Weryfikacja liczby dzieci uczęszczających do żłobka nie usprawiedliwia opóźnienia w przekazaniu pieniędzy

Od stycznia na terenie gminy zaczął działać niepubliczny żłobek. Z kolei w uchwale dotacyjnej, podjętej w grudniu 2023 r., jako termin przekazywania dotacji ustalono „10. dzień miesiąca, którego dotacja dotyczy”. Za styczeń dotację przekazano w terminie. Żłobek złożył już wniosek na luty (zgodnie z uchwałą termin mija 20. dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc udzielenia dotacji). Czy można przesunąć termin wypłaty transzy za luty, np. do 20 albo 27 lutego, z uwagi na to, że nasz urząd chce prowadzić czynności wyjaśniające, których celem jest ustalenie liczby dzieci, na które ma zostać przekazana dotacja?

Z opisu wynika, że gmina przyjęła uchwałę dotacyjną w trybie przepisów ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (dalej: ustawa żłobkowa). Z art. 60 tego aktu zaś wynika, że „podmioty, o których mowa w art. 8 ust. 1, prowadzące żłobek lub klub dziecięcy lub zatrudniające dziennych opiekunów oraz osoby, o których mowa w art. 36 ust. 1 pkt 1, mogą otrzymać na dziecko objęte opieką w żłobku lub klubie dziecięcym, lub przez dziennego opiekuna dotację celową z budżetu gminy”. Dodano, że wysokość i zasady ustalania oraz rozliczania tej dotacji, w tym kategorie dzieci, na które jest ona przyznawana, określa rada gminy w drodze uchwały.

Akt prawa miejscowego

W orzecznictwie sądowym akcentuje się, że podjęcie przez radę gminy uchwały w sprawie wysokości i zasad ustalania oraz rozliczania dotacji na podstawie art. 60 ust. 2 ustawy żłobkowej nie jest obligatoryjne. Inaczej mówiąc: jest to wyłącznie uprawnienie rady gminy i to od niej zależy, czy uzna za celowe przyznanie dotacji. Jednak jeśli już rada zdecyduje się na podjęcie uchwały na podstawie tego przepisu, to musi pamiętać o tym, że będzie to akt prawa miejscowego. A to oznacza, że zawarte w powyższym przepisie upoważnienie ustawowe do wydania aktu prawa miejscowego będzie podlegać ścisłej wykładni językowej i nie może prowadzić do objęcia zakresem upoważnienia materii w nim niewymienionych w drodze wykładni celowościowej. W przypadku dotacji swoboda prawotwórcza organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego jest bowiem ograniczona przez wykonawczy charakter aktu prawa miejscowego oraz cele i sens upoważnienia ustawowego. Tym samym rada gminy jest obowiązana działać ściśle w granicach upoważnienia, co oznacza, że w przypadku braku ustawowych ograniczeń podmiotowych czy przedmiotowych ich wprowadzenie w uchwale stanowi przekroczenie kompetencji tego organu (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 26 stycznia 2023 r., sygn. akt III SA/Gl 860/22).

Czy można zmienić termin

Z kontekstu wynika, że problematyczną kwestią nie jest konstrukcja uchwały dotacyjnej, a jej wykonywanie. Jak bowiem podano, w uchwale dotacyjnej przewidziano terminy zarówno na składanie wniosków o dotację (do 20. dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc udzielenia dotacji), jak i na przekazywanie dotacji żłobkom (do 10. dnia miesiąca, którego dotacja dotyczy). Przy czym trzeba podkreślić, że skoro uchwała dotacyjna ma status prawa miejscowego, to obowiązuje w równym stopniu zarówno organ dotujący, jak i beneficjentów dotacji – tutaj: niepubliczne żłobki. Status prawa miejscowego obliguje adresatów tego aktu prawnego do określonego postępowania – zgodnie z postanowieniami tej uchwały. Organ dotujący, np. gmina, nie może naruszać terminów przekazywania miesięcznych transz dotacji dla żłobka, skoro wniosek o przekazanie takiej transzy został złożony w odpowiednim terminie. Usprawiedliwieniem naruszenia wskazanego w uchwale terminu nie jest także to, że organ dotujący prowadzi czynności wyjaśniające, bowiem kluczowe są postanowienia przepisów prawa miejscowego, czyli wspomnianej uchwały dotacyjnej.

Podobne stanowisko zostało zaprezentowane w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Katowicach z 21 grudnia 2023 r. (znak WK-610/30/4/23). W trakcie kontroli uchwały zauważono, że: „przy przekazywaniu dotacji na prowadzenie klubu dziecięcego nie zachowano korelacji pomiędzy terminami złożenia wniosku o wypłatę miesięcznej transzy dotacji a przekazaniem środków dla podmiotu prowadzącego klub dziecięcy”. Tym samym, zdaniem izby, naruszono postanowienia uchwały rady gminy w sprawie określenia wysokości i zasad ustalania oraz rozliczania dotacji celowej z budżetu gminy dla podmiotów prowadzących żłobki lub kluby dziecięce na terenie gminy w zw. z art. 60 ust. 2 ustawy żłobkowej. Co więcej, w stanie faktycznym ww. sprawy podstawą udzielenia miesięcznej transzy dotacji był wniosek składany przez uprawniony podmiot do 25. dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, za który miała zostać wypłacona transza dotacji. Tymczasem gmina przekazała dotację po terminach, z poślizgiem 17, a nawet 78 dni, przy czym wnioski o wypłatę ww. transz dotacji zostały złożone zgodnie z terminem określonym w powyższej uchwale.

RIO nie uznała argumentacji gminy o prowadzonym postępowaniu wyjaśniającym w zakresie deklarowanej liczby dzieci z uwagi na wątpliwości w zakresie naliczenia prawidłowej kwoty transz dotacji, co miało spowodować opóźnienia. W ramach wniosku pokontrolnego RIO nakazała gminie zapewnić przekazywanie transz dotacji zgodnie z postanowieniami uchwały w sprawie określenia wysokości i zasad ustalania oraz rozliczania dotacji celowej z budżetu gminy dla podmiotów prowadzących żłobki lub kluby dziecięce w związku z art. 60 ust. 2 ustawy żłobkowej.

By podsumować: w podanym w zapytaniu stanie faktycznym gmina nie może samodzielnie przesuwać terminu wypłaty transz dotacji, tym bardziej że wniosek o jej przekazanie został złożony terminowo. Obowiązują przepisy uchwały dotacyjnej, czyli prawa miejscowego. Nie wyklucza to jednak prowadzenia równocześnie czynności wyjaśniających, których celem jest ustalenie liczby dzieci uczęszczających do niepublicznego żłobka. ©℗