Z budżetu gminy nie wolno finansować pomocy dzikim zwierzętom

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z 14 maja 2014 r. (sygn. akt II SA/Go 290/14) stwierdził m.in., że art. 7 ust. 1 u.s.g. „stanowi normę kompetencyjną określającą zakres właściwości gminy w realizowaniu zadań publicznych”. Jak dodał, nie stanowi on źródła jakichkolwiek uprawnień członków wspólnoty gminnej, lecz wyznacza jedynie zakres zadań gminy realizowanych na rzecz społeczności lokalnej. „Sprawy objęte katalogiem zawartym w art. 7 ustawy o samorządzie gminnym nie stwarzają samodzielnej podstawy dla działania gminy. Każdy z zakresów spraw wymienionych w tym artykule winien być «potwierdzony» i uszczegółowiony w ustawie odrębnej, poświęconej tematycznie sprawom stanowiącym zadania gminy. Katalog zadań własnych gminy obejmuje szereg spraw wskazanych w ustawach szczególnych, do których odsyła wspomniany art. 7 ust. 1. Umocowanie gminy do korzystania z określonych instrumentów prawnych służących wykonywaniu zadań, które rodzą skutki prawne na zewnątrz m.in. wydawania aktów prawa miejscowego, wymaga szczegółowych podstaw prawnych. Ogólna treść art. 7 ust. 1 ustawy nie może stanowić samodzielnej podstawy do określania kompetencji gminy w określonym rodzaju spraw. Należy je oceniać w powiązaniu z przepisami ustaw szczególnych” – wskazał WSA.

Argumenty izby

Warto także posiłkować się tu uchwałą Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Warszawie z 16 stycznia 2024 r. (nr 2.46.2024). Organ nadzoru weryfikował zapisy uchwały budżetowej gminy, w ramach czego stwierdzono, że gmina zaplanowała wydatki na pomoc dzikim zwierzętom znajdującym się na jej terenie. Organ nadzoru podważył legalność tych wydatków, wskazując na naruszenie art. 44 ust. 2 w zw. z art. 216 ust. 2 pkt 1 ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.). Wynika z nich, że jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków. Ponadto wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego są przeznaczone na realizację zadań określonych w odrębnych przepisach, a w szczególności na zadania własne JST. Izba zwróciła uwagę, że:

• zwierzęta łowne w stanie wolnym, jako dobro ogólnonarodowe, stanowią własność Skarbu Państwa (art. 2 prawa łowieckiego; dalej: p.ł.);
• naczelnym organem administracji rządowej w zakresie łowiectwa jest minister środowiska (art. 6 p.ł.), a
• administrację w zakresie łowiectwa sprawuje samorząd województwa jako zadanie z zakresu administracji rządowej (art. 7 p.ł.).

RIO wskazała jednocześnie, że z p.ł. nie wynika, aby pomoc dzikim zwierzętom gmina mogła realizować jako zadania własne. Z pozostałych regulacji prawnych także nie wynika, aby JST były uprawnione do finansowania działań w tym zakresie. Zdaniem Izby oznacza to, że gmina, planując wydatek bieżący na pomoc dzikim zwierzętom na swoim terenie, nie posiadała do tego podstawy prawnej, czym w sposób istotny naruszyła wspomniane art. 44 ust. 2 oraz art. 216 ust. 2 pkt 1 u.f.p.

Izba również przypomniała, że zgodnie z art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Przepis ten statuuje zasadę praworządności formalnej. Na jej treść składa się legalność działania – konieczność wskazania podstawy prawnej oraz nakaz przestrzegania prawa przez organy władzy publicznej, w tym również organy JST. W opinii RIO zasada samodzielnego prowadzenia gospodarki finansowej przez JST nie oznacza dowolności w dysponowaniu środkami publicznymi, a w ramach gospodarki finansowej organom gminy wolno tylko to, na co zezwalają im ustawy. Jednocześnie zaakcentowano, że warunkiem zgodności z prawem wydatków ponoszonych przez gminę jest ich zgodność z dyspozycją właściwego przepisu prawa materialnego. Zasada ta znalazła swój wyraz w art. 44 ust. 2 u.f.p. Stanowi on, że jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków. Natomiast w myśl art. 216 ust. 2 pkt 1 u.f.p. wydatki budżetu JST są przeznaczone na realizację zadań określonych w odrębnych przepisach, a w szczególności na zadania własne tych jednostek.

Finalnie RIO wstrzymała wykonanie uchwały w zakresie wydatków, w części przeznaczonej na zadanie, czyli pomoc dzikim zwierzętom na terenie gminy, i wyznaczyła gminie termin na usunięcie nieprawidłowości.

Reasumując, w opisanym stanie faktycznym stanowisko RIO jest uzasadnione. W zakres zadań własnych gminy wchodzą sprawy dotyczące ochrony środowiska, jednak nie oznacza to, że gmina może wykonywać wszelkie zadania z tego zakresu. Sprawy związane z pomocą dla dzikich zwierząt wykraczają bowiem poza zakres zadań własnych gminy. W konsekwencji nie można ich finansować z budżetu gminy. ©℗