Pracownicy urzędu miasta nie mogą dostawać nagród za podnoszenie kwalifikacji

Nowy burmistrz planuje od września wprowadzić do regulaminu wynagradzania nagrody dla pracowników urzędu za samodoskonalenie zawodowe i podnoszenie kwalifikacji. Jego zdaniem kodeks pracy pozwala na to, bo jest to postanowienie korzystne dla pracowników. Czy rzeczywiście wprowadzenie takich nagród jest dopuszczalne?

Pytanie nawiązuje do przepisów kodeksu pracy (dalej: k.p.), m.in. do jego art. 18, z którego wynika, że postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. Postanowienia umów i aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy, mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy są nieważne. Zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 18 grudnia 2019 r. (sygn. akt III APa 28/19) zaakcentował, że w prawie pracy – z uwagi na naczelną dyrektywę ochronną tej gałęzi prawa – dopuszczalne jest wprowadzanie regulacji korzystniejszych dla pracownika od norm powszechnie obowiązujących, w tym przyznawanie korzystniejszych niż przewidziane świadczeń.

Odrębna kategoria

Trzeba jednak podkreślić, że nie w każdych relacjach pracowniczych pracodawca może powoływać się na powyższą zasadę zastosowania przepisów bardziej korzystnych dla pracownika z art. 18 k.p. Do tej kategorii zaliczają się m.in. samorządowe stosunki pracownicze, które są uregulowane przepisami odrębnej ustawy o pracownikach samorządowych (dalej: u.p.s.). Ten akt prawny niemal całkowicie reguluje sferę zatrudnienia pracowników sektora samorządowego. Przypomnijmy, że z art. 2 u.p.s. wynika, że przepisy tej ustawy stosuje się do pracowników samorządowych zatrudnionych w:

1) urzędach marszałkowskich oraz wojewódzkich samorządowych jednostkach organizacyjnych;

2) starostwach powiatowych oraz powiatowych jednostkach organizacyjnych;

3) urzędach gmin, jednostkach pomocniczych gmin, gminnych jednostkach budżetowych i samorządowych zakładach budżetowych;

4) biurach (ich odpowiednikach) związków jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządowych zakładach budżetowych utworzonych przez te związki;

5) biurach (ich odpowiednikach) jednostek administracyjnych jednostek samorządu terytorialnego.

Obowiązek podnoszenia kwalifikacji

Z punktu widzenia poruszonej problematyki znaczenie mają również regulacje określające katalog obowiązków pracowniczych. W myśl art. 24 u.p.s. do podstawowych obowiązków pracownika samorządowego należy dbałość o wykonywanie zadań publicznych oraz o środki publiczne, z uwzględnieniem interesu publicznego oraz indywidualnych interesów obywateli. W szczególności do obowiązków należy m.in. stałe podnoszenie umiejętności i kwalifikacji zawodowych (art. 24 ust. 2 pkt 7).

W komentarzu do ww. art. 24 u.p.s. (Ł. Pisarczyk [w:] „Pracownicy samorządowi. Wynagradzanie pracowników samorządowych. Komentarz”, red. K. W. Baran, Warszawa 2023, art. 24] m.in. wyjaśniono: „Pracownik samorządowy ma również obowiązek podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Typowy dla pragmatyk urzędniczych – jest przejawem działań mających na celu poprawę jakości pracy administracji publicznej. Co istotne, ustawodawca nie ograniczył się tylko do nałożenia obowiązku na pracownika, lecz również wymaga, aby pracownicy samorządowi uczestniczyli w różnych formach podnoszenia wiedzy i kwalifikacji zawodowych (art. 29 ust. 1), a w planach finansowych jednostek samorządowych były zarezerwowane środki na ten cel (art. 29 ust. 2u.p.s.)”.

Za szczególne osiągnięcia

Dla oceny prawnej znaczenie mają także art. 36 ust. 6 oraz art. 39 u.p.s., z których wynika, że pracownikom samorządowym, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 2 i 3 (czyli zatrudnionych na stanowiskach urzędniczych, w tym kierowniczych oraz pomocniczych i obsługi), za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej można przyznać nagrodę.

Jeśli pracodawca się na to zdecyduje, to w regulaminie wynagradzania musi określić:

1) wymagania kwalifikacyjne dla powyższych pracowników samorządowych;

2) szczegółowe warunki wynagradzania, w tym maksymalny poziom wynagrodzenia zasadniczego.

Ponadto pracodawca w regulaminie wynagradzania może określić:

1) warunki przyznawania oraz warunki i sposób wypłacania premii i nagród innych niż nagroda jubileuszowa;

2) warunki i sposób przyznawania dodatków, o których mowa w art. 36 ust. 4 i 5 (chodzi o dodatek funkcyjny i dodatek specjalny z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia dodatkowych zadań – red.), oraz innych dodatków.

RIO wyjaśnia

W ocenie prawnej podanego zapytania szczególnie pomocne będzie stanowisko Regionalnej Izby Obrachunkowej w Szczecinie w wystąpieniu pokontrolnym z 1 marca 2024 r. (znak WK.6001.26.2023). W jego myśl w regulaminie wynagradzania pracowników urzędu miejskiego określono, że pracownikom mogą być przyznane nagrody m.in. za samodoskonalenie zawodowe i podnoszenie kwalifikacji. Izba uznała to za nieprawidłowość, gdyż jej zdaniem „należy to do obowiązków pracownika samorządowego wymienionych w art. 24 ust. 2 pkt 7 u.p.s.”. Izba dodała: „Powyższa regulacja wewnętrzna jest sprzeczna z art. 36 ust. 6 u.p.s., zgodnie z którym pracownikowi samorządowemu zatrudnionemu na podstawie powołania lub umowy o pracę można przyznać nagrodę za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej”.

W ramach wniosku pokontrolnego RIO nakazała jednostce, aby dostosowała zasady przyznawania nagród określone w regulaminie wynagradzania pracowników urzędu do obowiązujących przepisów. Nie ma zatem wątpliwości, że w świetle przepisów i ich interpretacji przez RIO nie jest dopuszczalne wprowadzenie do regulaminu wynagradzania pracowników zapisów, które przewidują nagrody za samodoskonalenie zawodowe i podnoszenie kwalifikacji. ©℗