Kolejne uproszczenia nie tylko w administracji [PORADNIK]

Wyższy próg dla działalności nieewidencjonowanej, obowiązek publikowania ogłoszeń w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, częściowa rezygnacja z dwuinstancyjności przy wydawaniu decyzji administracyjnych zgodnych z żądaniem strony, wyższe kwoty wolne od podatku w darowiznach i spadkach, ułatwienia w budowaniu mieszkań na mocy specustawy mieszkaniowej w starych biurowcach i galeriach oraz na terenach przeznaczonych pod centra handlowe, ułatwienia w uzyskiwaniu pozwolenia na broń, a także w sprzedaży lasów – ta wyliczanka pokazuje, jak zróżnicowane są zmiany, jakie niesie za sobą tzw. ustawa deregulacyjna.

A to tylko część modyfikacji – łącznie jest ich kilkadziesiąt, w kilkunastu ustawach. Nie wszystkie wprowadzają ułatwienia, jak wskazywałaby na to nazwa ustawy z 26 stycznia 2023 r. o zmianie ustaw w celu likwidowania zbędnych barier administracyjnych i prawnych (Dz.U. poz. 803). Deweloperów np. martwią nowe obowiązki, takie jak konieczność wyznaczania 1,5 miejsca postojowego na jedno mieszkanie i zwiększenie limitów dostępnych przestrzeni rekreacyjnych czy usługowo-handlowych. Nowe obowiązki będą miały także gminy. Znaczna część nowych regulacji już weszła w życie 12 maja, na wejście kolejnych przepisów – trzeba jeszcze poczekać. Opisujemy najważniejsze z nich. ©℗

Kolejny krok w usuwaniu barier administracyjnych i prawnych. Ale i nowe obowiązki

Wyższy próg dla działalności nieewidencjonowanej, zmiany w sprzedaży lasów, ułatwienia w uzyskiwaniu pozwolenia na broń, zmiany w przygotowaniu inwestycji mieszkaniowych – zmiany, które niesie za sobą tzw. ustawa deregulacyjna, są bardzo różne

Idea, jaka przyświecała twórcom ustawy z 26 stycznia 2023 r. o zmianie ustaw w celu likwidowania zbędnych barier administracyjnych i prawnych (Dz.U. poz. 803; dalej: ustawa deregulacyjna), to przede wszystkim chęć ograniczenia biurokracji. Skutkiem przeglądu i analizy przepisów regulujących kwestie społeczne, ekonomiczne i gospodarcze miało być ustalenie i następnie poprawienie lub wyeliminowanie przepisów niejasnych, niespójnych, nieskutecznych, zbędnych lub nadmiernie regulujących daną sferę działalności. Jak czytamy w uzasadnieniu do ustawy, w wielu przypadkach proponowane zmiany mają charakter kompromisowy i starają się uwzględniać zarówno interes publiczny, jak i prywatny. Wzięto przy tym pod uwagę interesy różnych podmiotów, których sytuacje regulują zmieniane przepisy.

Ramka 1

Ustawa deregulacyjna zawiera łącznie kilkadziesiąt zmian do kilkunastu ustaw. W ocenie ustawodawcy, z uwagi na ekonomikę procesu legislacyjnego, zasadne było procedowanie jednego projektu ustawy o charakterze przekrojowym. Zmiany zawarte w omawianej ustawie mają różny charakter – i ich ocena jest zróżnicowana. Poniżej opisujemy najważniejsze regulacje.

Co nowego w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym

Szybciej i łatwiej będzie można uzyskać w pewnych przypadkach walor ostateczności decyzji. To z pewnością ułatwienie m.in. dla przedsiębiorców, dla których istotny jest czas

Do najbardziej istotnych z pewnością należą zmiany wprowadzone w ustawie z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 775; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 803; dalej: k.p.a.). Wprawdzie są stosunkowo drobne, ale doniosłe w skutkach. Nowe regulacje mają zastosowanie do postępowań wszczętych w pierwszej instancji po 12 maja 2023 r. (o czym przesądza art. 17 ustawy deregulacyjnej).

Decyzja zgodna z żądaniem od razu ostateczna

Jedną z nowości jest częściowa rezygnacja z zasady dwóch instancji w postępowaniu administracyjnym. Chodzi o sytuacje, gdy decyzja jest zgodna z oczekiwaniami wnioskującej strony. Ustawa wprowadza zasadę nadawania waloru ostateczności decyzji wydanej w pierwszej instancji, od której uzasadnienia organ odstąpił z powodu uwzględnienia w całości żądania strony (nowo dodany art. 127 par. 1a k.p.a.). Konsekwencją tej nowej zasady będzie to, że osoba (strona postępowania) otrzymująca decyzję zgodną ze swoim żądaniem nie będzie musiała już oczekiwać na upływ terminu do wniesienia odwołania, aby owa decyzja stała się ostateczna. Nie będzie też musiała podejmować dodatkowych czynności (w tym nie będzie musiała składać oświadczenia o zrzeczeniu się prawa do wniesienia odwołania).

Ważne! Zgodnie z dodanym do art. 127 k.p.a. par. 1a decyzja wydana w pierwszej instancji, od której uzasadnienia organ odstąpił z powodu uwzględnienia w całości żądania strony, jest ostateczna.

Zmiana ta stanowi istotny wyjątek od zasady dwuinstancyjności postępowania administracyjnego, ponieważ od takiej decyzji co do zasady nie będzie przysługiwało odwołanie (będzie natomiast możliwość zaskarżenia jej do sądu administracyjnego). Jak wskazano w uzasadnieniu do zmiany ustawy: „Należy mieć jednak na uwadze, że w sytuacji, w której organ, wydając decyzję, w całości uwzględnia żądanie strony, nie jest ona zainteresowana, by wnosić od takiej decyzji odwołanie”.

Przykład 1

Jednocześnie – jak wspomnieliśmy wyżej – strona nadal będzie miała możliwość doprowadzenia do uchylenia takiej decyzji na drodze sądowoadministracyjnej. Inaczej mówiąc, będzie możliwość zaskarżenia jej do sądu administracyjnego.

Przykład 2

Zrzeczenie się prawa do wniesienia odwołania

Druga zmiana w k.p.a. wprowadza możliwość skutecznego zrzeczenia się przez stronę prawa do wniesienia odwołania od decyzji jeszcze przed rozpoczęciem biegu terminu na wniesienie tego odwołania. To rozwiązanie może dotyczyć sytuacji, w której żądanie strony nie zostało uwzględnione w całości, ale strona nie zamierza się odwoływać. W tym celu art. 127a par. 1 k.p.a. otrzymał brzmienie: „Przed upływem terminu do wniesienia odwołania strona może zrzec się prawa do wniesienia odwołania wobec organu administracji publicznej, który wydał decyzję”. Dotychczas trzeba było z tym czekać do rozpoczęcia biegu terminu – bo przepis w brzmieniu dotychczasowym mówił, że zrzeczenie jest możliwe „w trakcie biegu terminu do wniesienia odwołania”. Zmiana to zatem odpowiedź ustawodawcy na aktualne kontrowersje: czy strona może złożyć oświadczenie w dniu doręczenia jej decyzji, skoro termin na wniesienie odwołania rozpoczyna swój bieg dopiero w dniu następnym? Kwestia ta ma szczególne znaczenie wtedy, kiedy strona, chcąc jak najszybciej otrzymać ostateczną decyzję, decyduje się na jej osobisty odbiór w siedzibie organu, który ją wydał. W takiej sytuacji przy odbiorze decyzji chciałaby złożyć oświadczenie o zrzeczeniu się prawa do wniesienia od niej odwołania i otrzymać potwierdzenie, że jest ona ostateczna. W dotychczasowym stanie prawnym budziło to wątpliwości i zazwyczaj organy wskazywały, że skuteczne zrzeczenie się prawa do odwołania może nastąpić dopiero w dniu kolejnym po odebraniu decyzji, tj. w pierwszym dniu terminu na wniesienie odwołania. Działo się to z uwagi na art. 127a par. 1 k.p.a., w którym wskazano: „W trakcie biegu terminu do wniesienia odwołania strona może zrzec się prawa do wniesienia odwołania (…)”. Wprowadzona zmiana likwiduje te rozbieżności i pozwoli na ujednolicenie praktyki organów.

Przykład 3

Dla kogo nowe przepisy mogą mieć znaczenie? Dla tych wszystkich, którym zależy na sprawnym wcześniejszym uzyskaniu waloru wykonalności dla uzyskanej decyzji. Szybkie nadanie waloru ostateczności może być np. korzystne w sytuacji, gdy przedłożenie danej decyzji ma być warunkiem uzyskania innej decyzji. Ponadto mechanizm ten jest ważny dla tych osób czy przedsiębiorców, którym zależy na ustabilizowaniu sytuacji prawnej stron postępowania i uniknięciu konieczności dalszego prowadzenia postępowania administracyjnego czy sądowoadministracyjnego.

• Czy można zrzec się prawa do odwołania jeszcze przed wydaniem decyzji?

Nie. W tym zakresie nic się nie zmieniło. Zarówno przed nowelizacją, jak i po niej nie było i nie ma możliwości zrzeczenia się prawa do odwołania od decyzji organu przed jej wydaniem. Aby skutecznie dokonać czynności procesowej w postaci zrzeczenia się prawa do odwołania, musi istnieć podstawa do wydania oświadczenia. W sytuacji gdy nie ma jeszcze decyzji (tzn. organ jej nie wydał), nie ma możliwości zrzeczenia się uprawnienia do jej kwestionowania. Bieg terminu do wniesienia odwołania rozpoczyna się w dniu doręczenia decyzji lub jej ogłoszenia.

Zmiana w procedurze sądowoadministracyjnej

Konsekwencją zmian wprowadzonych w k.p.a. jest zmiana w ustawie z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 259; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 803), nakładająca na organ obowiązek sporządzenia uzasadnienia decyzji, od której uzasadnienia organ odstąpił z powodu uwzględnienia w całości żądania strony, przed przekazaniem skargi wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę do sądu (art. 11 ustawy deregulacyjnej). Ma to na celu urealnienie sądowej kontroli zaskarżonej decyzji. W uzasadnieniu do zmiany wskazano, że „w obecnym stanie prawnym kontrola taka może być w istocie jedynie iluzoryczna, albowiem sąd administracyjny może co najwyżej domyślać się, czym kierował się organ, wydając taką decyzję. Mając na uwadze wprowadzane niniejszą ustawą wyjątki od zasady dwuinstancyjności postępowania, w tym wprowadzenie generalnej zasady, że decyzja wydana w pierwszej instancji, od której uzasadnienia organ odstąpił z powodu uwzględnienia w całości żądania strony, jest ostateczna, wprowadzenie projektowanej zmiany (poprzez dodanie w art. 54 par. 2a) jest konieczne”.

Przykład 4

Powyższy obowiązek sporządzenia uzasadnienia decyzji będzie miał zastosowanie do tych postępowań sądowoadministracyjnych wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, tj. 12 maja 2023 r., w których organ nie przekazał jeszcze akt sprawy ze skargą wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu (art. 21 ustawy deregulacyjnej).

Obowiązek umieszczenia na budynku numeru porządkowego

Dla wszystkich właścicieli posesji nowością jest możliwość alternatywnego umieszczenia tabliczki z numerem porządkowym na ogrodzeniu (niekoniecznie na budynku) i uchylenie obowiązku jej podświetlenia. Poza tym teraz to rada zdecyduje, czy musi być na niej także np. nazwa ulicy lub miejscowości

Ustawa deregulacyjna porządkuje przepisy dotyczące obowiązku oznaczania nieruchomości numerem porządkowym, a przy okazji modyfikuje niektóre obowiązki. W ramach porządkowania uchylono art. 64 ustawy z 20 maja 1970 r. ‒ Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2151; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 803), który przewidywał odpowiedzialność za wykroczenie za nieoznakowanie nieruchomości tabliczką z numerem porządkowym, nazwą ulicy lub placu albo miejscowości. Tak samo uchylono regulację dotyczącą obowiązku oświetlenia tej tabliczki. Nie oznacza to jednak całkowitego zniesienia obowiązku oznaczenia nieruchomości. Równolegle bowiem do ustawy z 17 maja 1989 r. ‒ Prawo geodezyjne i kartograficzne (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1990; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 803; dalej: p.g.k.) wprowadzono art. 48 ust. 1a, będący przepisem sankcyjnym. Przepis ten stanowi: „Kto wbrew przepisom art. 47b ust. 1, będąc obowiązanym do umieszczenia tabliczki z numerem porządkowym, nie umieści jej w widocznym miejscu ‒ na ścianie frontowej budynku albo ogrodzeniu w terminie 30 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o ustaleniu tego numeru, podlega karze grzywny do 250 złotych albo karze nagany”.

Do wyboru: na budynku lub na płocie

Powyższa zmiana związana jest z jednoczesną modyfikacją obowiązku oznaczenia nieruchomości numerem porządkowym, wyartykułowaną właśnie w art. 47b p.g.k. W myśl zmodyfikowanego art. 47b ust. 1 p.g.k. tabliczkę z numerem porządkowym można umieścić albo tylko na ścianie frontowej budynku, albo na ogrodzeniu. Umieszczenie musi nastąpić w widocznym miejscu.

To w powiązaniu z całkowitym uchyleniem obowiązku podświetlenia tabliczki z numerem porządkowym oznacza uproszczenia dla właścicieli posesji.

Rada teraz rządzi w pełni

Co więcej, uchylono wyrażony wcześniej w art. 47b ust. 2 p.g.k. obowiązek umieszczenia na tabliczce nazwy ulicy, placu lub nazwy miejscowości. Przy czym nadal (zgodnie z art. 47b ust. 3 p.g.k.) obowiązek umieszczania na tabliczce dodatkowych oznaczeń może wynikać z uchwały rady gminy, tj. w zakresie nazwy miejscowości lub nazwy dzielnicy, osiedla, zespołu urbanistycznego, a dodatkowo od 12 maja ‒ także nazwy ulicy lub placu. W porównaniu do dotychczasowych przepisów może to zatem oznaczać kolejne uproszczenie dla właścicieli nieruchomości: są zwolnieni z obowiązku zamieszczania nazwy ulicy (placu) oraz nazwy miejscowości na tabliczkach z numerem, jeżeli rada gminy w stosownej uchwale nie wprowadziła takiego obowiązku na obszarze jej działania.

Przykład 5

Zapasy alkoholu da się sprzedać bez zezwolenia

Pozytywne zmiany wprowadza ustawa dla sprzedawców napojów alkoholowych. Na przykład w sytuacji, gdy ich zezwolenie na sprzedaż wygaśnie, będą oni mogli łatwiej wyzbyć się jednorazowo całego zapasu, bez konieczności uzyskiwania zezwolenia na handel hurtowy jak dotychczas

W tym celu ustawa deregulacyjna wprowadza zmiany w ustawie z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 165; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 803; dalej: u.w.t.p.a.), dodając w jej art. 91 nowy ust. 6a w brzmieniu: „Do uzyskania zezwolenia na obrót hurtowy napojami alkoholowymi nie jest obowiązany przedsiębiorca, którego zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży wygasło z przyczyn wymienionych w art. 18 ust. 12 pkt 1–4 albo w związku z okolicznościami, o których mowa w art. 491, art. 528 par. 1 albo art. 551 par. 1, 2 i 5 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1467, 1488, 2280 i 2436), i który posiadając zezwolenie, o którym mowa w art. 184 ust. 1, jednorazowo zbywa zinwentaryzowane zapasy napojów alkoholowych”.

Dodanie powyższego przepisu ma na celu przede wszystkim umożliwienie przedsiębiorcy jednorazowe zbycie zinwentaryzowanych napojów alkoholowych bez konieczności uzyskania przez niego osobnej zgody na hurtowy obrót napojami alkoholowymi. Przy czym możliwe to będzie w przypadku wygaśnięcia jego zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży na skutek:

• likwidacji punktu sprzedaży,
• upływu terminu ważności zezwolenia,
• zmiany rodzaju działalności punktu sprzedaży,
• zmiany składu osobowego wspólników spółki cywilnej oraz
• łączenia, podziału lub przekształcenia spółek handlowych.

Trzeba przy tym zwrócić uwagę na użyte w przepisie sformułowanie „i który posiadając zezwolenie, o którym mowa w art. 184 ust. 1”. A zatem pomimo wprowadzenia powyższych zmian przedsiębiorca, który chciałby wyprzedawać alkohole, nadal zobowiązany jest do uzyskania zezwolenia na wyprzedaż posiadanych, zinwentaryzowanych zapasów napojów alkoholowych zgodnie z art. 184 u.w.t.p.a.

Ważne! Nowe regulacje pozwalają przedsiębiorcy na sprzedaż alkoholu jednorazowo, nie tylko detalicznie, bez uzyskania zezwolenia na sprzedaż hurtową, ale tylko w określonych przypadkach.

Przykład 6

Przykład 7

Przykład 8

Przykład 9

Omawiając przedmiotową zmianę w uzasadnieniu do projektu ustawy deregulacyjnej, wskazano, że przedsiębiorca, który na podstawie posiadanego zezwolenia kupił towar, powinien mieć możliwość zbycia zapasów po wygaśnięciu zezwolenia – na podstawie zezwolenia na wyprzedaż – zarówno konsumentom, jak i przedsiębiorcom, którzy mają zezwolenie na obrót alkoholem. Jest to szczególnie istotne i ważne dla wielu przedsiębiorców, którzy w dynamicznej, często trudnej dla nich sytuacji gospodarczej, decydują się na podjęcie działań restrukturyzacyjnych lub nawet są zmuszeni zakończyć działalność. Szczególnie istotne może być to rozwiązanie dla mikro i małych przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej.

• Czy przedsiębiorca, któremu wygasło zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych, będzie mógł sprzedać ten alkohol klientom detalicznym (czyli osobom, które nie posiadają zezwolenia na obrót alkoholem)?

W takim przypadku sprzedaż detaliczna alkoholu (czyli na rzecz klientów indywidualnych) możliwa jest jedynie na podstawie zezwolenia na wyprzedaż zapasów wydanego zgodnie z art. 184 u.w.t.p.a.

• Bar nie uzyskał przedłużenia zezwolenia na sprzedaż alkoholu powyżej 18 proc. Utrzymano mu tylko zezwolenie na sprzedaż napojów zawierających między 4,5 proc. a 18 proc. alkoholu oraz poniżej 4,5 proc. Zezwolenie na sprzedaż alkoholi mocnych wygaśnie 30 lipca. Czy po tej dacie przedsiębiorca będzie mógł wyprzedać hurtowo bez zezwolenia zapasy alkoholi mocnych, nadal handlując piwem?

Tak, przedsiębiorca będzie miał prawo do sprzedaży alkoholi mocnych po 30 lipca. Po tej dacie przedsiębiorca będzie w sytuacji, kiedy na stanie magazynowym będzie posiadał alkohol, którego nie może sprzedać w związku z prowadzoną działalnością bez pozwolenia – które wygasło. W takiej sytuacji zgodnie z nowymi przepisami przedsiębiorca może zbyć hurtowo alkohol bez uzyskania zezwolenia na hurtowy obrót napojami alkoholowymi.

Sprzedaż lasu prostsza

Wprowadzone ułatwienia w sprzedaży nieruchomości leśnej z prawem pierwokupu Skarbu Państwa mają zmniejszyć biurokrację. Zlikwidowano obowiązek uzyskiwania zaświadczenia od starosty

Zmiana wprowadzona została do ustawy z 28 września 1991 r. o lasach (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 672; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 803) i polega na dodaniu do niej nowego ust. 1a w art. 37a. Przepis ten dotyczy ustawowego prawa pierwokupu nieruchomości, które przysługuje Skarbowi Państwa. Zmiana ma na celu ułatwienie sprzedaży przez osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej niestanowiącego własności Skarbu Państwa gruntu będącego lasem w rozumieniu ustawy, objętego uproszczonym planem urządzenia lasu lub decyzją starosty wydaną na podstawie inwentaryzacji stanu lasu co do zadań z zakresu gospodarki leśnej realizowanych na tym gruncie. Ułatwienie ma polegać na możliwości ustalenia okoliczności związanych z takim gruntem na podstawie oświadczenia złożonego przez sprzedającego pod rygorem odpowiedzialności karnej. Do tej pory konieczne było uzyskanie stosownego zaświadczenia ze starostwa powiatowego. Należy jednakże pamiętać, że wadliwe oświadczenie będzie skutkowało nieważnością umowy.

Przykład 10

Mniej opinii z RIO

Dla jednostek samorządu terytorialnego istotną informacją jest również zniesienie obowiązku składania przez nie do regionalnych izb obrachunkowych informacji o przebiegu półrocznego wykonania budżetu

Ustawa deregulacyjna uchyliła od 12 maja art. 266 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1634; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 803). Ten przepis nakładał na zarząd JST obowiązek przedstawienia organowi stanowiącemu JST i RIO w terminie 31 sierpnia danego roku informacji:

• o przebiegu wykonania budżetu JST za pierwsze półrocze,
• o kształtowaniu się wieloletniej prognozy finansowej, w tym o przebiegu realizacji przedsięwzięć, o których mowa w art. 226 ust. 3 oraz
• o przebiegu wykonania planu finansowego jednostki za pierwsze półrocze, uwzględniającej w szczególności stan należności i zobowiązań, w tym wymagalnych.

Konieczność sporządzania tych informacji istotnie obciąża pracowników urzędów obsługujących JST, podczas gdy pozyskanie tych informacji nie służy żadnym istotnym celom i nie odgrywa żadnej istotnej roli. Ustawodawca dostrzegł w tym przypadku problem nadmiernego obciążenia JST obowiązkami związanymi ze składaniem różnego rodzaju sprawozdań i wyeliminował te, które w praktyce są zbędne. Uchylenie przedmiotowego obowiązku zmniejszy koszty funkcjonowania JST i w pewnym zakresie zwiększy ich autonomię poprzez brak konieczności przedkładania powyższych informacji RIO.

Jest to też dobra informacja dla RIO – w konsekwencji w ustawie z 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1668; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 803) zmniejszono zakres obowiązków RIO, zwalniając je z konieczności wydawania opinii o przedkładanych przez JST informacjach o przebiegu wykonania budżetu za pierwsze półrocze roku budżetowego.

Działalność nieewidencjonowana teraz z większym dochodem

Podniesiono kwotę przychodów, do której możliwe jest prowadzenie działalności nieewidencjonowanej. Ustawa podnosi próg dochodowy do wysokości 75 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę

Ustawa z 6 marca 2018 r. ‒ Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 221; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 803) w nowym brzmieniu art. 5 ust. 1 (obowiązującym od 1 lipca 2023 r.) wskazuje, że nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizycznej, jeżeli przychód z tej działalności nie przekroczy 75 proc. minimalnego wynagrodzenia.

Jak czytamy w uzasadnieniu do ustawy, zmiana przepisu ma na celu podniesienie kwoty przychodów, do której możliwe jest prowadzenie działalności nieewidencjonowanej. Obecnie art. 5 ust. 1 prawa przedsiębiorców przewiduje przychód, do którego możliwe było prowadzenie działalności nieewidencjonowanej na poziomie 50 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia. Obecnie płaca minimalna wynosi 3490 zł (od 1 stycznia 2023 r.). Zatem osoba fizyczna, która wykonuje działalność, z której przychód należny nie przekracza w żadnym miesiącu 1745 zł (3490 zł x 50 proc.) nie musi zgłaszać tej działalności do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEiDG) ‒ jest to tzw. działalność nieewidencjonowana. Jednak to wszystko pod warunkiem, że w okresie ostatnich 60 miesięcy dana osoba nie wykonywała działalności gospodarczej. Po zmianie próg wyniesie 2617,50 zł.

Zmiana ta powinna znacznie ułatwić prowadzenie działalności nieewidencjonowanej, jak również przyczynić się do wzrostu liczby osób, które będą mogły podjąć dodatkową, legalną działalność zarobkową. Uzasadniając wprowadzone zmiany, wskazano, że w znacznej części mogą to być osoby, które dotychczas w ogóle nie prowadziły tej działalności, co przełoży się nie tylko na wzrost gospodarczy, lecz także zwiększy wpływy podatkowe od uzyskiwanych z tego tytułu dochodów.

Przykład 11

Wydłużenie terminu ważności profilu zaufanego

Zmiana ma na celu uniknięcie sytuacji, w której na skutek odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii albo zniesienia stanu nadzwyczajnego (i nieogłoszenia ani niewprowadzenia jednocześnie innego z tych stanów) w tym samym czasie straciłaby ważność bardzo duża liczba profili zaufanych

Ustawa z 2 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2095; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 852) w art. 100 regulowała kwestie ważności profilu zaufanego. Wskazywała, że w przypadku ogłoszenia stanu epidemicznego lub epidemii albo stanu nadzwyczajnego ważność profilu zaufanego przedłuża się o czas trwania stanu epidemicznego lub epidemii albo stanu nadzwyczajnego. Nowe brzmienie przepisu – wprowadzone przez art. 16 ustawy de regulacyjnej ‒ doprecyzowuje kwestie dotyczące ważności profilu zaufanego w przypadku odwołania stanu epidemicznego lub epidemii, jak również stanu nadzwyczajnego, i wydłuża jego ważność do trzech miesięcy po odwołaniu jednego z ww. stanów.

Sytuacja, kiedy w tym samym czasie straciłaby ważność bardzo duża liczba profili zaufanych, byłaby trudna nie tylko dla obywateli, w tym przedsiębiorców, lecz także dla podmiotów, do których obywatele zwracaliby się z wnioskami o potwierdzenie nowych profili zaufanych. W związku z powyższym proponuje się, aby profile zaufane pozostały ważne nieco dłużej, co pozwoli wszystkim zainteresowanym przedłużyć ich ważność w zwyczajnym trybie, nie paraliżując przy tym normalnej działalności podmiotów, w których można uzyskać potwierdzenie profilu zaufanego.

Przykład 12

Dostęp do broni i procedura zatwierdzania regulaminu strzelnicy nieco inaczej

Kilka drobnych zmian dotyczy także ustawy o broni i amunicji. Poszerzono m.in. krąg osób, które są uprawnione do jej posiadania oraz ułatwiono uruchamianie strzelnic

Zmiany wprowadzone art. 10 ustawy deregulacyjnej do ustawy z 21 maja 1999 r. o broni i amunicji (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2516; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 803) określają krąg podmiotów, które będą mogły uzyskać pozwolenie na broń do celów ochrony osobistej, osób i mienia ze względu na chęć wzmocnienia potencjału obronnego RP zadeklarowaną przez taką osobę. Uprawnienie to po zmianach będzie dotyczyć funkcjonariuszy:

• policji,
• Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
• Agencji Wywiadu,
• Służby Kontrwywiadu Wojskowego,
• Służby Wywiadu Wojskowego,
• Centralnego Biura Antykorupcyjnego,
• Służby Ochrony Państwa,
• Służby Granicznej,
• Straży Marszałkowskiej,
• Służby Celno-Skarbowej,
• Służby Więziennej,
• innej państwowej formacji uzbrojonej oraz żołnierza zawodowego Sił Zbrojnych RP, jeżeli posiada przydzieloną mu broń służbową, a także
• osoby pełniącej terytorialną służbę wojskową co najmniej dwa lata.

Uruchomienie szybciej i prościej

W przepisach doprecyzowano także, że procedura zatwierdzania regulaminu strzelnicy, która kończy się wydaniem decyzji administracyjnej przez właściwego wójta, burmistrza (prezydenta miasta), jest regulowana przepisami k.p.a. dotyczącymi postępowania uproszczonego, co oznacza że:

• postępowanie dowodowe jest ograniczone do dowodów zgłoszonych przez stronę, łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania, oraz dowodów możliwych do ustalenia na podstawie danych, którymi dysponuje organ prowadzący postępowanie;
• uzasadnienie decyzji może się ograniczać do wskazania faktów, które organ administracji publicznej uznał za udowodnione, oraz przytoczenia przepisów prawa stanowiących podstawę prawną decyzji;
• sprawy powinny być załatwiane niezwłocznie.

Te zmiany wchodzą w życie w terminie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy, tj. 28 lipca 2023 r. Do postępowań w sprawie zatwierdzenia regulaminu strzelnicy wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowego przepisu, stosuje się przepisy w brzmieniu dotychczasowym (art. 20 ust. 2 ustawy deregulacyjnej).

Zmiany w specustawie mieszkaniowej: ułatwienia i ograniczenia

Dla deweloperów realizujących inwestycje mieszkaniowe i towarzyszące dobrą wiadomością jest np. poszerzenie możliwości budowania na zasadach specustawy mieszkaniowej. Ale pojawiają się też nowe obowiązki, w przypadku których ustawodawca kierował się chęcią poprawienia warunków dla przyszłych mieszkańców

Chodzi tu o zmiany dokonane w ustawie z 5 lipca 2018 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji mieszkaniowych oraz inwestycji towarzyszących (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1538; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 803; dalej: specustawa mieszkaniowa). Jak wynikało z uzasadnienia do projektu ustawy deregulacyjnej, celem tych modyfikacji jest przede wszystkim uwolnienie rynku mieszkaniowego i zwiększenie podaży mieszkań, ich dostępności, a także zapewnienie miejsc pracy w sektorach gospodarki z tym związanych. Zmiany te ustawodawca adresuje zarówno do Polaków, jak i do przebywających licznie na terenie naszego kraju obywateli Ukrainy.

Z punktu widzenia inwestorów są wśród tych zmian rozwiązania dla nich korzystne oraz takie, które nie budzą ich entuzjazmu, bo wprowadzają nowe obowiązki i ograniczenia. Do korzystnych należą takie, które mają umożliwić inwestorom, w tym deweloperom, realizowanie:

1) inwestycji mieszkaniowych niezależnie od ustaleń obowiązujących studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego;

2) inwestycji typu mixed-use z przestrzenią mieszkalną i zwiększoną dopuszczalną powierzchnią handlową i usługową, co ma sprzyjać nie tylko inwestycjom nowym, lecz także projektom rewitalizacyjnym na terenach zdegradowanych bądź pełniących funkcje np. transportowe czy magazynowe, a także w zakresie pustoszejących centrów handlowych, które w części będą mogły zostać przekształcone na potrzeby mieszkaniowe.

Natomiast mniej cieszą lub budzą krytykę ze strony deweloperów regulacje wdrażające obowiązek zapewnienia np. minimalnego udziału powierzchni biologicznie czynnej czy ogólnodostępnego nieogrodzonego terenu wypoczynku i rekreacji lub sportu, a także wprowadzające wymogi w zakresie minimalnej liczby miejsc parkingowych. Ta ostatnia zmiana ma zapewnić zwiększenie inkluzywności terenów mieszkaniowych i odejście od osiedli grodzonych. Zapewnienie odpowiedniej powierzchni biologicznie czynnej ma zaś sprzyjać efektywniejszej retencji wody, a tym samym zapobiegać powstawaniu miejskich wysp ciepła. Ustawodawca uzasadnia też omawianą regulację chęcią realizacji koncepcji, że w zasięgu 15-minutowego spaceru od miejsca zamieszkania mieszkaniec może zrealizować podstawowe potrzeby, również usługowe, handlowe czy rekreacyjne.

Nowe definicje

Ustawa deregulacyjna dodała w art. 2 specustawy mieszkaniowej pkt 7, a w nim definicję terenu biologicznie czynnego. Jest to „teren o nawierzchni zapewniającej naturalną wegetację roślin i retencje wód opadowych, a także 50 proc. powierzchni tarasów i stropodachów z taką nawierzchnią, przy czym ma on zajmować powierzchnię nie mniejszą niż 10 mkw.”.

Zmiana ma na celu przede wszystkim zapobieganie tworzeniu się wysp ciepła na terenach zabudowanych w konsekwencji tzw. betonozy. Chodzi też o zwiększenie komfortu mieszkańców poprzez zmuszenie inwestorów do budowy osiedli z większą niż dotychczas ilością terenów zielonych oraz umożliwiających naturalną retencję wód opadowych, co również przyczyni się do zwiększenia powierzchni, które będą oddychały naturalnie, nie zaś poprzez odparowanie wody z miejsc utwardzonych (co zwiększa temperaturę otoczenia).

Nowa jest też definicja zabudowy śródmiejskiej (art. 2 pkt. 8 specustawy mieszkaniowej) – to „przestrzeń o intensywnej zabudowie na obszarze śródmieścia, określona w planie miejscowym albo w studium w razie braku takiego planu”.

Zmiana ta precyzuje warunki realizacji inwestycji mieszkaniowych jako zabudowy uzupełniającej w śródmieściach miast (nie zaś na ich obrzeżach), co ma na celu odwracanie trendu suburbanizacyjnego.

Co najmniej 5 proc. na handel

Nowe przepisy doprecyzowują wymogi co do minimalnej powierzchni, którą w inwestycjach mieszkaniowych deweloper musi przeznaczyć na działalność usługową czy handlową. Nowością jest określenie minimalnego jej udziału na 5 proc. powierzchni użytkowej mieszkań. W tym celu ustawa z 12 maja br. zmieniła brzmienie art. 3 specustawy mieszkaniowej, w którym zawarty był warunek realizacji działalności handlowej i usługowej w inwestycjach mieszkaniowych ‒ w ramach wyodrębnionej części inwestycji mieszkaniowej i inwestycji towarzyszącej albo w ramach samodzielnego obiektu budowlanego o powierzchni sprzedaży nie większej niż 2000 mkw. Po zmianie przepis przewiduje, że realizowanie takiego rodzaju zabudowy jest możliwe, jeśli powierzchnia użytkowa przeznaczona pod działalność handlową lub usługową nie będzie mniejsza niż 5 proc. i nie przekroczy 20 proc. powierzchni użytkowej mieszkań. Do tej pory przepis ustalał tylko powierzchnię maksymalną – w wysokości 20 proc.

Deweloperzy, którzy realizowali dotychczas budynki mieszkalne, w których przewidywali również lokale handlowe i usługowe, teraz muszą na nie przeznaczyć co najmniej 5 proc. powierzchni użytkowej inwestycji.

Większe możliwości budowania na terenach zdegradowanych lub niezabudowanych

Istotna dla deweloperów zmiana to umożliwienie budowania osiedli – wbrew zapisom o studium zagospodarowania – na terenach, na których stoją stare biurowce lub centra handlowe, a także na niezabudowanych parcelach, przeznaczonych w studium pod handel wielkopowierzchniowy.

Przypomnijmy, że ustawa o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji mieszkaniowych oraz inwestycji towarzyszących jest tzw. specustawą i przewidywała reguły, które miały wspomóc budowę mieszkań. Dopuszczono, by inwestycje mieszkaniowe i towarzyszące realizowane na jej podstawie (w przeciwieństwie do inwestycji realizowanych na podstawie decyzji o warunkach zabudowy i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które nie mogą być co do zasady sprzeczne z polityką przestrzenną gminy zawartą w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego) nie musiały spełniać warunku niesprzeczności ze studium. Dotychczas dotyczyło to jednak tylko terenów kolejowych, wojskowych, produkcyjnych lub usług pocztowych. Ustawodawcy chodziło o możliwość szybkiego rewitalizowania terenów – ogólnie mówiąc – poprzemysłowych, żeby przywracać je do ponownego użytku. Po zmianie ze studium nie muszą być zgodne także inwestycje na terenach, na których jest lub może być zlokalizowany obiekt handlowy o powierzchni sprzedaży powyżej 2000 mkw. i na terenach, na których jest lokalizowany budynek biurowy.

Te nowe regulacje zwiększają możliwości lokalizacji inwestycji mieszkaniowych lub inwestycji towarzyszących niezależnie od obowiązującej polityki przestrzennej gminy zawartej w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Umożliwi to np. przebudowywanie supermarketów, galerii handlowych czy nieczynnych biurowców na obiekty mieszkaniowe z dodatkową funkcją usługową i handlową. A także budowę na parcelach, które w studium przeznaczone były pod centra handlowe.

Wygaśnięcie uchwały o ustaleniu lokalizacji inwestycji mieszkaniowej

Dobrą wiadomością dla inwestorów jest wydłużenie ważności uchwały o ustaleniu lokalizacji inwestycji mieszkaniowej. Zgodnie z art. 8 ust. 3 specustawy mieszkaniowej w zmienionym od 12 maja br. brzmieniu „uchwała o ustaleniu lokalizacji inwestycji mieszkaniowej wygasa, jeżeli przed upływem 6 lat od dnia opublikowania uchwały w wojewódzkim dzienniku urzędowym decyzja o pozwoleniu na budowę inwestycji mieszkaniowej nie stała się ostateczna”. To oznacza znaczące wydłużenie terminu. Wcześniej termin ten wynosił trzy lata. Po zmianie gmina nie musi już jednak informować inwestora o wygaśnięciu tej uchwały.

Nowy wymóg we wniosku o ustalenie lokalizacji inwestycji

Do art. 7 ust. 7 specustawy mieszkaniowej dodano pkt 7a wprowadzający wymóg zawarcia we wniosku o ustalenie lokalizacji inwestycji mieszkaniowej minimalnego udziału powierzchni ogólnodostępnego, nieogrodzonego urządzonego terenu wypoczynku oraz rekreacji lub sportu lokalizowanego w ramach terenu biologicznie czynnego na terenie inwestycji mieszkaniowej.

Zmiana ta wynika z pojawiających się coraz częściej skarg mieszkańców osiedli deweloperskich na brak lub szczątkową obecność na nich infrastruktury rekreacyjnej, w postaci placów zabaw, boisk itp. terenów, klombów zieleni z dostępnymi ławkami itd. Po zmianie inwestor będzie musiał określić powierzchnię tego terenu i ją zrealizować w ramach określonych przez ustawodawcę widełek – tereny te będą musiały stanowić co najmniej 50 proc. terenu biologicznie czynnego.

Większy udział powierzchni biologicznie czynnej i więcej miejsc parkingowych

Niewątpliwie dużym utrudnieniem dla deweloperów może być zwiększenie wymaganej powierzchni biologicznie czynnej oraz wprowadzenie wskaźnika liczby miejsc parkingowych.

Chodzi tu o zmiany, które wprowadzono w art. 17 specustawy mieszkaniowej – dodano w nich ust. 4a‒4d, przewidujące m.in. obowiązek określenia przez dewelopera minimalnego udziału powierzchni biologicznie czynnej. Musi to być co najmniej 25 proc. powierzchni terenu inwestycji mieszkaniowej, przy czym co najmniej 50 proc. terenu biologicznie czynnego stanowić ma ogólnodostępny, nieogrodzony, urządzony teren wypoczynku oraz rekreacji lub sportu.

Przykład 13

Wyjątek przewidziano dla inwestycji mieszkaniowej zlokalizowanej w obszarze zabudowy śródmiejskiej, gdzie zabudowa jest zagęszczona i jest mniej albo nie ma wcale terenów na to pozwalających, a jednocześnie dostęp do takiej infrastruktury jest tam łatwiejszy i nie ma konieczności lokalizowania jej bezpośrednio na nowo budowanym osiedlu. Zgodnie z nowo dodanym do art. 14 specustawy mieszkaniowej ust. 4d dla inwestycji mieszkaniowej zlokalizowanej w obszarze zabudowy śródmiejskiej określa się „minimalny udział powierzchni terenu biologicznie czynnego, wynoszący co najmniej 12,5 proc. powierzchni terenu inwestycji mieszkaniowej”.

W ramach zmian przewidziano, że minimalna liczba miejsc postojowych musi stanowić co najmniej 1,5-krotność liczby mieszkań przewidzianej do realizacji w ramach inwestycji mieszkaniowej. Przy czym inwestycje zlokalizowane w obszarze zabudowy śródmiejskiej potraktowano ulgowo – tutaj wprowadzono wymóg określania minimalnej liczby miejsc postojowych na poziomie co najmniej równym liczbie mieszkań przewidzianych do realizacji w ramach inwestycji mieszkaniowej.

Przykład 14

Jednocześnie wprowadzono też wyjątki w powyższym obowiązku zapewnienia minimalnego udziału ogólnodostępnego, nieogrodzonego, urządzonego terenu wypoczynku oraz rekreacji lub sportu w ramach terenu biologicznie czynnego. Zgodnie z nowo dodanym w art. 17 specustawy mieszkaniowej ust. 4b obowiązek, o którym mowa w art. 17 ust. 4a pkt 1, nie dotyczy:

1) inwestycji mieszkaniowych obejmujących swoim zakresem budowę, przebudowę lub zmianę sposobu użytkowania budynków mieszkalnych jednorodzinnych;

2) inwestycji mieszkaniowych zlokalizowanych w obszarze zabudowy śródmiejskiej;

3) udostępnienia ogólnodostępnego, nieogrodzonego, urządzonego terenu wypoczynku oraz rekreacji lub sportu na terenie inwestycji towarzyszącej ‒ pod warunkiem spełnienia przez ten teren wymogów, o których mowa w ust. 4.

Przypomnijmy, że zgodnie z tym przepisem inwestycje mieszkaniowe wielorodzinne lokalizuje się na terenie zapewniającym dostęp do urządzonych terenów wypoczynku oraz rekreacji lub sportu o powierzchni stanowiącej co najmniej iloczyn planowanej liczby mieszkańców oraz wskaźnika wynoszącego 4 mkw. Przy czym wskazano, że „Zapewnienie dostępu następuje poprzez lokalizację w odległości nie większej niż 3000 m, a w miastach, w których liczba mieszkańców przekracza 100 000 mieszkańców, 1500 m”.

Zmieniono też art. 17 ust. 5 specustawy mieszkaniowej w ten sposób, że ww. wymogi można spełnić zarówno na podstawie infrastruktury istniejącej w dniu składania wniosku o ustalenie lokalizacji inwestycji mieszkaniowej, jak i na podstawie infrastruktury planowanej do realizacji.

Ale to nie wszystko. Postanowiono też, że gminy będą miały możliwość wprowadzenia w lokalnych standardach urbanistycznych ostrzejszych, bo większych wymogów – i to nie tylko co do liczby miejsc postojowych niezbędnych dla obsługi realizowanej inwestycji mieszkaniowej, lecz także co do wymogów w zakresie zapewnienia dostępu do sieci ciepłowniczej na zasadach wynikających z prawa energetycznego (zgodnie ze zmienionym art. 19 ust. 3 specustawy mieszkaniowej).

Wygaśnięcie uchwały o ustaleniu lokalizacji inwestycji mieszkaniowej

Dobrą wiadomością dla inwestorów jest wydłużenie ważności uchwały o ustaleniu lokalizacji inwestycji mieszkaniowej. Zgodnie z art. 8 ust. 3 specustawy mieszkaniowej w zmienionym od 12 maja br. brzmieniu „uchwała o ustaleniu lokalizacji inwestycji mieszkaniowej wygasa, jeżeli przed upływem 6 lat od dnia opublikowania uchwały w wojewódzkim dzienniku urzędowym decyzja o pozwoleniu na budowę inwestycji mieszkaniowej nie stała się ostateczna”. To oznacza znaczące wydłużenie terminu. Wcześniej termin ten wynosił trzy lata. Po zmianie gmina nie musi już jednak informować inwestora o wygaśnięciu tej uchwały.

Przepisy przejściowe

Artykuł 23 ustawy deregulacyjnej zawiera przepisy przejściowe dotyczące wejścia w życie nowelizacji przepisów specustawy mieszkaniowej. Zgodnie z jego ust. 1 do postępowań w sprawie ustalenia lokalizacji inwestycji mieszkaniowej wszczętych, a nie zakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy, tj. 12 maja 2023 r., stosuje się co do zasady przepisy dotychczasowe.

Przykład 15

Wyjątkiem jest art. 8 ust. 3 specustawy mieszkaniowej stanowiący, że uchwała o ustaleniu lokalizacji inwestycji mieszkaniowej wygasa, jeżeli przed upływem sześciu lat od dnia opublikowania uchwały w wojewódzkim dzienniku urzędowym decyzja o pozwoleniu na budowę inwestycji mieszkaniowej nie stała się ostateczna. Tak więc nawet uchwały, które zostaną podjęte na podstawie dotychczasowych przepisów, zgodnie ze wskazaną regułą międzyczasową wygasną, jeżeli przed upływem sześciu lat od ich opublikowania decyzja o pozwoleniu na budowę inwestycji mieszkaniowej nie stanie się ostateczna. Umożliwi to więc większą trwałość takiej uchwały.

Zgodnie zaś z art. 8 ust. 2 do uchwał o lokalizacji inwestycji mieszkaniowej, które w dniu wejścia w życie ustawy nie wygasły, stosuje się ww. art. 8 ust. 3 specustawy mieszkaniowej brzmieniu nadanym ustawą. Oznacza to, że te uchwały wygasną, jeżeli przed upływem sześciu lat od dnia ich opublikowania w wojewódzkim dzienniku urzędowym wydana na ich podstawie decyzja o pozwoleniu na budowę inwestycji mieszkaniowej nie stanie się ostateczna.

Przykład 16

Ocena regulacji

Wprowadzane zmiany należy generalnie ocenić bardzo pozytywnie. Istotnie sprzyjają one rozwojowi inwestycji mieszkaniowych oraz mieszanych zwiększających dostępność mieszkańców do podstawowych usług, a także mogą przeciwdziałać gettoizacji obszarów mieszkaniowych oraz betonozie i miejskim wyspom ciepła.

Regulacja pogłębia jednak odmienność reżimów prawnych dla realizacji poszczególnego rodzaju inwestycji m.in. wbrew ustaleniom obowiązujących studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Nie wpisuje się też w sposób komplementarny w przygotowywaną i będącą już na etapie prac parlamentarnych nowelizację ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym – mającą stanowić rewolucję w tej dziedzinie.

Dodatkowo, ciesząc się z wprowadzonych ustawą deregulacyjną zmian, należy uznać je mimo wszystko za znacznie spóźnione. Wszystkie problemy, jakie ma rozwiązywać, towarzyszą polskiej przestrzeni od lat. Można się zastanawiać, czy gdyby nie pandemia i wojna w Ukrainie, które uwypukliły tylko wiele od lat istniejących problemów naszej przestrzeni, zwłaszcza miast, inicjatywa ustawodawcza w tym zakresie w ogóle by powstała i została zrealizowana.

Wzmocnienie pozycji organizacji pozarządowej w postępowaniu cywilnym

Większe uprawnienia procesowe zyskały organizacje pozarządowe zrzeszające przedsiębiorców. Na wniosek zainteresowanego mogą dołączać do prowadzonych postępowań, a nawet same je wytaczać w imieniu przedsiębiorcy

Ustawa deregulacyjna wprowadziła wiele zmian w ustawie z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1805; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 852; dalej: k.p.c.). Jedna z nich dotyczy poszerzenia katalogu uprawnień przysługujących organizacjom pozarządowym. W dotychczasowym stanie prawnym organizacja pozarządowa, której członkiem był przedsiębiorca będący osobą fizyczną, mogła – za jego zgodą wyrażoną na piśmie – wytoczyć powództwo na jego rzecz lub przystąpić do niego w toczącym się postępowaniu z innym przedsiębiorcą o roszczenia wynikające z prowadzonej działalności gospodarczej (art. 61 par. 3 k.p.c.). Teraz, wskutek zmian dokonanych ustawą dregulacyjną, organizacja pozarządowa może wspomóc każdego przedsiębiorcę – nie tylko będącego osobą fizyczną. Ponadto rozszerzeniu uległ katalog spraw, w których może ona uczestniczyć. Wystarczające jest, by była ona związana z prowadzoną przez przedsiębiorcę działalnością gospodarczą. Nie musi to zatem być spór z innym przedsiębiorcą. W uzasadnieniu ustawy wskazano, że celem powyższego rozwiązania jest lepsze zabezpieczenie interesów tych przedstawicieli biznesu, których nie stać na korzystanie z usług profesjonalnych pełnomocników.

Ramka 2

Zmiana w zakresie zrównania praw przedsiębiorców będących i niebędących osobami fizycznymi jest uzasadniona. Brak jest bowiem podstaw do różnicowania ich uprawnień tylko ze względu na prawną formę prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.

Krytycznie należy natomiast ocenić rozszerzenie katalogu spraw, w których może uczestniczyć organizacja pozarządowa. Po zmianach mogą być to również spory na linii konsument–przedsiębiorca. Rozwiązania przyjęte w tym zakresie w ustawie deregulacyjnej pozostają w sprzeczności z tymi wprowadzonymi ustawą o zmianie k.p.c., których założeniem było z kolei wzmacnianie pozycji konsumentów w sporach z przedsiębiorcami (m.in. poprzez wprowadzenie nowego postępowania odrębnego z udziałem konsumentów).

Przykład 17

Rzecznik praw przedsiębiorców teraz może więcej

Nowe przepisy tworzą podstawę prawną do występowania rzecznika małych i średnich przedsiębiorców w postępowaniach w sprawach cywilnych z zakresu pracy i ubezpieczeń społecznych, w których stroną jest przedsiębiorca

W ustawie z 6 marca 2018 r. o rzeczniku małych i średnich przedsiębiorców (Dz.U. z 2018 r. poz. 648; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 803) dodane zostało nowe uprawnienie dla rzecznika małych i średnich przedsiębiorców (RMŚP), dzięki któremu może on brać udział w postępowaniu w sprawach cywilnych z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, jeżeli:

• stroną jest przedsiębiorca, który wyraził zgodę na piśmie na udział rzecznika,
• rzecznik brał udział w postępowaniu administracyjnym poprzedzającym to postępowanie sądowe – na prawach przysługujących prokuratorowi.

Powyższe uprawnienie nie było przewidziane w pierwotnym projekcie ustawy, jaki trafił do Sejmu. Propozycja jego wprowadzenia pojawiła się dopiero w opinii RMŚP do projektu ustawy deregulacyjnej. Uzasadniając propozycję, rzecznik podkreślił, że uzupełni to rozwiązania wprowadzane do k.p.c., które rozszerzają kompetencje organizacji pozarządowej w postępowaniu cywilnym w zakresie obrony praw przedsiębiorców. Zwrócił także uwagę, że RMŚP może już wprawdzie uczestniczyć w postępowaniach administracyjnych prowadzonych przez ZUS wobec przedsiębiorców, jednak w razie negatywnego stanowiska tego organu kompetencje rzecznika nie pozwalają na udział w kolejnej fazie tego postępowania przed sądem powszechnym.

Wprowadzona regulacja (na mocy art. 13 i 22 ustawy deregulacyjnej) zasługuje na aprobatę. Umożliwienie RMŚP uczestnictwa w postępowaniu sądowym, stanowiącym kontynuację postępowania przed ZUS, w którym brał udział, jest uzasadnione. Wzmacnia ono bowiem pozycję przedsiębiorców, zwiększając standard przyznanej im przepisami prawa ochrony. Szczególnie w przypadku postępowań prowadzonych z udziałem ZUS udział RMŚP może doprowadzić do wyrównania pozycji stron sporu, wpasowując się tym samym w idee, które przyświecają wprowadzeniu ustawy deregulacyjnej.

Regulacje przejściowe dotyczące tej zmiany przewidują, że przepisy w znowelizowanym brzmieniu stosuje się do postępowań w sprawach cywilnych wszczętych i niezakończonych przed 12 maja 2023 r. Mają one zatem zastosowanie także do postępowań w toku.

Zniesienie obowiązku dołączenia do wniosku odpisu księgi wieczystej

Zmiany w k.p.c. przewidują również zniesienie obowiązku dołączenia do wniosków dotyczących nieruchomości ujawnionych w księdze wieczystej odpisu księgi wieczystej. Przedmiotowa zmiana wpasowuje się w założenie ustawy, którym jest deregulacja. Mając na uwadze, że aktualnie księgi wieczyste są prowadzone w zdigitalizowanej formie, brak jest podstaw do utrzymywania obowiązku dołączania do wniosków ich odpisów. Przedmiotowe rozwiązanie należy ocenić pozytywnie.

Większe znaczenie Monitora Sądowego i Gospodarczego

Wprowadzane ustawą deregulacyjną zmiany ustanawiają MSiG podstawowym publikatorem ogłoszeń w postępowaniu cywilnym i komorniczym, co negatywnie odczuje prasa

Co istotne, część zmian w zakresie publikacji ogłoszeń w MSiG została wprowadzona ustawą z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 614). Chodzi o ogłoszenia odpowiadające treści oświadczenia w sprawach o naruszenie dóbr osobistych (art. 1050 par. 4 k.p.c.). Weszła ona w życie 15 kwietnia 2023 r. Niezrozumiałe jest procedowanie zmian w ramach dwóch ustaw. Mając na uwadze zakres wprowadzanych zmian, celowe oraz bardziej czytelne dla obywateli byłoby ich ujęcie w jednym akcie prawnym.

MSiG ma się stać docelowym medium również dla komornika, który właśnie w nim ma teraz informować o licytacjach.

Ogłoszenia w postępowaniu cywilnym inaczej

Nowe zasady objęły m.in. ogłoszenia, które są zamieszczane obowiązkowo na mocy k.p.c.

▶Ogłoszenia o wszczęciu postępowania o uznanie za zmarłego. Wskutek nowelizacji art. 531 k.p.c. par. 1 to właśnie w MSiG publikowane muszą być ogłoszenia o wszczęciu postępowania o uznanie za zmarłego. Dla porównania: we wcześniejszym brzmieniu przepis mówił, że „ogłoszenie o wszczęciu postępowania umieszcza się w piśmie poczytnym na całym obszarze Państwa i podaje publicznie do wiadomości w miejscu ostatniego zamieszkania zaginionego w sposób na tym obszarze przyjęty”. Ponadto wskazano, że sąd może dodatkowo zarządzić podanie ogłoszenia publicznie do wiadomości w inny sposób (znowelizowany art. 531 par. 2).

▶Ogłoszenia o wezwaniu spadkobierców. W MSiG muszą być publikowane również od 12 maja br. ogłoszenia o wezwaniu spadkobierców w postępowaniu w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku i przedmiotu zapisu windykacyjnego (one też dotychczas były umieszczane w piśmie poczytnym na całym obszarze państwa). W tym celu zmodyfikowano art. 674 k.p.c.

▶Ogłoszenia o zezwoleniu na złożenie do depozytu sądowego. Podobnie obowiązkowo w MSiG umieszcza się też ogłoszenia o zezwoleniu na złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego, gdy wierzyciel lub jego miejsce zamieszkania nie są znane, jeżeli wartość przedmiotu świadczenia składanego do depozytu sądowego przekracza 5 tys. zł. W przypadku ostatnich z wymienionych ogłoszeń każdorazowo umieszcza się je także na stronie internetowej sądu oraz tablicy ogłoszeń w budynku sądu, a także na tablicach ogłoszeń i stronach internetowych urzędów obsługujących organy wykonawcze gminy i powiatu ostatniego miejsca zamieszkania tego wierzyciela, o ile jest ono znane.

▶Ogłoszenia o złożeniu do depozytu sądowego. Jeżeli wierzyciel lub jego miejsce zamieszkania nie są znane, o zezwoleniu na złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego sąd ogłosi publicznie w budynku sądowym oraz w lokalu organu gminy. Ponadto sąd zarządza umieszczenie ogłoszenia w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim lub podaje je w inny sposób do wiadomości publicznej; może je również ogłosić w MSiG (zmiana w art. 6933 par. 1 k.p.c.).

Cios w prasę

Uzasadniając powyższe rozwiązania, ustawodawca wskazał, że MSiG jest ogólnokrajowym dziennikiem urzędowym, przeznaczonym do zamieszczania obwieszczeń lub ogłoszeń, i jako taki powinien stanowić podstawowe miejsce ich publikacji również w postępowaniu cywilnym, zwłaszcza że dostęp do jego treści za pośrednictwem internetu jest bezpłatny. Regulacje przewidujące publikowanie przedmiotowych ogłoszeń w różnego rodzaju dziennikach czy pismach „poczytnych na całym obszarze Państwa” lub „poczytnych na terenie określonej miejscowości” nie odpowiadają postępującym przemianom społecznym polegającym m.in. na coraz mniejszym znaczeniu tradycyjnej prasy.

Trudno jest polemizować z powyższymi twierdzeniami. Bezspornie bowiem postępująca od lat informatyzacja życia społecznego doprowadziła do odejścia od tradycyjnej prasy. Niemniej jednak również ona jest publikowana w cyfrowej formie, wobec czego przywołane w uzasadnieniu projektu ustawy argumenty są nie do końca trafione. Skoncentrowanie miejsca ogłoszeń w jednym publikatorze w perspektywie czasu może okazać się pozytywną zmianą. Wątpliwości może budzić natomiast dokonany przez ustawodawcę wybór. Poza tym, mając na uwadze fakt wykluczenia cyfrowego części społeczeństwa, celowe byłoby utrzymanie obowiązku publikacji ww. ogłoszeń również w prasie tradycyjnej i dokonywanie stopniowych zmian.

Inaczej też w postępowaniu egzekucyjnym

Zmiany dotyczą też ogłoszeń i obwieszczeń dokonywanych w postępowaniu egzekucyjnym.

▶Licytacja ruchomości i nieruchomości. Doprecyzowano, że obwieszczenie o licytacji ruchomości zamieszcza się na tablicy ogłoszeń w budynku sądu rejonowego właściwego dla miejsca licytacji – dotychczas art. 867 par. 11 k.p.c. stanowił wyłącznie o ogłoszeniu publicznie w budynku sądu rejonowego, nie wskazując, o jaki konkretnie chodzi.

Dodatkowo wprowadzono możliwość zamieszczenia przez komornika obwieszczenia o licytacji ruchomości oraz nieruchomości również w czasopiśmie poczytnym w danej miejscowości, nie tylko w dzienniku, jak do tej pory.

Dokonano także porządkowej zmiany przepisu zawierającego katalog informacji, które powinny zostać umieszczone w ogłoszeniu o licytacji nieruchomości. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 955 par. 3 k.p.c. w ogłoszeniu tym podaje się oznaczenie nieruchomości, czas i miejsce licytacji, sumę oszacowania i cenę wywołania oraz wysokość rękojmi, jaką licytant powinien złożyć. Wcześniej przepis ten stanowił, że „wystarczające jest oznaczenie” wskazanych informacji.

Przykład 18

▶Ogłoszenia i obwieszczenia w toku egzekucji ze statków morskich. Ustawa zmienia zasady publikowania tych ogłoszeń (zmiana w art. 1018 i 1019 k.p.c.). Ogłoszenie o wszczęciu egzekucji komornik zamieszcza na tablicy ogłoszeń w budynku sądu oraz na stronie internetowej Krajowej Rady Komorniczej. Może on również zamieścić ogłoszenie także w dzienniku lub czasopiśmie poczytnym w danej miejscowości.

Dotychczas obligatoryjne było umieszczenie ogłoszenia w budynku sądowym, dzienniku poczytnym w danej miejscowości oraz na stronie internetowej Krajowej Rady Komorniczej.

Podobnie umożliwiono komornikom zamieszczenie obwieszczenia o licytacji statku morskiego – obok dziennika – w czasopiśmie poczytnym w danej miejscowości (zmiana w art. 1019 k.p.c.).

▶Ogłoszenia postanowienia o wszczęciu egzekucji. Ustawą deregulacyjną zmieniono również sposób ogłoszenia postanowienia o wszczęciu egzekucji przez sprzedaż przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego albo ich składników (zmiana w art. 106415 par. 2 k.p.c.). Sąd zarządza zamieszczenie ogłoszenia o wszczęciu egzekucji w MSiG oraz na stronie internetowej Krajowej Rady Komorniczej. Może również zarządzić zamieszczenie ogłoszenia w dzienniku lub czasopiśmie poczytnym w danej miejscowości właściwej ze względu na miejsce położenia nieruchomości wchodzącej w skład przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego. Dotychczas zamieszczane było ono w dzienniku ogólnopolskim i w dzienniku poczytnym w siedzibie przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego oraz na stronie internetowej Krajowej Rady Komorniczej. Doprecyzowano także, że bieg terminu dokonania sprzedaży przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego z wolnej ręki rozpoczyna się od dnia zamieszczenia ogłoszenia w MSiG.

Umożliwienie publikacji ogłoszeń i obwieszczeń nie tylko w dzienniku, lecz także w czasopiśmie jest uzasadnione wspomnianymi powyżej przemianami społecznymi i mniejszą popularnością prasy tradycyjnej. Doprecyzowanie, że obwieszczenia powinny być zamieszczane na tablicy ogłoszeń w budynku sądu, można uznać za zmianę o charakterze redakcyjnym – zwyczajowo i tak były one tam umieszczane. Aktualne w przypadku tych przepisów są zawarte powyżej krytyczne uwagi dotyczące ustanowienia MSiG podstawowym publikatorem ogłoszeń, w tym przypadku przy egzekucji przez sprzedaż przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego albo ich składników.

Gminy ułatwią dostęp do MSiG

Zamieszczenie ogłoszenia będzie w wielu przypadkach tańsze niż dotychczas. Z kolei jednostki samorządu terytorialnego będą miały więcej obowiązków – będą musiały zapewnić nieodpłatnie możliwość przeglądania publikatora

W ustawie z 22 grudnia 1995 r. o wydawaniu Monitora Sądowego i Gospodarczego (Dz.U. z 2018 r. poz. 1795; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 803) wprowadzono dwie zmiany. Pierwsza wskazuje, że opłata za zamieszczenie w MSiG ogłoszenia lub obwieszczenia nie może być wyższa niż 20 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę. Regulacja ta ma charakter doprecyzowujący w stosunku do przepisu, który stanowi, że zamieszczanie obwieszczeń i ogłoszeń w MSiG podlega opłacie, z wyjątkiem ogłoszeń o wpisie do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego dokonywanych przez sąd rejestrowy z urzędu oraz gdy ustawa stanowi inaczej.

Druga z wprowadzonych zmian rozszerza krąg podmiotów zobowiązanych nieodpłatnie zapewnić możliwość przeglądania MSiG. Nowy przepis wskazuje, że prezesi sądów rejonowych oraz organy wykonawcze jednostek samorządu terytorialnego zapewniają nieodpłatnie możliwość przeglądania MSiG. Zmiana ta ma zatem pozwolić wszystkim zainteresowanym podmiotom łatwiej uzyskać wgląd do treści publikowanych w MSiG.

• Jak organy wykonawcze JST mogą w praktyce wykonać obowiązek zapewnienia możliwości przeglądania MSiG?

JST mogą spełnić powyższy obowiązek poprzez podanie na stronie Biuletynu Informacji Publicznej stosownych linków przekierowujących zainteresowane osoby bezpośrednio do strony internetowej MSiG.

Powyższa regulacja nie spowoduje istotnych dodatkowych kosztów po stronie JST, pozwoli natomiast wszystkim chętnym bezpłatnie uzyskać dostęp do treści publikowanych w MSiG. Dodajmy, że JST w podobny sposób realizują dotychczasowy obowiązek zapewnienia możliwości nieodpłatnego przeglądania m.in. Dziennika Ustaw.

Podwyższona kwota wolna od podatku od spadków i darowizn

Od lipca 2023 r. w związku z wprowadzeniem w życie ustawy deregulacyjnej mają obowiązywać wyższe progi podatkowe dla trzech grup podatkowych wskazanych w podatku od spadków i darowizn

Zmiany zostały wprowadzone na mocy art. 5 i 19 ustawy deregulacyjnej.

Ustawa z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1043; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 803) wskazuje grupę podatników, której przysługuje całkowite zwolnienie z podatku, oraz grupy podatników, którym przysługują kwoty wolne od podatku.

Warto przypomnieć, że kwota wolna od podatku od spadków i darowizn była aktualizowana 13 października 2022 r., po wprowadzeniu w życie par. 1 rozporządzenia ministra finansów z 10 października 2022 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek (Dz.U. z 2022 r. poz. 2084). Wówczas zmiana nastąpiła w związku z wysokim wskaźnikiem inflacji.

Obecnie uznano, że zmiana kwot wolnych od podatku jest nieadekwatna do sytuacji gospodarczej kraju i dlatego w ramach ustawy deregulacyjnej podniesiono je odpowiednio do 12-krotności, 9-krotności i 6-krotności aktualnego minimalnego wynagrodzenia za pracę. Zgodnie zatem z nowym brzmieniem przepisu opodatkowaniu będzie podlegało nabycie przez nabywcę własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej w okresie pięciu lat, począwszy od 1 lipca 2023 r., oraz w każdym kolejnym okresie pięciu lat:

1) 36 120 zł (było 10 434 zł) od jednej osoby lub 108 360 zł od wielu osób – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;

2) 27 090 zł (było 7878 zł) od jednej osoby lub 81 270 zł od wielu osób – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;

3) 18 060 zł (było 5308) od jednej osoby lub 54 180 zł od wielu osób – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Przy czym, jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz w pięcioletnim okresie, to do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych dotychczas w tym okresie.

Należy pamiętać, że zgodnie z przepisem przejściowym do nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, które nastąpiło przed dniem wejścia w życie zmian, stosuje się przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn w brzmieniu dotychczasowym (art. 19 ustawy deregulacyjnej).

Przypomnieć należy, że zgodnie z ustawą o podatku od spadków i darowizn do I grupy podatkowej należą: małżonek, zstępni (dzieci, wnuki itd.), wstępni (rodzice, dziadkowie itd.), pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie. Do II grupy podatkowej należą: zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych. Natomiast III grupa podatkowa to inni nabywcy niewymienieni powyżej.

W zakresie opodatkowania tzw. grupy zerowej (tj. małżonki, małżonka, dzieci, wnuków, rodziców, dziadków, pasierba, pasierbicy, rodzeństwa, ojczyma i macochy) ustawodawca nie dokonał modyfikacji, z wyjątkiem porządkującego sformułowania dotyczącego liczenia pięcioletniego okresu sumowania otrzymanych wartości rzeczy i praw majątkowych.

Zmiana wprowadzona ustawą, mimo że korzystna, wywołała duże poruszenie. Ustawodawca zróżnicował bowiem kwotę wolną od podatku w każdej grupie podatkowej w zależności od tego, czy nabycie własności rzeczy i praw majątkowych podlegających opodatkowaniu nastąpiło od jednej czy wielu osób. Przyjęte rozwiązanie wprowadziło zatem ograniczenie kwoty wolnej przy nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych od wielu osób; innymi słowy, opodatkowana zostanie łączna kwota rzeczy i praw majątkowych otrzymanych od wielu osób i to niezależnie od ich jednostkowych wartości (tzw. podatek od zbiórek).

Jednak osoby, które prowadzą zbiórki pieniędzy, mogą spać spokojnie. W myśl ustawy z 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (tzw. SLIM VAT 3) podatek od zbiórek ma zostać usunięty z ustawy o podatku od spadków i darowizn. Dodatkowo kwota wolna w przypadku nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej ma zostać obniżona do 5733 zł. Zmiany te mają wejść w życie 1 lipca 2023 r. Oznaczałoby to, że kwoty wolne od podatku przewidziane w ustawie deregulacyjnej w praktyce nigdy by nie obowiązywały, a od 1 lipca 2023 r. opodatkowaniu będzie podlegać nabycie, od jednego zbywcy, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:

1) 36 120 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;

2) 27 090 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;

3) 5733 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej. ©℗