PRAWO BUDOWLANE

Elektroniczna książka obiektu budowlanego

Od 1 stycznia 2023 r. inwestorzy mogą prowadzić w internecie cyfrową książkę obiektu budowlanego. To istotna wiadomość dla powiatów. Choć początkowo stosowanie e-procedur będzie nieobowiązkowe, to gdy wejdzie w życie kolejna nowelizacja prawa budowlanego, nad którą już pracuje rząd, proces elektronizacji ma bardzo przyspieszyć. Styczniowe zmiany wchodzą na podstawie nowelizacji prawa budowlanego sprzed pół roku (ustawa z 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy - Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw; Dz.U. z 2022 r. poz. 1557).
Książka obiektu budowlanego jest niezbędna np. dla właścicieli czy zarządców domów wielorodzinnych, hal czy innych większych obiektów, także komunalnych. Cyfrowa książka przybrała formę aplikacji (Główny Urząd Nadzoru Budowlanego określił ją jako system c-KOB), w której każdy zarządca lub właściciel ma dokonywać odpowiednich wpisów. Dostęp do tego systemu wymaga uwierzytelnienia i autoryzacji osoby za pośrednictwem założonego konta. Każda książka będzie miała przypisany sobie numer. Prowadzenie jej w wersji papierowej zgodnie z obowiązującymi przepisami będzie wciąż możliwe do końca 2026 r., jednak wkrótce ma to się zmienić. Zaawansowany już projekt nowelizacji prawa budowlanego, która wkrótce ma się znaleźć w Sejmie, radykalne skraca czas obowiązywania papierowych ksiąg. Zakłada on, że inwestorzy będą zobowiązani do założenia książki obiektu budowlanego w wersji elektronicznej już od 31 maja 2023 r.
Szczegółowe zasady prowadzenia tego dokumentu w wersji elektronicznej znajdują się w rozporządzeniu ministra rozwoju i technologii z 15 grudnia 2022 r. w sprawie książki obiektu budowlanego oraz systemu Cyfrowa Książka Obiektu Budowlanego (Dz.U. z 2022 r. poz. 2778), które weszło w życie 1 stycznia 2023 r. Jak wynika z przywołanego rozporządzenia, książkę obiektu budowlanego prowadzi się w sposób usystematyzowany, zgodnie z określonymi w tym akcie prawnym wymogami. Składa się ona ze strony tytułowej oraz z ośmiu tablic:
  • nr I - Informacje o obiekcie budowlanym;
  • nr II - Dane właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego;
  • nr III - Przeprowadzone kontrole (wynikające z art. 62 ust. 1 prawa budowlanego);
  • nr IV - Ekspertyzy i opinie techniczne;
  • nr V - Przeglądy techniczne, konserwacja oraz naprawy urządzeń przeciwpożarowych;
  • nr VI - Roboty budowlane związane z obiektem budowlanym wykonywane po oddaniu do użytkowania;
  • nr VII - Katastrofy budowlane;
  • nr VIII - Decyzje, postanowienia, zaświadczenia i inne dokumenty wydane przez organy administracji publicznej.
Do książki elektronicznej mogą być załączane dokumenty w postaci elektronicznej. Wpisy w poszczególnych tablicach należy zamieszczać w porządku chronologicznym, w sposób uniemożliwiający dokonanie uzupełnień. Natomiast w razie konieczności wprowadzenia poprawek do dokonanych już wpisów trzeba wprowadzić kolejny wpis z właściwą treścią i z uzasadnieniem wprowadzonej zmiany.
Do korzystania z aplikacji c-KOB, jak zapewnia GUNB, nie potrzeba specjalistycznego sprzętu ani oprogramowania. Wystarczy komputer i przeglądarka internetowa. Dostępna jest także wersja mobilna na smartfony do pobrania ze sklepu Play czy Apple Store (aplikacja jest bezpłatna).
Dla porządku dodajmy jeszcze, że papierowy wzór książki obiektu budowlanego określa rozporządzenie ministra infrastruktury z 3 lipca 2003 r. w sprawie książki obiektu budowlanego (Dz.U. z 2003 r. poz. 1134).

Dziennik budowy wkrótce też elektroniczny

Od 27 stycznia 2023 r. możliwe będzie z kolei prowadzenie elektronicznego dziennika budowy (EDB) dla robót wymagających ustanowienia kierownika budowy. - Do tego działania jesteśmy przygotowani i ewentualne problemy z funkcjonowaniem systemu EDB nie będą tutaj przeszkodą - mówi Grzegorz Kubalski, zastępca dyrektora biura Związku Powiatów Polskich. Zgodnie z obowiązującymi przepisami jedynym sposobem wystąpienia o elektroniczny dziennik będzie złożenie wniosku właśnie poprzez EDB. Jednak ekspert jest zdania, że większość zobowiązanych do prowadzenia dziennika będzie to nadal robiła w sposób tradycyjny i będzie zainteresowana papierowymi dziennikami budowy. Nowelizacja prawa budowlanego z 7 lipca 2022 r. przewidziała długie vacatio legis dla papierowych dzienników, bo aż do końca 2029 r., jednak i w tym przypadku najnowsza nowela ma znacząco skrócić ten okres. Już od początku czerwca 2023 r. miałyby obowiązywać wyłącznie dokumenty elektronicznie. Wyjątek stanowiłyby dzienniki budowy budynków mieszkalnych jednorodzinnych, które planuje się wydawać w wersji papierowej do 31 maja 2026 r. Przy czym tak radykalne skrócenie terminu obowiązywania papierowych dzienników jest krytykowane. Podstawowy argument to wykluczenie części obywateli RP z możliwości uczestniczenia w procesie budowlanym bez profesjonalnego pełnomocnika. Pojawiły się też głosy o słabym przygotowaniu niektórych urzędów i braku uregulowań w dostępie do elektronicznych dokumentów np. w razie postępowania sądowego.
W elektronicznym dzienniku, podobnie jak obecnie, mają być zapisywane wszystkie istotne zdarzenia, które dokumentują przebieg robót budowlanych. System EDB ma pozwolić inwestorowi występować z wnioskiem o wydanie dziennika przez internet. Tą samą drogą złoży on dziennik wraz z wnioskiem o pozwolenie na użytkowanie obiektu. Każdy dziennik budowy prowadzony w sieci ma otrzymać indywidualny numer.
Organ wydający dziennik w praktyce ma mieć trzy dni na udostępnienie odpowiedniego konta w systemie EDB. Od momentu, gdy dziennik pojawi się na jego koncie, inwestor będzie mógł dokonywać w nim wpisów. Także w systemie EDB inwestor będzie udostępniał dziennik budowy uczestnikom procesu budowlanego, w tym przede wszystkim kierownikowi budowy i inspektorowi nadzoru inwestorskiego. Każda z tych osób będzie się musiała zarejestrować w systemie. Od każdego inwestora wymagane będzie też dołączenie do dziennika kopii uprawnień budowlanych osób pełniących funkcje:
  • kierownika budowy,
  • kierownika robót,
  • inspektora nadzoru inwestorskiego,
  • ewentualnie projektanta sprawującego nadzór autorski, o ile taki jest sprawowany.
Przy czym kopii uprawnień nie będzie trzeba dołączać, jeżeli pełniący omawiane funkcje będą wpisani do Centralnego rejestru osób posiadających uprawnienia budowlane (e-CRUB).
W przypadku EDB, podobnie jak przy książce obiektu budowlanego, szczegóły regulować ma rozporządzenie, które jeszcze nie zostało przyjęte.
UWAGA! Jeżeli inwestor zdecyduje się na elektroniczną wersję dziennika budowy, nie będzie miał możliwości powrotu do wersji papierowej.

dodatek węglowy

Dla większości gmin istotną modyfikacją są zmiany wprowadzone w ustawie z 5 sierpnia 2022 r. o dodatku węglowym (Dz.U. z 2022 r. poz. 1692, ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2687; dalej: u.d.w.) - dzięki nowym regulacjom gminy będą miały więcej czasu na wypłatę dodatków mieszkańcom i rozliczenie pieniędzy uzyskanych od wojewody. Modyfikacje wprowadzono na mocy ustawy z 15 grudnia 2022 r. o szczególnej ochronie niektórych odbiorców paliw gazowych w 2023 r. w związku z sytuacją na rynku gazu (Dz.U. poz. 2687), a weszły w życie od 21 grudnia 2022 r. Przewidują one:
►Dłuższy termin na wypłaty. Za sprawą najnowszej nowelizacji dodatek węglowy będzie można wypłacać w terminie do dwóch miesięcy od dnia złożenia wniosku o jego wypłatę (nowe brzmienie art. 2 ust. 11 u.d.w.). Przypomnijmy, że pierwotnie w przypadku wniosków złożonych po 30 października 2022 r. dodatki węglowe miały być wypłacane do 30 grudnia 2022 r. W ramach nowelizacji to zastrzeżenie wykreślono. To oznacza, że dodatki węglowe mogą być wypłacane także w 2023 r. (w konsekwencji beneficjenci będą mogli dostać pieniądze później). W uzasadnieniu wskazano, że wydłużenie terminu, w jakim będą rozpatrywane wnioski, spowoduje zarówno usprawnienie obsługi wniosków, jak i wpłynie pozytywnie na zwiększenie efektywności organów zajmujących się tą sprawą.
► Zmiany w obowiązkach sprawo zdawczych. Nowelizacja ustawy dodała w art. 4 u.d.w. nowy ust. 4a, który stanowi, że wójt, burmistrz lub prezydent miasta w terminie do 1. i 15. dnia każdego miesiąca, w którym może być wypłacany dodatek węglowy, informuje właściwego wojewodę o wysokości niewykorzystanych środków przekazanych przez wojewodę na wypłatę dodatku węglowego. Z kolei w nowo dodanym do art. 4 ust. 4b doprecyzowano, że w terminie wskazanym przez wojewodę wójt, burmistrz albo prezydent miasta zwraca niewykorzystane środki przekazane na wypłatę dodatku węglowego, w wysokości wskazanej przez wojewodę, na rachunek właściwego urzędu wojewódzkiego.
► Więcej czasu na rozliczenie środków. Wcześniej obowiązujące przepisy mówiły, że gminy na rozliczenie środków otrzymanych na wypłaty dodatku węglowego mają czas do 15 stycznia 2023 r. Ten termin utrzymano w odniesieniu do funduszy przekazanych gminom w 2022 r. Z kolei na rozliczenie pieniędzy otrzymanych w 2023 r. samorządy będą miały czas do 28 lutego 2023 r. (przesądza o tym znowelizowany art. 5 ust. 4 u.d.w.).

wyższe diety w podróżach służbowych

Od 1 stycznia 2023 r. wzrosły stawki diet przysługujących m.in. pracownikom jednostek samorządu terytorialnego. To efekt wejścia w życie zmian wynikających z rozporządzenia ministra rodziny i polityki społecznej z 25 października 2022 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. poz. 2302).
I tak „dieta w czasie podróży krajowej jest przeznaczona na pokrycie zwiększonych kosztów wyżywienia i wynosi 45 zł za dobę podróży” (tak nowelizacja zmieniła brzmienie par. 7 ust. 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej; Dz.U. z 2013 r. poz. 167; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2302). Przypomnijmy, że to już druga zmiana stawki diety w krajowej podróży służbowej w ciągu ostatniego półrocza (wcześniej wzrost stawki wspomnianej diety z poziomu 30 zł do 38 zł został wprowadzony od 28 lipca 2022 r.).
Ponadto w związku ze zwiększeniem wysokości diety krajowej zmianie uległy również stawki na pokrycie kosztów przejazdu środkami komunikacji lokalnej oraz ryczałt za nocleg. I tak ryczałt na pokrycie kosztów dojazdu środkami komunikacji miejscowej (stanowiący 20 proc. wysokości diety) - wynosi po zmianie 9 zł (wcześniej było to 7,60 zł), a ryczałt za nocleg (stanowiący 150 proc. diety) - 67,50 zł (wcześniej - 57 zł). Natomiast zwrot udokumentowanych kosztów noclegu (następujący w wysokości stwierdzonej rachunkiem, jednak nie większej za jedną dobę hotelową niż 20-krotność stawki diety) wynosi maksymalnie do 900 zł (wcześniej 760 zł).
Ponowny wzrost diet w tak krótkim czasie może być wyzwaniem dla pracodawców samorządowych. Nowa, wysoka stawka diety z pewnością będzie miała wpływ na budżety gminy, powiatów i województw. Konieczne będzie wdrożenie oszczędności przy jednoczesnym zwiększeniu działań weryfikacyjnych odnośnie do wyboru celów odbywania podróży służbowych. Warto bowiem mieć na uwadze, że jednostki sektora finansów publicznych obowiązane są stosować reguły oszczędnościowe, o których mowa w art. 44 ust. 3 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1634; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. 2414). Tamże m.in. postanowiono, że wydatki publiczne powinny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad: uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów, optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów.

wnioski o pieniądze na remonty szkół i przedszkoli tylko w kwietniu

JST, a także inne podmioty prowadzące szkoły, przedszkola lub inne placówki powinny zwrócić uwagę na rozporządzenie ministra edukacji i nauki z 13 grudnia 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przyznawania, przekazywania i rozliczania dotacji celowej na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji remontów i inwestycji (Dz.U. z 2022 r. poz. 2650), które weszło w życie 1 stycznia 2023 r. Chodzi tutaj o remonty i inwestycje określone w art. 75a pkt 2 i 3 ustawy z 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2082; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2666). Dla przypomnienia z jej przepisów wynika, że minister właściwy do spraw oświaty i wychowania w celu realizacji zadań publicznych w zakresie oświaty i wychowania może udzielić dotacji celowej na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji remontów i inwestycji związanych z:
1) realizacją programów inwestycyjnych, o których mowa w art. 90x ustawy o systemie oświaty;
2) zakupem nieruchomości oraz budową lub dostosowaniem obiektów, niezbędnych dla rozwoju przedszkoli, szkół lub placówek;
3) wyposażeniem przedszkoli, szkół lub placówek.
Jak postanowiono w nowelizacji rozporządzenia, „w 2023 r. wniosek o przyznanie dotacji celowej na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji, o której mowa w art. 75a pkt 2 i 3 ustawy lub remontu składa się w terminie od dnia 1 kwietnia do dnia 30 kwietnia” (tak nowelizacja zmieniła brzmienie par. 19a rozporządzenia z 22 lipca 2022 r. ministra edukacji i nauki w sprawie przyznawania, przekazywania i rozliczania dotacji celowej na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji remontów i inwestycji; Dz.U. z 2022 r. poz. 1540; ost.zm. Dz.U. poz. 2650).
Dodajmy, że rozporządzenie z 22 lipca 2022 r. określa:
1) szczegółowe kryteria i tryb przyznawania oraz rozliczania, a także tryb przekazywania dotacji celowej, o której mowa w art. 75a ustawy z 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych;
2) zakres informacji zawartych we wniosku o przyznanie dotacji celowej, o której mowa w art. 75a ustawy, oraz w sprawozdaniu z wykonania zadania;
3) sposób rozliczenia udzielonej dotacji celowej, o której mowa w art. 75a ustawy.
Natomiast zgodnie z par. 2 wniosek o przyznanie dotacji celowej na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji lub remontu składa się do ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.
Podsumowując: zmiana rozporządzenia przewiduje, że wnioski o dotacje celowe można będzie składać jedynie w kwietniu 2023 r.

program przeciwdziałania przemocy w rodzinie

Warto zwrócić również uwagę na uchwałę rady ministrów z 9 grudnia 2022 r. w sprawie ustanowienia Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na rok 2023 (Dz.U. z 2022 r. poz. 1259). Ustala ona m.in. zadania, jakie w 2023 r. mają podjąć gminy, powiaty oraz samorządy województw. Przykładowo przewidziano dla nich zadania w zakresie:
  • diagnozy zjawiska przemocy w rodzinie na obszarze gminy, powiatu i województwa (w tym w przypadku gmin - ustalenie odsetka populacji rodzin zagrożonych przemocą w rodzinie);
  • prowadzenia ogólnopolskich i lokalnych kampanii społecznych, które opisują mechanizmy przemocy w rodzinie i jednoznacznie wskazują na ich społeczną szkodliwość i społeczno-kulturowe uwarunkowania;
  • współpracy między organami samorządu terytorialnego a kościołami lub związkami wyznaniowymi na danym terenie w celu wprowadzenia elementów informacji i edukacji na temat zjawiska przemocy w rodzinie w ramach działania poradni prowadzonych przez kościoły lub związki wyznaniowe lub do programów nauk przedmałżeńskich;
  • współpracy między organami samorządu terytorialnego a organizacjami pozarządowymi w celu wprowadzenia elementów edukacji na temat zjawiska przemocy w rodzinie w ramach działania projektów prowadzonych przez organizacje pozarządowe;
  • prowadzenia poradnictwa, w szczególności przez działania edukacyjne służące wzmocnieniu metod opiekuńczych i wychowawczych, alternatywnych wobec stosowania przemocy, jak również wzmocnienie kompetencji rodziców i opiekunów w rodzinach zagrożonych przemocą w rodzinie;
  • opracowania i realizacji gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie;
  • utworzenia i funkcjonowania zespołów interdyscyplinarnych;
  • rozbudowy sieci i poszerzania oferty placówek wspierających i udzielających pomocy osobom dotkniętym przemocą w rodzinie, w tym:
- punktów konsultacyjnych dla osób dotkniętych przemocą w rodzinie,
- ośrodków wsparcia dla osób dotkniętych przemocą w rodzinie,
- domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży,
- ośrodków interwencji kryzysowej, innych placówek świadczących specjalistyczną pomoc dla osób dotkniętych przemocą w rodzinie.
W uzasadnieniu do projektu uchwały podano główne cele tych działań, mianowicie:
  • dalszy rozwój infrastruktury wsparcia dla osób dotkniętych przemocą, w tym zwiększenie finansowania specjalistycznych ośrodków wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie (jak wyjaśniono, placówki te świadczą różnorodną specjalistyczną pomoc osobom doświadczającym przemocy w rodzinie w tym w formie schronienia oraz specjalistycznego poradnictwa, np. prawnego, psychologicznego czy medycznego);
  • dalsze finansowanie samorządów w realizowaniu oddziaływań wobec sprawców przemocy w rodzinie (chodzi o programy oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych i psychologiczno-terapeutycznych dla sprawców przemocy w rodzinie);
  • dalsze wzmacnianie samorządów województw w działaniach na rzecz podnoszenia kwalifikacji i zwiększania kompetencji przedstawicieli służb zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie; jak dodano - zasadne jest dofinasowanie z budżetu państwa tych działań w celu ustawicznego podnoszenia kwalifikacji i zwiększania kompetencji osób pracujących w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

więcej posiłków dla dzieci i osób potrzebujących

W Monitorze Polskim ukazała się uchwała nr 264 z 28 grudnia 2022 r. zmieniająca uchwałę w sprawie ustanowienia wieloletniego rządowego programu „Posiłek w szkole i w domu” na lata 2019-2023 (M.P. z 2022 r. poz. 1287). Najważniejsza nowość dotyczy podniesienia kwoty kryterium upoważniającego do skorzystania z programu - mianowicie wzrosło ono ze 150 na 200 proc. kwoty, o którym mowa w art. 8 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2268; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2754 - chodzi tu o kryterium dochodowe upoważaniające do skorzystania z pomocy społecznej).
Warto przypomnieć, że celem programu „Posiłek w szkole i w domu” jest zapewnienie pomocy osobom starszym, niepełnosprawnym, o niskich dochodach oraz dzieciom, które wychowują się w rodzinach znajdujących się w trudnej sytuacji. Ze środków przekazywanych gminom w ramach tego programu dofinansowane są posiłki - zarówno wydawane na stołówkach, jak i dowożone osobom dorosłym, w tym niewychodzącym z domu (np. ze względu na podeszły wiek czy niepełnosprawność), które nie są w stanie przygotować sobie codziennie gorącego posiłku.
Od 1 stycznia br. przepisy uchwały zyskały nowe brzmienie.
► Przepisy dotyczące modułu dla dzieci i młodzieży:
„III.1.1. Ze środków przekazywanych w ramach Programu gminy udzielają wsparcia osobom spełniającym warunki otrzymania pomocy wskazane w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej oraz spełniającym kryterium dochodowe w wysokości 200 proc. kryterium, o którym mowa w art. 8 ww. ustawy:
1) dzieciom do czasu podjęcia nauki w szkole podstawowej,
2) uczniom do czasu ukończenia szkoły ponadpodstawowej lub szkoły ponadgimnazjalnej - w formie posiłku, świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności albo świadczenia rzeczowego w postaci produktów żywnościowych”.
► Przepisy dotyczące modułu dla osób dorosłych:
„III.2.1. Ze środków przekazywanych w ramach Programu gminy udzielają wsparcia w postaci posiłku, świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności, świadczenia rzeczowego w postaci produktów żywnościowych osobom spełniającym warunki otrzymania pomocy wskazane w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej oraz spełniającym kryterium dochodowe w wysokości 200 proc. kryterium, o którym mowa w art. 8 ww. ustawy, osobom i rodzinom znajdującym się w sytuacjach wymienionych w art. 7 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, w szczególności osobom starszym, chorym i niepełnosprawnym”.
W efekcie gminy zajmujące się dystrybucją środków w ramach programu muszą stosować od 1 stycznia br. wyższe kryteria dochodowe, co umożliwi objęcie wsparciem szerszej grupy odbiorców.

wyższe odsetki ustawowe za nieterminowe płatności

JST powinny też uwzględnić, że obowiązuje już obwieszczenie ministra rozwoju i technologii z 21 grudnia 2022 r. w sprawie wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych (M.P. z 2022 r. poz. 1263). Z jego treści wynika, że wysokość tych odsetek od 1 stycznia 2023 r. do 30 czerwca 2023 r. wynosi:
  • 14,75 proc. w stosunku rocznym ‒ w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym;
  • 16,75 proc. w stosunku rocznym ‒ w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym.
Wskazany akt prawny ma istotne znaczenie w kontekście gospodarki finansowej JST, bowiem w pewnych sytuacjach samorządy muszą stosować wspomniane odsetki - mianowicie w przypadku występowania tzw. transakcji handlowych. W praktyce chodzi m.in. o umowy najmu czy dzierżawy, których stronami są samorządy i przedsiębiorcy. W tych zaś sytuacjach np. gminy są zobligowane do dochodzenia odsetek i to zgodnie ze wspomnianym rozporządzeniem. Jest to wyrazem ogólnej zasady z art. 42 ust. 5 ustawy o finansach publicznych 27 sierpnia 2009 r. (tj. Dz.U. z 2022 r. poz. 1634; ost.zm. 2414), gdzie postanowiono, że jednostki sektora finansów publicznych są obowiązane do ustalania przypadających im należności pieniężnych, w tym mających charakter cywilnoprawny, oraz terminowego podejmowania w stosunku do zobowiązanych czynności zmierzających do wykonania zobowiązania.

nowe zasady podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jst

Rozporządzenie ministra edukacji i nauki z 22 grudnia 2022 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2023 (Dz.U. z 2022 r. poz. 2820) modyfikuje od 1 stycznia 2023 r. (w stosunku do poprzedniego rozporządzenia) niektóre kwestie związane z podziałem środków subwencyjnych.
Do ważniejszych zmian można zaliczyć:
  • zmianę tzw. wskaźników zwiększających dotyczących liczby uczniów oddziałów przygotowania wojskowego;
  • zoptymalizowanie finansowania niepublicznych szkół policealnych i liceów ogólnokształcących dla dorosłych;
  • modyfikację sposobu naliczania wagi dotacji dotyczącej wychowanków domów wczasów dziecięcych;
  • zmianę sposobu naliczania wag dotyczących szkół i przedszkoli specjalnych zorganizowanych w podmiotach leczniczych;
  • zmianę sposobu naliczania wag dotyczących młodzieżowych ośrodków wychowawczych;
  • aktualizację zawodów w wagach dotyczących szkół prowadzących kształcenie zawodowe;
  • podniesienie wartości wagi P3 (waga z uwzględnieniem zamożności JST i wielkości szkoły) z 0,250 do 0,330 (celem tej zmiany jest dalsze wzmocnienie wsparcia szkół w zależności od zamożności JST i wielkości szkoły);
  • wprowadzenie nowej wagi związanej z nauczaniem indywidualnym uczniów szkół ponadpodstawowych w wysokości 1,350.
Zatem jak wynika z powyższego - zakres modyfikacji przepisów jest znaczący, wobec czego wymagana jest szczegółowa analiza postanowień rozporządzenia przez JST. Niewątpliwie jest ono istotnym aktem prawnym z punktu widzenia działalności placówek oświatowych, w ramach których odbywa się proces edukacji.

sprawozdania o wysokości wynagrodzeń nauczycieli

15 grudnia 2022 r. minister edukacji i nauki wydał rozporządzenie w sprawie sposobu opracowywania sprawozdania z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli (Dz.U. z 2022 r. poz. 2767) - obowiązuje ono od 28 grudnia 2022 r. Jest to akt wykonawczy w stosunku do art. 30a ust. 7 ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1730). Oba wymienione akty prawne regulują kwestie sprawozdań z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli początkujących, mianowanych i dyplomowanych w szkołach i placówkach prowadzonych przez JST. Warto przypomnieć, że zgodnie z ustawą w terminie do 10 lutego roku kalendarzowego następującego po roku, który podlega analizie, organ prowadzący szkołę będący JST sporządza sprawozdanie z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli początkujących, mianowanych i dyplomowanych w szkołach i placówkach prowadzonych przez tę jednostkę. Następnie w terminie siedmiu dni od jego sporządzenia przedkłada owo sprawozdanie regionalnej izbie obrachunkowej, a także organowi stanowiącemu JST, dyrektorom szkół prowadzonych przez tę jednostkę oraz związkom zawodowym zrzeszającym nauczycieli.
W przepisach rozporządzenia doprecyzowano z kolei kwestie techniczne związane ze sposobem składania sprawozdania, wskazując, że sporządza się je na formularzu sprawozdania, którego wzór jest określony w załączniku nr 2 do rozporządzenia. Ponadto przepisy stanowią, że sprawozdanie przedkłada się ww. podmiotom w postaci papierowej, przy czym regionalnej izbie obrachunkowej - również w postaci elektronicznej.

wydłużenie stanu zagrożenia epidemicznego do końca marca 2023 r.

Dla JST ważna jest również informacja, że wydłużono stan zagrożenia epidemiologicznego - co oznacza również przedłużenie okresu na zaciąganie zobowiązań przez gminy bez potrzeby zasięgania opinii RIO.
Wszystko to dzięki rozporządzeniu rady ministrów z 16 grudnia 2022 r. zmieniającemu rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U. z 2022 r. poz. 2736), które przewiduje przedłużenie obowiązywania aktualnych ograniczeń, nakazów i zakazów do 31 marca 2023 r. Jest to uzasadniane m.in.:
1) obecnie odnotowywaną liczbą nowych zakażeń wirusem SARS-CoV-2, jak również świadczeń opieki zdrowotnej (w tym w warunkach szpitalnych) udzielanych osobom zakażonym tym wirusem;
2) sytuacją w innych państwach, w szczególności sąsiadujących z Rzeczpospolitą Polską.
W praktyce powyższa nowelizacja ma istotne znaczenie m.in. dla gospodarki finansowej jednostek samorządowych. W czasie stanu zagrożenia epidemicznego mogą one stosować pewne uproszczenia w zaciąganiu zobowiązań finansowych. Na szczególną uwagę zasługują tu regulacje zawarte w ustawie z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2095; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2705). W art. 15zo ww. ustawy postanowiono, że:
„W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii i związanego z tym ryzyka istotnego naruszenia terminów i warunków realizacji zadań jednostek samorządu terytorialnego:
1) wójt (burmistrz, prezydent miasta), zarząd powiatu lub zarząd województwa może dokonać zmian i czynności, o których mowa w art. 15zn pkt 1 i 2,
2) zaciągnięcie lub wyemitowanie przez jednostkę samorządu terytorialnego zobowiązań, o których mowa w art. 91 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, nie wymaga uzyskania opinii regionalnej izby obrachunkowej o możliwości spłaty zobowiązań, o ile zobowiązania te były przewidziane w prognozie kwoty długu i jednostka uzyskała pozytywną opinię regionalnej izby obrachunkowej o tej prognozie
- do odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii”.
Wskazana wyżej regulacja nawiązuje więc do art. 91 ust. 2 ustawy o finansach publicznych. Z podanego przepisu wynika zaś, że - zaciągnięcie lub wyemitowanie przez JST zobowiązania z tytułu:
1) kredytu lub pożyczki na cel, o którym mowa w art. 89 ust. 1 pkt 2-4 i art. 90,
2) innego niż wymienione w pkt 1, zaliczanego do tytułu dłużnego, o którym mowa w art. 72 ust. 1 pkt 2,
3) emisji papierów wartościowych na cel, o którym mowa w art. 89 ust. 1 pkt 24 i art. 90
- wymaga uzyskania przez zarząd jednostki samorządu terytorialnego opinii regionalnej izby obrachunkowej o możliwości spłaty zobowiązania.
Zatem wydłużenie okresu obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego jest rozwiązaniem korzystnym dla JST. Brak obowiązku występowania do RIO o opinię, co do możliwości zaciągnięcia danego zobowiązania (np. pożyczkowego czy kredytowego), z pewnością jest dużym ułatwieniem dla samorządów.

powiaty i gminy mogą powołać koordynatora szerokopasmowego

Nowością, która jest istotna dla wielu gmin i powiatów, są przepisy dotyczące możliwości powołania koordynatora szerokopasmowego. Tę nową funkcję wprowadziła ustawa z 15 września 2022 r. o zmianie ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz.U. poz. 2164; dalej: nowelizacja). Wprawdzie sama nowelizacja weszła w życie 22 października 2022 r., ale powołana przez ustawę baza o nazwie SIDUSIS (System Informacyjny o Dostępie do Usług Stacjonarnego Internetu Szerokopasmowego) osiągnęła pełną funkcjonalność z początkiem roku (do końca grudnia podmioty zobowiązane miały obowiązek przekazania do niej danych), w efekcie większość samorządów zacznie powoływać koordynatorów dopiero w nowym roku.
O tym, że w gminie lub w powiecie może zostać wyznaczony koordynator szerokopasmowy stanowi art. 29p ust. 1 dodany do ustawy z 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 884; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2164; dalej: u.w.r.u.s.t.). Jego zadania wskazano w art. 29p ust. 2 u.w.r.u.s.t., przede wszystkim ma on reprezentować gminę lub powiat w kwestiach związanych z telekomunikacją oraz z rozwojem i utrzymaniem sieci szerokopasmowych na terenie gminy lub powiatu, w tym m.in. wspomagać mieszkańców w uzyskaniu dostępu do sieci.
- Koordynator ma stanowić swoisty punkt kontaktowy w sprawach dotyczących uzyskania dostępu do stacjonarnego szerokopasmowego internetu. Między innymi ma wspomagać osoby, które nie posiadają obecnie dostępu do takich usług - wsparcie to w szczególności ma polegać ma umożliwianiu zgłoszenia zapotrzebowania na usługę stacjonarnego szerokopasmowego dostępu do internetu w określonym punkcie adresowym (np. w punktach oznaczonych jako tzw. białe plamy). Zgłoszenie kierowane będzie przez koordynatora do przedsiębiorców telekomunikacyjnych, którzy mogliby w odpowiedzi na nie przesyłać swoje oferty lub wyjaśnienia - tłumaczy rolę koordynatora Jakub Borowiak z Kancelarii Prawnej Media.
Jak dodaje, zadania koordynatora wskazano w ustawie w formie katalogu otwartego, co oznacza, że są to jedynie przykłady zadań, które można mu powierzyć. A zatem gmina lub powiat może ukształtować tę instytucję według własnych potrzeb. I choć wyznaczenie koordynatora szerokopasmowego jest uprawnieniem, a nie obowiązkiem JST, to samorządy powinny rozważyć jego powołanie. Powodów jest wiele. Przede wszystkim powołanie koordynatora szerokopasmowego i zapewnienie właściwej organizacji jego pracy będzie mieć pozytywny wpływ na rozwój telekomunikacji w gminie lub powiecie. - Przeprowadzenie przedsiębiorców telekomunikacyjnych przez cały proces inwestycyjny przez wyznaczonego koordynatora szerokopasmowego mogłoby stworzyć przyjazny klimat dla inwestycji po stronie gminy lub powiatu i przyśpieszyć rozwój sieci po stronie przedsiębiorcy. Dla przykładu koordynator mógłby być zaangażowany m.in. przy procesie udzielania zezwolenia na zajęcie pasa drogowego dróg publicznych, udzielania prawa drogi czy też koordynacji robót budowlanych - mówi Jakub Borowiak.
Co istotne, jeżeli JST zdecyduje się na powołanie koordynatora, to art. 29p ust. 3 przewiduje możliwość udzielenia gminie lub powiatowi wsparcia z Funduszu Szerokopasmowego w formie dofinansowania lub finansowania (jednorazowej lub cyklicznej dopłaty). Ustawa nie precyzuje, o jakie kwoty w tym zakresie mogą ubiegać się samorządy. W uzasadnieniu do projektu nowelizacji w ocenie skutków regulacji wskazywano, że średnio dodatek na koordynatora miałby wynieść 500 zł.

sejmiki zdecydują o wynagrodzeniu egzaminatorów na prawo jazdy

Od 1 stycznia 2023 r. weszły w życie nowe zasady przekazywania dotacji dla Wojewódzkich Ośrodków Ruchu Drogowego (WORD) oraz ustalania wynagrodzeń dla egzaminatorów. Wynikają one z ustawy z 4 listopada 2022 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz ustawy o kierujących pojazdami (Dz.U. z 2022 r. poz. 2589).
Nowe przepisy umożliwiają przekazywanie dla WORD dotacji celowych albo podmiotowych z budżetu województwa na realizację zadań publicznych. Przy czym przekazane środki nie będą mogły przekraczać 50 proc. kosztów jego działalności (tak stanowi nowo dodany do art. 119 ustawy o kierujących pojazdami ust. 2b). Ponadto zgodnie z nowelą sejmik województwa, w drodze uchwały, ma określić zasady udzielania dotacji, tryb postępowania w sprawie ich udzielania i sposób ich rozliczania. Z kolei udzielenie dotacji nastąpić powinno na podstawie umowy zawartej przez marszałka województwa z dyrektorem WORD-u.
Nowością jest też to, że wysokość opłat egzaminacyjnych oraz warunki wynagrodzenia egzaminatorów ma określić sejmik województwa - również w drodze uchwały. Wcześniej było to określane w rozporządzeniu ministra transportu w sprawie warunków wynagradzania egzaminatorów przeprowadzających egzaminy kandydatów na kierowców i kierowców.
Przepisy przesądzają, że wysokość opłaty za przeprowadzenie części teoretycznej egzaminu w zakresie uprawnień każdej kategorii prawa jazdy nie może przekroczyć 50 zł, a za przeprowadzenie części praktycznej:
200 zł - w zakresie uprawnień prawa jazdy kategorii AM, A1, A2, A, B1, B, C1, D1 lub T albo uprawnienia do kierowania tramwajem;
250 zł - w zakresie uprawnień prawa jazdy kategorii B+E, C1+E, C, C+E, D, D+E lub D1+E.
W uchwale uwzględnia się koszty rzeczowe i osobowe związane z przeprowadzaniem egzaminów państwowych. Ponadto zastrzeżono, że warunki wynagradzania egzaminatorów określone w uchwale sejmiku nie będą mogły być mniej korzystne niż dotychczasowe.
Jeśli zaś chodzi o termin podjęcia ww. uchwał przez sejmik województwa, to ustawodawca nie określił go wprost, jednakże z konstrukcji przepisów art. 5 i 6 ww. ustawy nowelizującej należy wnioskować, że terminem granicznym jest 30 czerwca 2023 r. - tego dnia minie sześć miesięcy, licząc od wejścia w życie nowelizacji.

gminy wypłacą rolnikom wyższe stawki za paliwo rolnicze

Istotne dla JST jest również rozporządzenie rady ministrów z 20 grudnia 2022 r. w sprawie stawki zwrotu podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej na 1 litr oleju w 2023 r. j (Dz.U. z 2022 r. poz. 2832). Ustaliło ono wysokość zwrotu na poziomie 1,20 zł, co oznacza 20 proc. wzrost w stosunku do stawki obowiązującej w 2022 r.
Dla przypomnienia: omawiane rozporządzenie jest aktem wykonawczym w stosunku do ustawy z 10 marca 2006 r. o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 846). Z art. 3 tego aktu prawnego wynika, że zwrot podatku przysługuje producentowi rolnemu. Zaś za producenta rolnego uważa się osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, będącą posiadaczem gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym. Z kolei w art. 5 ustawy postanowiono, że wójt, burmistrz (prezydent miasta) właściwy ze względu na miejsce położenia gruntów będących w posiadaniu lub współposiadaniu producenta rolnego przyznaje - na wniosek tego producenta, w drodze decyzji - zwrot podatku. Zwrot ten przyznaje się za okres sześciu miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku o zwrot podatku. Przypomnijmy, że w ustawie uregulowano również terminy wypłat ww. zwrotu, wskazując w art. 7, że wypłata zwrotu podatku przyznanego na podstawie decyzji, o której mowa w art. 5 ust. 1, następuje w terminach:
1) od 1 kwietnia do 30 kwietnia - jeżeli wnioski o zwrot podatku zostały złożone w terminie od 1 lutego do ostatniego dnia lutego;
2) od 1 października do 31 października - jeżeli wnioski o zwrot podatku zostały złożone w terminie od 1 sierpnia do 31 sierpnia.
Rzecz jasna gminy realizują ww. wypłaty ze środków uzyskanych z budżetu państwa, co ma podstawy normatywne w art. 8, gdzie postanowiono, że wypłata jest zadaniem z zakresu administracji rządowej oraz że na realizację zadania gmina otrzymuje dotację celową z budżetu państwa.
Ponadto w ramach przekazywanych dotacji uwzględniono również zwrot kosztów realizacji ww. zadania, wskazując, że przy ustalaniu wysokości dotacji celowej na realizację zadania, o którym mowa w ust. 1, uwzględnia się koszty ustalania i wypłacania zwrotu podatku producentom rolnym, ponoszone przez gminę, w wysokości 2 proc. łącznej kwoty dotacji wypłaconych w danej gminie.

inne istotne zmiany

Ponadto analizując nowe przepisy, warto zwrócić uwagę na:
  • ustawę z 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy - Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1549), zgodnie z którą m.in. od 1 stycznia 2023 r. wójt, burmistrz oraz prezydent miasta będą mieli obowiązek sporządzania corocznego sprawozdania z gospodarowania nieczystościami ciekłymi dla właściwego wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska i właściwego dyrektora RZGW (przy czym pierwsze sprawozdanie za 2023 r. trzeba będzie sporządzić do końca kwietnia 2024 r.).
  • ustawę z 16 listopada 2022 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. poz. 2747), która wejdzie w życie 7 stycznia 2023 r. i zmieni zasady wypłacania odszkodowań w przypadku uchwalenia nowego planu zagospodarowania przestrzennego w związku z utratą mocy przez plan sprzed 1 stycznia 1995 r.
  • rozporządzenie z 13 września 2022 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2023 r. (Dz.U. poz. 1952), zgodnie z którym minimalna pensja w I półroczu 2023 r. wyniesie 3490 zł, a minimalna stawka godzinowa - 22,80 zł.

procedowane przepisy

Modyfikacje w sprawozdaniach budżetowych

Jednostki samorządowe muszą przygotować się na nadchodzące zmiany w zasadach sporządzania sprawozdań budżetowych. W chwili zamykania numeru do druku trwały prace nad projektem rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie sprawozdawczości budżetowej (numer w wykazie prac legislacyjnych: 626).
Ma ono znowelizować przepisy rozporządzenia ministra finansów z 11 stycznia 2022 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej (Dz.U. z 2022 r. poz. 144). Zmiany mają mieć szeroki charakter, dotyczyć będą budżetu środków europejskich, budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego. W przypadku sfery samorządowej chodzi o trzy rodzaje sprawozdań, tj.:
  • Rb-27S - sprawozdanie z wykonania planu dochodów budżetowych samorządowej jednostki budżetowej/jednostki samorządu terytorialnego,
  • Rb-PDP - sprawozdanie z wykonania dochodów podatkowych gminy/miasta na prawach powiatu oraz
  • Rb-NDS - sprawozdanie o nadwyżce/deficycie jednostki samorządu terytorialnego.
Warto zaznaczyć, że planowane zmiany sprawozdawcze będą pochodną zmian w innych przepisach materialno-prawnych. I tak, jeśli chodzi o:
► Rb-27S - planowane modyfikacje będą konsekwencją zmian wprowadzonych ustawą 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1927). Zmiany te zasadniczo mają związek z nowym sposobem ujmowania dochodów z udziałów JST w podatku PIT i CIT. Kluczowe modyfikacje nastąpiły zaś w „Instrukcji sporządzania sprawozdań” stanowiącej załącznik nr 37 do ww. rozporządzenia z 11 stycznia 2022 r.
► Rb-PDP - podobnie jak w przypadku Rb-27S modyfikacje będą konsekwencją zmian wprowadzonych ustawą z 14 października 2021 r. Uzupełniono w tym zakresie zapisy wspomnianej wyżej „Instrukcji sporządzania sprawozdań”.
► Rb-NDS - w tym przypadku planowane zmiany to konsekwencja nowelizacji art. 217 ust. 2 ww. ustawy o finansach publicznych, gdzie mowa o tzw. źródłach pokrycia deficytu budżetu. Mianowicie w ramach tego ostatniego przepisu zmieniono katalog źródeł finansowania deficytu budżetu JST, dodając środki pochodzące z lokat dokonanych w latach ubiegłych. W konsekwencji Rb-NDS w częściach dotyczących przychodów i rozchodów ma być rozszerzone o odpowiednie wiersze, umożliwiające wykazanie planowanych w budżecie rozchodów wynikających z przelewów na rachunki lokat wykraczających poza rok budżetowy oraz planowanych w budżecie przychodów z tytułu rozwiązania lokat utworzonych w latach ubiegłych.

Kandydaci na radnych będą mogli wydać więcej na kampanię

Przygotowywane jest również rozporządzenie ministra finansów w sprawie podwyższenia kwoty przypadającej na jeden mandat radnego przy ustalaniu limitu wydatków komitetów wyborczych w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego. Z dużym prawdopodobieństwem zostanie ono przyjęte w wersji przewidzianej w projekcie.
Zgodnie z projektowanym par. 1 tego aktu wykonawczego zakłada się podwyższenie kwot przypadających na jeden mandat radnego do następujących poziomów:
  • w wyborach do rady gminy w gminach liczących do 40 000 mieszkańców - 1 344,16 zł;
  • w wyborach do rady gminy w gminach liczących powyżej 40 000 mieszkańców oraz w wyborach do rad dzielnic miasta stołecznego Warszawy - 1 613,00 zł;
  • w wyborach do rady powiatu - 3 225,99 zł;
  • w wyborach do rady miasta w miastach na prawach powiatu - 4 838,99 zł;
  • w wyborach do sejmiku województwa - 8 064,98 zł.
W uzasadnieniu do projektu rozporządzenia jego autorzy m.in. wskazali, że komitety wyborcze mogą wydatkować na agitację wyborczą wyłącznie kwoty ograniczone limitem, którego wysokość wyznaczona jest określonymi kwotami przypadającymi na jeden mandat radnego. Zauważono, że dotychczasowe wysokości kwot uległy dezaktualizacji, co jest następstwem wzrostu wskaźnika cen towarów i usług za III kwartał 2022 r. w stosunku do IV kwartału 2021 r., który wzrósł o 13,2 proc. ©℗
Współpraca Joanna Pieńczykowska
poleca