Tytuły wykonawcze w postępowaniu egzekucyjnym w administracji na zmienionych zasadach

Wśród modyfikacji, które od 25 marca br. wprowadziła ustawa z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 556; dalej: ustawa nowelizacyjna), są zmiany związane z modernizacją instytucji tytułu wykonawczego na gruncie ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2505; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 2760; dalej: u.p.e.a.).

Między innymi szerszy, a przez to precyzyjniejszy, stał się zakres informacji o wierzycielu w tytule wykonawczym, sprawniej ma też przebiegać egzekucja z majątku wspólnego małżonków, a także prostsze będzie skierowanie tytułu wykonawczego do egzekucji administracyjnej.

Celem zmian w u.p.e.a. jest usprawnienie działań wierzyciela i organu egzekucyjnego w zakresie niezbędnym do wszczęcia i prowadzenia egzekucji administracyjnej oraz zwiększenia efektywności tych procedur.

Więcej danych zobowiązanego

Przede wszystkim poszerzył się zakres danych zobowiązanego, jakie wierzyciel wskazuje w tytule wykonawczym (a więc np. wójt, burmistrz czy prezydent miasta). Od 25 marca treść tytułu wykonawczego została uzupełniona o dane pozwalające na precyzyjniejszą identyfikację zobowiązanego. I tak:

• w przypadku osoby fizycznej – należy podać imię ojca i imię matki oraz datę urodzenia zobowiązanego, o ile są znane wierzycielowi, oraz
• w przypadku osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osoby prawnej – należy podać NIP, numer REGON lub numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, jeżeli zobowiązany taki numer posiada, albo inny numer identyfikacyjny ze wskazaniem jego rodzaju, o ile jest znany wierzycielowi.

Jak uzasadniono w projekcie ustawy nowelizacyjnej w związku z tym, że postępowanie egzekucyjne ma na celu przymusowe doprowadzenie do wykonania obowiązku poprzez spieniężenie majątku, konieczne jest wskazywanie przez wierzyciela w tytule wykonawczym takich danych zobowiązanego, które jednoznacznie będą go identyfikowały.

W efekcie tytuł wykonawczy zgodnie z art. 27 par. 1 pkt 2 u.p.e.a., powinien obecnie zawierać następujące „dane zobowiązanego będącego:

a) osobą fizyczną:

– imię i nazwisko oraz adres jego miejsca zamieszkania,

– imię ojca i imię matki oraz datę urodzenia zobowiązanego, o ile są znane wierzycielowi,

– numer PESEL, NIP lub numer REGON, jeżeli zobowiązany taki numer posiada, albo inny numer identyfikacyjny ze wskazaniem jego rodzaju, o ile jest znany wierzycielowi,

– numer, za pomocą którego zobowiązany został zidentyfikowany na potrzeby podatku w innym kraju;

b) w przypadku osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną:

– nazwę i adres jego siedziby,

– NIP, numer REGON lub numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, jeżeli zobowiązany taki numer posiada, albo inny numer identyfikacyjny ze wskazaniem jego rodzaju, o ile jest znany wierzycielowi,

– numer, za pomocą którego zobowiązany został zidentyfikowany na potrzeby podatku w innym kraju”.

Przykład 1

Zmiany w części końcowej

Zmodyfikowana została tzw. część końcowa tytułu wykonawczego, a mianowicie w art. 27 par. 1 u.p.e.a. – zmieniony punkt 7 i nowo dodane pkt 7a–7c wymagają obecnie, aby tytuł zawierał następujące dane:

• datę wystawienia i numer tytułu wykonawczego,
• imię i nazwisko osoby upoważnionej do działania w imieniu wierzyciela, a także jej stanowisko służbowe, jeżeli sposób opatrzenia tytułu wykonawczego podpisem albo pieczęcią, o których mowa w art. 26e par. 1 u.p.e.a., umożliwia podanie tego stanowiska (nie zawsze bowiem jest możliwe podanie stanowiska służbowego, np. w przypadku opatrzenia tytułu wykonawczego podpisem zaufanym – przyp. red.),
• podpis osoby upoważnionej do działania w imieniu wierzyciela (w zależności od postaci wystawienia tytułu wykonawczego – może być to podpis elektroniczny albo odręczny – przyp. red.) albo pieczęć, o której mowa w art. 26e par. 1 pkt 4 albo 5 u.p.e.a.,
• datę podpisania tytułu wykonawczego przez osobę upoważnioną do działania w imieniu wierzyciela, a jeżeli tytuł wykonawczy został opatrzony pieczęcią, o której mowa w art. 26e par. 1 pkt 4 albo 5 u.p.e.a. – datę opatrzenia tą pieczęcią.

Zmieniona część podpisowa w tytule wykonawczym także występuje w:

• ponownym tytule wykonawczym,
• dalszym tytule wykonawczym, kolejnym tytule wykonawczym oraz zmienionym tytule wykonawczym.

Konsekwencją wskazanych wyżej zmian są nowe formularze tytułów wykonawczych (rozporządzenia zawierające nowe wzory ukazały się w Dzienniku Ustaw 22 marca 2024 r.).

Przykład 2

Informacje o małżonku i ukrytym majątku

Nowelizacja ma także usprawnić prowadzenie egzekucji z majątku wspólnego małżonków oraz umożliwić prowadzenie tzw. egzekucji pauliańskiej w ramach postępowania administracyjnego. W związku z tym znacznemu rozszerzeniu uległ zakres informacji, jakie wierzyciel może przekazać organowi egzekucyjnemu wraz ze wnioskiem egzekucyjnym i tytułem wykonawczym. Od 25 marca br. na liście informacji wskazanych w art. 26 par. 1e u.p.e.a. pojawiły się informacje dotyczące:

• imienia i nazwiska małżonka zobowiązanego oraz adresu jego miejsca zamieszkania, a także numeru PESEL lub NIP, jeżeli małżonek zobowiązanego taki numer posiada, albo innego numeru identyfikacyjnego ze wskazaniem jego rodzaju, o ile jest znany wierzycielowi – w przypadku gdy odpowiedzialność zobowiązanego za należność pieniężną i odsetki z tytułu niezapłacenia jej w terminie obejmuje majątek osobisty zobowiązanego i majątek wspólny zobowiązanego i jego małżonka, zwany dalej „majątkiem wspólnym”,
• imienia i nazwiska lub nazwy podmiotu niebędącego zobowiązanym, na który zostało przeniesione prawo własności rzeczy lub inne prawo majątkowe obciążone zastawem skarbowym lub hipoteką przymusową zabezpieczającymi należność pieniężną i odsetki z tytułu niezapłacenia jej w terminie, oraz adresu jego miejsca zamieszkania lub siedziby, a także numeru PESEL, NIP, numeru REGON lub numeru w Krajowym Rejestrze Sądowym, jeżeli podmiot ten taki numer posiada, albo innego numeru identyfikacyjnego ze wskazaniem jego rodzaju, o ile jest znany wierzycielowi,
• imienia i nazwiska lub nazwy podmiotu niebędącego zobowiązanym, który uzyskał korzyść majątkową wskutek czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela, jeżeli zgodnie z odrębnymi przepisami czynność ta została uznana za bezskuteczną wobec tego wierzyciela, zwanego dalej „podmiotem, który uzyskał korzyść majątkową”, oraz adresu jego miejsca zamieszkania lub siedziby, a także numeru PESEL, NIP, numeru REGON lub numeru w Krajowym Rejestrze Sądowym, jeżeli podmiot ten taki numer posiada, albo innego numeru identyfikacyjnego ze wskazaniem jego rodzaju, o ile jest znany wierzycielowi, oraz składnika majątkowego tego podmiotu, do którego może być skierowana egzekucja.

Uzyskanie przez organ egzekucyjny informacji o danych małżonka zobowiązanego na etapie wszczęcia postępowania egzekucyjnego ma ułatwić temu organowi jednoznaczną identyfikację majątku wspólnego oraz skierowanie egzekucji do majątku wspólnego, np. zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego prowadzonego tylko dla małżonka zobowiązanego, na którym znajdują się środki pieniężne należące do majątku wspólnego, czy też zajęcie samochodu zarejestrowanego na małżonka zobowiązanego, a stanowiącego majątek wspólny.

Jednocześnie powyższe rozwiązania wymuszą większe zaangażowanie urzędników urzędów gminy zajmujących się kwestią egzekucji należności, w związku z koniecznością ustalenia przez nich powyższych danych.

Prostsze wszczęcie

Uproszczony został etap wszczęcia postępowania egzekucyjnego: zrezygnowano z klauzuli organu egzekucyjnego o skierowaniu tytułu wykonawczego do egzekucji administracyjnej (stosowanego zarówno w egzekucji należności pieniężnych, jak i obowiązków o charakterze niepieniężnym).

Trzeba tu wspomnieć, że klauzula organu egzekucyjnego stanowi jedynie stwierdzenie, że tytuł wykonawczy został prawidłowo wystawiony i podlega wykonaniu. Prawodawca przyjął, że czynność nadawania klauzuli jest zbędna w kontekście obowiązującego art. 29 u.p.e.a. Zgodnie bowiem z par. 1 tego przepisu organ egzekucyjny bada z urzędu dopuszczalność egzekucji administracyjnej. Organ ten nie jest natomiast uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym. Zgodnie zaś z art. 29 par. 2 u.p.e.a. organ egzekucyjny niebędący jednocześnie wierzycielem nie przystępuje do egzekucji i zawiadamia wierzyciela o przyczynach nieprzystąpienia, jeżeli:

• obowiązek, którego dotyczy tytuł wykonawczy, nie podlega egzekucji administracyjnej,
• organ egzekucyjny uprawdopodobni, że nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne,
• tytuł wykonawczy nie spełnia wymogów określonych w art. 27 par. 1 i 2 u.p.e.a.

Identyczny sposób postępowania, to jest rezygnację z klauzuli o przyjęciu zarządzenia zabezpieczenia do wykonania, przyjęto w przypadku zabezpieczenia należności pieniężnych oraz obowiązków o charakterze niepieniężnym. Konsekwencją rezygnacji z klauzuli organu egzekucyjnego o skierowaniu tytułu wykonawczego do egzekucji administracyjnej jest rezygnacja z obowiązku kierowania przez wierzyciela zapytania do organu egzekucyjnego o datę nadania przedmiotowej klauzuli, w sytuacji konieczności sporządzenia:

• ponownego tytułu wykonawczego,
• dalszego tytułu wykonawczego,
• zmienionego tytułu wykonawczego oraz
• kolejnego tytułu wykonawczego.

Wszczęcie postępowania egzekucyjnego, w przypadku gdy wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym, od 25 marca jest zatem prostsze. Taki wierzyciel wszczyna postępowanie egzekucyjne z urzędu – poprzez podpisanie tytułu wykonawczego przez siebie wystawionego (w zależności od formy wystawienia tytułu wykonawczego będzie to podpis elektroniczny albo odręczny), a jeżeli tytuł wykonawczy został opatrzony pieczęcią, o której mowa w art. 26e par. 1 pkt 4 albo 5 u.p.e.a., to poprzez opatrzenie tą pieczęcią (w tym przypadku nie jest możliwy podpis).

Przykład 3