Przed podjęciem uchwały o zaciągnięciu kredytu na wykup papierów trzeba zmienić plan rozchodów

Regionalna izba obrachunkowa podważyła uchwałę rady gminy w sprawie zaciągnięcia kredytu na spłatę deficytu na 2023 r. i na spłatę wcześniej wyemitowanych zobowiązań z emisji papierów wartościowych (w kwocie 3 mln zł). W budżecie na 2023 r. nie planuje się rozchodów z tytułu wykupu tych papierów wartościowych. Czy istnieje podstawa do kwestionowania stanowiska RIO?

W art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. c ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) postanowiono, że do wyłącznej właściwości rady gminy należy podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących zaciągania długoterminowych zobowiązań zaliczanych do tytułu dłużnego, o którym mowa w art. 72 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych. Z tego ostatniego przepisu wynika też, że państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek. Warto przypomnieć, że zgodnie z rozporządzeniem z 28 grudnia 2011 r. ministra finansów w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 58) w pojęciu omawianych kredytów i pożyczek należy uwzględnić również:

• umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym oraz umowy o poprawę efektywności energetycznej, które mają wpływ na poziom długu publicznego;
• dłużne papiery wartościowe, których zbywalność jest ograniczona;
• umowy sprzedaży, w których cena jest płatna w ratach;
• umowy leasingu zawarte z producentem lub finansującym, w których ryzyko i korzyści z tytułu własności są przeniesione na korzystającego z rzeczy, a także
• umowy nienazwane o terminie zapłaty dłuższym niż rok, związane z finansowaniem usług, dostaw, robót budowlanych, które wywołują skutki ekonomiczne podobne do umowy pożyczki lub kredytu.

Zaciąganie zobowiązań

Z kolei w art. 89 ust. 1 ww. ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.) postanowiono, że jednostki samorządu terytorialnego mogą zaciągać kredyty i pożyczki oraz emitować papiery wartościowe na:

1) pokrycie występującego w ciągu roku przejściowego deficytu budżetu JST;

2) finansowanie planowanego deficytu budżetu JST;

3) spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych oraz zaciągniętych pożyczek i kredytów;

4) wyprzedzające finansowanie działań finansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej.

Powyższy przepis przewiduje więc zamknięty katalog celów, na które mogą być zaciągane zobowiązania, w tym kredytowe. Wymaga jednak podkreślenia to, że istnienie ww. przepisów nie oznacza, że JST w każdym przypadku bezwarunkowo może dowolnie zaciągać zobowiązania. Ogólnie rzecz ujmując, zaciągane zobowiązanie musi mieć „uzasadnienie” w kontekście ustalonych parametrów budżetowych.

Z opisanego w pytaniu stanu faktycznego wynika, że rada gminy w uchwale przewidziała dwa cele zaciąganego zobowiązania kredytowego, tj. finansowanie planowanego deficytu budżetu gminy oraz spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych, kredytów czy pożyczek. Co jednak istotne, w budżecie nie zaplanowano rozchodów z tytułu wykupu papierów wartościowych, tym samym moim zdaniem nie ma podstaw, aby zaciągać kredyt na podany cel.

Zdaniem nadzoru

W omawianej sprawie warto także sięgnąć po stanowisko Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu zawarte w uchwale z 9 sierpnia 2023 r. nr 20/1113/2023. W sprawie tej organ nadzoru weryfikował uchwałę rady jednej z wielkopolskich gmin w sprawie zaciągnięcia długoterminowego kredytu bankowego właśnie na dwa – podobne jak w analizowanym przez nas problemie – cele, przy czym tylko jeden z tych celów miał uzasadnienie w parametrach budżetowych (cel związany z pokryciem deficytu 2023 r.). Organ nadzoru stwierdził, że w budżecie na 2023 r. nie planuje się rozchodów z tytułu wykupu innych papierów wartościowych. Finalnie wskazano, że rada gminy, podejmując uchwałę w sprawie zaciągnięcia długoterminowego kredytu bankowego z przeznaczeniem w części na spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych, która nie została zaplanowana w budżecie gminy, naruszyła postanowienia wynikające z ww. art. 89 ust. 1 pkt 3 u.f.p. Z tej przyczyny organ nadzoru stwierdził w części nieważność uchwały rady gminy w sprawie zaciągnięcia długoterminowego kredytu bankowego w zakresie wyrażenia: „zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych”.

Podsumowując, w sytuacji opisanej w pytaniu stanowisko RIO wydaje się prawidłowe i uzasadnione. Skoro bowiem w uchwale budżetowej w ramach rozchodów nie przewidziano wykupu papierów wartościowych, to i nie ma podstaw, aby w tym zakresie zaciągać zobowiązanie kredytowe. Brak więc podstaw do zaciągnięcia tego rodzaju zobowiązania, które z kolei występuje w odniesieniu do części kredytu zaciąganego na pokrycie planowanego deficytu budżetu w 2023 r. ©℗