Świadczenie wspierające, czyli dodatkowe pieniądze głównie dla seniorów. Kto w praktyce może na nie liczyć?

Wojewódzkie zespoły ds. orzekania wydały do tej pory 48,2 tys. decyzji, które są konieczne do uzyskania świadczenia wspierającego. Prawie 52 proc. z nich otrzymały osoby powyżej 66. roku życia.

281,4 tys. wniosków o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia wpłynęło od początku roku do wojewódzkich zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności. Tak wynika z najnowszych danych przekazanych DGP przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS). Taka decyzja jest niezbędna do tego, aby osoba niepełnosprawna mogła zawnioskować w ZUS o przyznanie świadczenia wspierającego. Zespoły wydały dotychczas 48,2 tys. decyzji, a 35 proc. z nich stanowią te, na których liczba punktów wyrażająca poziom potrzeby wsparcia osoby z dysfunkcją zdrowotną wynosi od 95 do 100 pkt. W efekcie ich posiadacze kwalifikują się do najwyższej kwoty tego świadczenia, która wynosi 220 proc. renty socjalnej, czyli 3,9 tys. zł miesięcznie na rękę.

Duże rozbieżności

Statystyki resortu pokazują, że najwięcej wniosków o wydanie wspomnianej decyzji zostało złożonych w wojewódzkim zespole działającym na Śląsku – 28,4 tys. Na następnych miejscach są zespoły obsługujące woj. mazowieckie i podkarpackie, do których trafiło odpowiednio 26,6 tys. oraz 26,4 tys. wniosków, oraz woj. wielkopolskie (23 tys.). Natomiast najmniej osób zgłosiło się po decyzję do zespołów z województw: opolskiego, lubuskiego i zachodniopomorskiego – jest ich 5,5 tys., 9,4 tys. oraz 10,2 tys.

Jeśli zaś chodzi o liczbę decyzji, to tutaj przoduje na razie wojewódzki zespół w Małopolsce, który wydał ich 7,8 tys., oraz na Podkarpaciu, który ma ich 6,4 tys. Z kolei najmniej wniosków rozpatrzyły na razie zespoły z województw: lubuskiego, wielkopolskiego i warmińsko-mazurskiego, które wydały decyzje dla 1 tys., 1,8 tys. oraz 1,9 tys. osób.

– To, co się rzuca w oczy, to duże rozbieżności pomiędzy województwami, zarówno w odniesieniu do liczby złożonych wniosków, jak i wydanych decyzji, które trudno jest wytłumaczyć. Dotyczy to chociażby woj. podkarpackiego, które liczbą wniosków praktycznie dorównuje województwom z o wiele większą od niego liczbą mieszkańców – mówi prof. Paweł Kubicki z SGH.

Jego uwagę zwraca też wolne tempo wydawania decyzji przez wojewódzkie zespoły, które na razie rozpatrzyły 17,1 proc. ze złożonych do nich wniosków.

W tej sprawie interweniował ostatnio w MRPiPS prof. Marcin Wiącek, rzecznik praw obywatelskich, do którego trafiają skargi osób czekających przez kilka miesięcy na wydanie decyzji, o czym pisaliśmy w DGP („Zbyt długie czekanie na decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia” nr 118/24).

– Obecna sytuacja świadczy o niskiej sprawności organizacyjnej i niezdolności aparatu państwa do realizacji wprowadzanych rozwiązań. Powtarzają się bowiem bolączki, z którymi boryka się system orzekania o niepełnosprawności. Jest to bardzo niepokojący sygnał w kontekście przygotowywanej dużej reformy orzecznictwa – wskazuje dr Maria Libura z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.

Teoria a praktyka

Resort rodziny w swoich statystykach podaje też, jaki jest wiek osób, które otrzymały już decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia. Okazuje się, że 25 tys. spośród 48,2 tys. decyzji trafiło do osób, które mają 66 lat i więcej. To oznacza, że w grupie osób ją uzyskujących przeważają seniorzy, bo jest ich 52 proc.

– Ten odsetek, choć może się wydawać zaskakująco wysoki, odpowiada strukturze populacji osób mających orzeczenie o niepełnosprawności. Większość z nich to właśnie osoby starsze – wyjaśnia dr hab. Agnieszka Dudzińska z Uniwersytetu Warszawskiego.

Podobnie uważa prof. Paweł Kubicki, podkreśla jednak przy tym, że świadczenie wspierające było reklamowane jako element wspierania w niezależnym życiu dorosłych i częściowo aktywnych osób niepełnosprawnych. Tymczasem w praktyce stało się tak, że bardziej odpowiada na inne wyzwanie, jakim jest gwałtowne starzenie się ludności i wzrost liczby najstarszych osób z różnego rodzaju niepełnosprawnościami.

– Widzimy rozdźwięk między teorią a praktyką, między zapowiedziami, do kogo i po co trafi nowe świadczenie, a tym, kto je faktycznie otrzymuje i czemu ono służy. To pokazuje problem, jaki rządzący mają z precyzyjnym projektowaniem pomocy dla wybranych grup docelowych – potwierdza dr Maria Libura.

Utrzymana tendencja

Z ministerialnych statystyk wynika również, że na 48,2 tys. decyzji jest 17,2 tys., w których wojewódzkie zespoły ustaliły poziom potrzeby wsparcia w przedziale od 95 do 100 pkt, oraz 6,8 tys. z liczbą punktów od 90 do 94. Wskutek tego aż 50 proc. osób, które zostały już poddane ocenie funkcjonalnej i mają decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia, uzyskało taką liczbę punktów, dzięki której będą mogły otrzymywać najwyższe przewidziane przepisami kwoty świadczenia wspierającego – 220 proc. i 180 proc. renty socjalnej.

– Na podstawie tych danych nie można powiedzieć, jaki odsetek w tej grupie stanowią osoby starsze, ale spodziewam się, że o ile wśród ogółu osób, które do tej pory otrzymały decyzje, nieznacznie przeważają osoby powyżej 66. roku życia, to w grupie osób o najwyższym poziomie wsparcia mogą dominować – wskazuje prof. Paweł Kubicki.

Co istotne, już w marcu br., gdy MRPiPS przekazało nam pierwsze dane na temat wydawanych decyzji (było ich wtedy 4,6 tys.), na prawie połowie z nich widniała liczba punktów od 90 do 100. Widać więc, że ta tendencja utrzymuje się wraz z sukcesywnie rosnącą liczbą decyzji i jak na razie obawy, jakie towarzyszyły zaproponowanej skali określającej poziom potrzeby wsparcia – dotyczące w szczególności tego, że przy jej zastosowaniu osoby niepełnosprawne będą uzyskiwać mało punktów – się nie potwierdzają.

– Informacje płynące ze środowiska wskazują, że osoby, które wymagają najwyższego poziomu wsparcia, prawidłowo lokują się raczej w najwyższych zakresach punktowych. Kłopot sprawia natomiast właściwa ocena osób, które potrzebują wsparcia w mniejszym stopniu. W związku z tym osoby podobnie funkcjonujące otrzymują bardzo różną liczbę punktów w różnych zespołach, co jest spowodowane brakiem standaryzacji i odpowiedniego przygotowania zespołów – mówi dr Krzysztof Kurowski, prezes Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami.©℗