Niepełnosprawne dzieci mogą dowozić do szkół też rodzice. Gmina zwróci pieniądze?

Mamy wątpliwość dotyczącą sposobu wykonywania zadania dotyczącego przewozu dzieci niepełnosprawnych do przedszkoli i szkół. Chcemy zawrzeć porozumienie z rodzicami, zgodnie z którym gmina dowoziłaby dzieci do placówek oświatowych przez trzy dni w tygodniu, zaś w przez dwa dni robiliby to rodzice, używając do tego własnych pojazdów. Czy zawarcie takiego porozumienia będzie zgodne z prawem? Czy jednak ww. zadanie musi być w całości wykonywane przez gminę?

Punktem odniesienia w podanym stanie faktycznym będą regulacje zawarte w ustawie – Prawo oświatowe. I tak z art. 32 ust. 6 tego aktu wynika, że gmina ma obowiązek zapewnienia bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższego przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej, innej formy wychowania przedszkolnego lub ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego:

• niepełnosprawnym dzieciom pięcioletnim i sześcioletnim oraz
• dzieciom objętym wychowaniem przedszkolnym na podstawie art. 31 ust. 2 prawa oświatowego.

Z kolei z art. 39 ust. 4 prawa oświatowego stanowi, że obowiązkiem gminy jest:

1) zapewnienie uczniom niepełnosprawnym, których kształcenie i wychowanie odbywa się na podstawie art. 127, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej, a uczniom z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym – także do najbliższej szkoły ponadpodstawowej, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy 21. rok życia;

2) zapewnienie dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 36 ust. 17, a także dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym kończą:

a) 24. rok życia – w przypadku uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna,

b) 25. rok życia – w przypadku uczestników zajęć rewalidacyjno-wychowawczych.

W kontekście finansowym znaczenie ma zaś art. 39a ww. ustawy. I tak w ust. 1 tego przepisu postanowiono, że obowiązki, o których mowa w art. 32 ust. 6 i art. 39 ust. 4, gmina spełnia:

• poprzez zorganizowanie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu dzieci, młodzieży i uczniów we własnym zakresie albo
• poprzez zwrot rodzicom kosztów przewozu dzieci, młodzieży i uczniów oraz rodziców.

Zatem, jak widać, ustawodawca przewidział dwie możliwości organizacyjne, jeśli chodzi o dowóz dzieci do placówek przedszkolnych i szkół.

Warto odnotować także stanowisko zawarte w piśmie Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie z 20 marca 2023 r. (znak WIAS.710.5.2023), w którym zwrócono uwagę na istotne aspekty prawne związane z transportem niepełnosprawnych uczniów. Po pierwsze, RIO wskazała, że orzecznictwo sądów administracyjnych odnoszące się do analizowanego zagadnienia traktuje obowiązki gminy w zakresie zapewnienia niepełnosprawnym uczniom bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej placówki oświatowej jako – zobowiązania przemienne. W praktyce oznacza to, że realizacja przez gminę jednej z alternatywnych powinności skutkuje wypełnieniem wskazanego obowiązku. Po drugie, RIO stwierdziła, że powyższe założenie: „(...) nie oznacza jednak braku możliwości takiego ukształtowania sposobu realizacji tegoż obowiązku, który będzie polegał, w zależności od faktycznych potrzeb, na zorganizowaniu przez gminę bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu w jedną stronę (np. do placówki oświatowej) i dokonywania zwrotu rodzicom kosztów przewozu w drugą stronę”. Po trzecie, zaakcentowano, że w określonych sytuacjach istnieje możliwość zorganizowania przewozu przez gminę – również w przypadkach, w których nie ma takiego obowiązku – bezpłatnego transportu i opieki dzieciom w czasie przewozu do przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej lub innej formy wychowania przedszkolnego, oraz dzieciom i młodzieży niepełnosprawnej, których kształcenie i wychowanie odbywa się na podstawie art. 127 prawa oświatowego, w czasie przewozu do szkoły ponadpodstawowej oraz ośrodka, o którym mowa w art. 2 pkt 7 ww. ustawy.

Finalnie stwierdzono, że za dopuszczalne należy uznać, „aby w wyniku porozumienia z rodzicami uczniów niepełnosprawnych, do których należy wybór odpowiedniego wariantu dowozu dziecka, gmina – w określone dni lub na określonej trasie (np. do placówki oświatowej) – organizowała dla uczniów niepełnosprawnych bezpłatny transport i opiekę, a w inne dni lub na innej trasie (np. powrotnej) transport i opiekę zapewniali rodzice, którzy wówczas będą otrzymywać zwrot kosztów przewozu”. Końcowo dodano, że ustalając optymalny sposób wykonywania obowiązku w zakresie zapewnienia transportu i opieki, należy uwzględniać indywidualne potrzeby rodziców i uczniów niepełnosprawnych, przy jednoczesnym poszanowaniu podstawowych zasad gospodarowania środkami publicznymi wynikających z art. 44 ust. 3 ustawy o finansach publicznych, w tym w szczególności do dokonywania wydatków publicznych w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów oraz optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów.

Reasumując, nie ma przeciwwskazań, aby miasto podpisało porozumienie z rodzicami odnośnie do wariantowego finansowania kosztów zwrotu przewozu dzieci do placówek przedszkolnych i szkolnych. Możliwe jest więc, aby w określone dni tygodnia miasto organizowało przejazdy we własnym zakresie, a w pozostałe dni – sami rodzice z użyciem własnych pojazdów. ©℗