Podstawę dla przyjmowania przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego uchwał dotacyjnych stanowi art. 38 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych (dalej: u.f.z.o.). Z tej regulacji m.in. wynika, że organ stanowiący JST w drodze uchwały ustala tryb udzielania i rozliczania określonych dotacji oraz tryb przeprowadzania kontroli prawidłowości ich pobrania i wykorzystania, w tym „zakres danych, które powinny być zawarte we wniosku o udzielenie dotacji i w rozliczeniu jej wykorzystania, termin przekazania informacji o liczbie odpowiednio dzieci objętych wczesnym wspomaganiem rozwoju, uczniów, wychowanków, uczestników zajęć rewalidacyjno-wychowawczych lub słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych, o których mowa w art. 34 ust. 2, oraz termin i sposób rozliczenia wykorzystania dotacji”.

Podstawy do weryfikacji

Co ważne, ww. ustawie ustawodawca wprowadził również przepisy związane z kontrolą udzielonych dotacji. Świadczy o tym art. 36 u.f.z.o., z którego wynika, że organ dotujący może kontrolować prawidłowość pobrania i wykorzystania dotacji. Ponadto przesądzono, że osoby upoważnione do przeprowadzenia kontroli mają prawo:
  • wstępu do przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek, oraz
  • wglądu do prowadzonej przez nie dokumentacji organizacyjnej, finansowej i dokumentacji przebiegu nauczania w związku z przekazaną dotacją,
  • a w przypadku szkół, o których mowa w art. 26 ust. 2 (chodzi o niepubliczne szkoły, w których nie jest realizowany obowiązek szkolny lub obowiązek nauki – red.) – także do wglądu do list obecności, o których mowa w art. 26 ust. 3 (chodzi o listy potwierdzające obecność), oraz ich weryfikacji.
Zatem z przywołanych przepisów trudno wnioskować, czy w ramach uchwały dotacyjnej rada powiatu może wprowadzić sugerowane w zapytaniu zapisy związane z przesłuchiwaniem świadków na okoliczności związane z wydatkowaniem dotacji.

Uzyskiwanie informacji

Kluczowe w powyższym kontekście może być jednak wyjaśnienie terminu „tryb przeprowadzania kontroli”, którym posłużono się w art. 38 ust. 1 u.f.z.o. W orzecznictwie nadzorczym regionalnych izb obrachunkowych akcentowano dotąd, że ustawodawca w art. 38 ust. 1 ww. aktu prawnego zawarł upoważnienie do ustalenia m.in. trybu kontroli prawidłowości pobrania i wykorzystania dotacji. Zważywszy, że termin „kontrola” jest rozumiany jako porównanie stanu faktycznego ze stanem wymaganym, to zwrot: „ustala tryb kontroli” na gruncie ww. przepisów należy rozumieć jako określenie sposobu postępowania w trakcie czynności kontrolnych, czyli tzw. porównawczych (por. uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu nr 13/735/2018z 23 maja 2018 r.).
Pomocne w ocenie podanych wątpliwości może się okazać także stanowisko zawarte w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z 10 listopada 2020 r. (sygn. akt I SA/Bd 451/20). We wskazanej sprawie sąd weryfikował postanowienia uchwały dotacyjnej przewidujące m.in. uprawnienia kontrolujących pracowników urzędu do:
  • oględzin obiektów i składników majątkowych, których utrzymanie lub nabycie jest związane z przedmiotem kontroli;
  • powołania na świadka osoby wykazanej w dokumentacji dotowanej jednostki jako uczeń, gdy jest to osoba pełnoletnia lub w przypadku uczniów niepełnoletnich rodziców lub opiekunów prawnych ucznia.
Sąd apelacyjny doszedł do wniosku, że wskazane zapisy nie są sprzeczne ani z art. 38 ust. 1 u.f.z.o., ani z art. 36 ust. 2 u.f.z.o. W uzasadnieniu wskazał w szczególności, że w ramach przyznanego uprawnienia do kontrolowania prawidłowości wykorzystania dotacji osoby prowadzące kontrolę mają prawo wstępu na teren szkoły oraz prawo do wglądu do dokumentacji szkolnej. Gdyby jednak prawo kontroli wykorzystania środków publicznych miało być realizowane wyłącznie poprzez prawo wglądu w dokumentację i prawo wstępu do szkół, to ustawodawca nie zawarłby w ustawie stosownej delegacji do stanowienia przez organy przepisów określających tryb (sposób działania) przeprowadzenia kontroli.

Zapisy w uchwale

Powyższe założenia prowadzą więc do wniosku, że opisane w stanie fatycznym zapisy w uchwale rady powiatu mogą stanowić element trybu przeprowadzania kontroli dotacji. Jako że jest to pojęcie szerokie – trudno będzie podważyć takie rozwiązanie legislacyjne. Będzie to także uzasadnione przepisami wydatkowymi zawartymi w art. 44 ust. 3 ustawy z o finansach publicznych. Zgodnie z tym przepisem wydatki publiczne powinny być dokonywane:
1) w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad:
a) uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów,
b) optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów.
Podsumowując, istnieją przesłanki, aby wprowadzić w uchwale dotacyjnej zapisy umożliwiające pracownikom starostwa powiatowego przesłuchiwanie świadków na okoliczności związane z wydatkowaniem środków dotacji, w tym rodziców uczniów dzieci, o ile ich wiedza ma być przydatna w weryfikacji prawidłowości dysponowania dotacją przez niepubliczną szkołę. ©℗
Podstawa prawna
art. 38 ust. 1 ustawy z 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2082; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2666)
art. 44 ust. 3 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1634; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2414)