawie. W kolejnych latach będą one określane w rozporządzeniu ministra finansów, w uzgodnieniu z samorządami. ©℗