Rodzice skarżą się na szkoły do kuratoriów oświaty. Mają dużo odwagi i racji

Niewłaściwa realizacja zadań przez dyrektora szkoły, brak nadzoru nad pracą nauczycieli, brak właściwego reagowania na problemy wychowawcze – takie skargi najczęściej trafiają do kuratoriów.

DGP przeprowadził sondę w kuratoriach oświaty i sprawdził, ile i jakie najczęściej nieprawidłowości w szkołach są zgłaszane. Ku naszemu zaskoczeniu są województwa, w których na przestrzeni ostatnich dwóch lat nie było żadnych skarg. Zdaniem ekspertów taka sytuacja wynika z obawy opiekunów przed ewentualnymi konsekwencjami wobec podopiecznych. Dlatego nawet jeśli w piśmie jest zawarta klauzula o nieujawnianiu danych osoby wnoszącej skargę, często informacja w tym zakresie dociera do dyrektora placówki. Wszystko z uwagi na fakt, że wizytatorzy i szefowie szkół i nauczycieli na co dzień ze sobą współpracują i się znają. Docelowo, jeśli dochodzi do kontroli, nie przynosi ona zamierzonego rezultatu.

Dlatego skargi rodziców napływają też do rzecznika praw obywatelskich. Dotyczą one m.in. nieprecyzyjnych, niezrozumiałych, a także nieegzekwowalnych przepisów związanych ze statutami szkół. Co więcej, zdaniem rodziców nauczyciele nadmiernie ingerują w niezależność dzieci i młodzieży, w tym ich cielesność, czyli makijaż, kolczyki czy kolor włosów, powołując się przy tym za szkolne regulacje. W tym celu Stanisław Trocki, zastępca RPO, zwrócił się do kuratorów oświaty o przyjrzenie się nieprawidłowościom w placówkach i przeprowadzenie powszechnej kampanii informującej o tym, co może się znaleźć w przepisach wewnętrznych, aby nie były one niezgodne z prawem oświatowym. Problem w tym, że bardzo często opiekunowie nie skarżą się do kuratorów oświaty na niewłaściwe funkcjonowanie szkół. A jeśli już dzwonią do organów nadzoru pedagogicznego, robią to anonimowo. W rezultacie urzędnicy kuratoryjni nie mają obowiązku interweniować w takich sprawach.

Konieczna współpraca

RPO, decydując się na pismo do kuratorów, powołał się na z art. 55 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawa oświatowego (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 900 ze zm.). Zgodnie z nim bowiem nadzór pedagogiczny, oprócz kontroli, polega na udzielaniu pomocy szkołom i placówkom, a także nauczycielom w wykonywaniu ich zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz na inspirowaniu nauczycieli do poprawy istniejących lub wdrażania nowych rozwiązań w procesie kształcenia.

Problem w tym, że organy nadzoru pedagogicznego – poza wyjątkami – otrzymują znikomą liczbę skarg na placówki. W rezultacie nie ma podstawy do wejścia do szkoły, zbadania sprawy i wydania ewentualnych zaleceń przy zasadności zgłaszania nieprawidłowości m.in. przez rodziców.

I tak np. przez ostatnie dwa lata w Podlaskim Kuratorium Oświaty nie pojawiły się żadne skargi. Do Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego wypłynęło 11 skarg, z czego zaledwie dwie zostały uwzględnione. W Warmińsko-Mazurskim Kuratorium Oświaty w ub.r. było zaledwie dziewięć skarg. Z tego w trzech przypadkach została przeprowadzona kontrola, a tylko w jednym przypadku wydano zalecenia. Z kolei w tym roku były dwie skargi i też jedna z nich zakończyła się zaleceniem. Marek Kondziołka z Kuratorium Oświaty w Rzeszowie przyznaje, że w ub.r. były 23 skargi, z czego 20 okazało się zasadnych.

Z kolei w Wielkopolsce na ok. pół miliona uczniów w ub.r. wpłynęły tylko 53 skargi, w tym 39 zasadnych i zakończyły się one wydaniem zalecenia. W Dolnośląskim Kuratorium Oświaty w ub.r. było 67 skarg, z czego 48 zostało uwzględnionych.

Zapracowane województwa

Z zebranych przez DGP danych wynika, że istnieją też województwa, w których skarg jest nawet kilkaset w ciągu roku.

– W 2022 r. wpłynęło do nas 391 skarg od rodziców, uczniów, instytucji, z czego 388 skutkowało kontrolą. Zalecenia pokontrolne wydano z 225 przeprowadzonych kontroli. W tym roku przeprowadzono 232 kontrole z 235 skarg i wydano 122 zalecenia pokontrolne – wylicza Anna Kij, dyrektor wydziału jakości edukacji Śląskiego Kuratorium Oświaty.

– Wniesione skargi najczęściej dotyczyły nieprzestrzegania przepisów w zakresie bezpieczeństwa i higieny, praw dziecka i ucznia, statutu szkoły, zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów, a także niewłaściwej organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, kształcenia specjalnego, współpracy szkoły z rodzicami – dodaje.

Pełne ręce roboty mają pracownicy Mazowieckiego Kuratorium Oświaty, do którego z roku na rok wypływa coraz więcej skarg. W roku szkolnym 2021/2023 przeprowadzono tam łącznie 787 kontroli doraźnych, zaś w roku szkolnym 2022/2023 – 858.

– Kontrole doraźne były wszczynane m.in. w związku z interwencjami rodziców lub innych podmiotów, m.in. rzecznika praw dziecka, organu prowadzącego szkołę. Kontrole doraźne były też prowadzone z naszej inicjatywy. W tym okresie najczęstszymi obszarami kontroli doraźnych wynikających z interwencji były zapewnienie uczniom bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki, organizacja i udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej, przestrzeganie praw dziecka i praw ucznia – potwierdza Andrzej Kulmatycki, dyrektor biura Mazowieckiego Kuratora Oświaty.

– Można ogólnie ocenić, że w przypadku ok. 60 proc. przeprowadzanych kontroli doraźnych były wydawane zalecenia pokontrolne – dodaje.

Pracowicie jest także w Kuratorium Oświaty w Łodzi.

– W 2022 r. do tutejszego urzędu wpłynęło ok. 300 skarg. Wskutek złożenia skarg, w tym wniosków o interwencję, zostało przeprowadzonych 295 kontroli doraźnych. W tym roku było 250 skarg. W wyniku wszystkich przeprowadzonych kontroli wydano ogółem 210 zaleceń w 98 szkołach (placówkach), które dotyczyły głównie organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, sprawowania nadzoru pedagogicznego przez dyrektora szkoły/przedszkola/placówki, przestrzegania zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz prowadzenia egzaminów – potwierdza Rafał Bieniek, główny specjalista Kuratorium Oświaty w Łodzi.

Jego zdaniem wieloletnia praktyka wskazuje, że znaczny odsetek kontroli doraźnych kończy się wydaniem co najmniej jednego zalecenia.

Powtarzające się skargi

W województwie lubelskim w ciągu dwóch lat wypłynęło ponad 350 skarg.

– W rezultacie naszych kontroli stwierdzaliśmy niewłaściwą realizację zadań przez dyrektora szkoły, brak nadzoru dyrektora nad pracą nauczycieli, nierespektowanie przez nauczycieli zapisów dotyczących ucznia, ujętych w orzeczeniach i opiniach poradni psychologiczno-pedagogicznych, naruszanie (nieznajomość) przepisów prawa, brak właściwego reagowania na problemy wychowawcze, nieskuteczność oddziaływań wychowawczych, brak respektowania zapisów statutu szkoły i przyjętych regulaminów – mówi Jolanta Misiak, dyrektor wydziału pragmatyki zawodowej i analiz Kuratorium Oświaty w Lublinie. ©℗