Wyłączenie z systemu

Czy nieruchomości niezamieszkane zawsze muszą być objęte gminnym systemem gospodarowania odpadami komunalnymi?
Zgodnie z art. 3 ust. 2 u.c.p.g. gminy zapewniają czystość i porządek na swoim terenie i tworzą warunki niezbędne do ich utrzymania, a w szczególności obejmują systemem gospodarowania odpadami komunalnymi wszystkich właścicieli nieruchomości na swoim terenie. Oznacza to, że wszyscy właściciele nieruchomości niezamieszkanych, na których powstają odpady komunalne, zawsze są objęci gminnym systemem odpadowym. Nie oznacza to jednak, że gmina zawsze musi odbierać od nich odpady komunalne w zamian za uiszczaną przez nich publicznoprawną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Kluczowe jest w tym zakresie podjęcie odpowiedniej uchwały przez radę gminy (radę miasta) oraz zachowanie właściciela konkretnej nieruchomości (o czym szerzej w odpowiedzi na inne pytanie). Jeśli więc rada gminy nie podejmie stosownej uchwały albo pomimo jej podjęcia właściciel nieruchomości wyłączy się z gminnego systemu odbiorowego, wówczas obowiązki właściciela nieruchomości niezamieszkanych w ramach gminnego systemu odpadowego sprowadzają się przede wszystkim do przestrzegania uchwalanego przez radę gminy regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminach oraz samodzielnego zawarcia umowy na odbiór odpadów komunalnych z gminną jednostką organizacyjną lub przedsiębiorcą odbierającym odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, wpisanym do rejestru działalności regulowanej. Organ wykonawczy gminy ma obowiązek kontrolować posiadanie umowy, jej zgodność z odpowiednimi przepisami oraz posiadanie dowodów uiszczania opłat za te usługi. W przypadku braku realizacji ustawowych obowiązków – wójt (burmistrz, prezydent miasta) zobowiązany jest do zastosowania swoistego wykonania zastępczego w zakresie odbioru odpadów, obciążając właściciela nieruchomości kosztami.

Nieruchomości mieszane

Czy gmina może objąć gminnym systemem odbiorowym tylko niektóre nieruchomości niezamieszkane, np. takie, które w części są mieszkalne, a na części prowadzona jest określona działalność gospodarcza?
Zgodnie z art. 6c ust. 2 u.c.p.g. rada gminy może, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, postanowić o odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne. Ustawa przewiduje, że przedmiotowa uchwała może dotyczyć wszystkich właścicieli nieruchomości lub właścicieli określonych nieruchomości, w szczególności nieruchomości, na których jest prowadzony określony rodzaj działalności. Tym samym rada może objąć gminnym systemem odbiorowym tylko niektóre nieruchomości niezamieszkane. W szczególności dotyczy to możliwości objęcia gminnym systemem odbiorowym części niezamieszkanej tzw. nieruchomości mieszanych. Takie stanowisko słusznie prezentuje Ministerstwo Klimatu i Środowiska w swoich interpretacjach (por. M. Kiełbus „Nieruchomości mieszane i letniskowe w stanowiskach Ministerstwa”, www.prawodlasamorzadu.pl). W najnowszym orzecznictwie sądów administracyjnych można jednakże spotkać się ze stanowiskiem odmiennym, sprowadzającym się do przyjęcia tezy, że nieruchomości mieszane zawsze – z mocy ustawy – są w całości objęte gminnym systemem odbiorowym. Konsekwencją takiego stanowiska – błędnego w mojej ocenie – byłaby konieczność ustalania przez każdą gminę stawek opłat za pojemnik lub worek o określonej pojemności. Brak tego elementu w dotychczasowych uchwałach mógłby wpływać na ocenę ich legalności.

Czas na wyłączenie

Niektórzy właściciele nieruchomości niezamieszkanych chcą się wyłączać z gminnego systemu odbiorowego. Czy mogą to zrobić w dowolnym momencie?
Jeżeli rada gminy podejmie uchwałę o objęciu gminnym systemem odbiorowym wszystkich lub niektórych nieruchomości niezamieszkanych, właścicielowi nieruchomości pozostawiono możliwość dobrowolnego wyłączenia się z tego systemu. Może on złożyć wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta – w terminie 60 dni od dnia ogłoszenia ww. uchwały – pisemne oświadczenie o wyłączeniu się z systemu odbierania odpadów komunalnych zorganizowanego przez gminę na podstawie ww. uchwały. W oświadczeniu wskazuje on gminną jednostkę organizacyjną lub przedsiębiorcę, z którymi zawarł umowę na odbiór odpadów oraz dołącza do oświadczenia kopię tej umowy, pod rygorem nieskuteczności oświadczenia. Oświadczenie jest skuteczne od dnia wejścia w życie ww. uchwały i nie może być odwołane przez okres obowiązywania umowy w sprawie zamówienia publicznego na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, zawartej po dniu ogłoszenia tej uchwały. Natomiast jeśli nieruchomość niezamieszkana powstała w trakcie obowiązywania umowy w sprawie zamówienia publicznego na odbieranie odpadów komunalnych, to jej właściciel może złożyć pisemne oświadczenie o wyłączeniu się z systemu odbierania odpadów komunalnych zorganizowanego przez gminę w terminie 60 dni od dnia powstania takiej nieruchomości.
Wójt, burmistrz lub prezydent miasta jest obowiązany do zamieszczenia na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej urzędu gminy, na stronie internetowej urzędu gminy oraz w sposób zwyczajowo przyjęty informacji o zamiarze przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, wyznaczając jednocześnie termin, nie krótszy niż 60 dni od dnia zamieszczenia tej informacji na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej urzędu gminy, na:
• odwołanie przez właściciela nieruchomości oświadczenia o wyłączeniu się z systemu odbierania odpadów komunalnych zorganizowanego przez gminę, jeżeli nieruchomość jest wyłączona z tego systemu na podstawie tego oświadczenia;
• złożenie przez właściciela nieruchomości stosownego oświadczenia o wyłączeniu się z systemu odbierania odpadów komunalnych zorganizowanego przez gminę, jeżeli właściciel nieruchomości jest objęty tym systemem.

Obsługa w ramach in-house

Czy odpady komunalne od właścicieli nieruchomości niezamieszkanych może odbierać gminna spółka w trybie zamówienia in-house?
W przypadku nieruchomości niezamieszkanych objętych gminnym systemem odbiorowym ustawodawca co do zasady wyłączył możliwość udzielania zamówień in-house. Wyjątkiem są tzw. nieruchomości mieszane. Oznacza to, iż nawet w przypadku posiadania przez gminę spółki komunalnej zajmującej się odbiorem odpadów komunalnych, spełniającej kryteria udzielania zamówień in-house, gmina jest zobowiązana zorganizować przetarg na odbiór odpadów komunalnych. Spółka taka może jednak w tym przetargu wystartować (nawet wówczas, gdy odpady od właścicieli nieruchomości zamieszkanych odbiera na podstawie umowy in-house). Zgodnie z orzecznictwem KIO przychód związany z realizacją umowy zawartej na podstawie takiego przetargu powinien być traktowany jako działalność kontrolowanego zamawiającego dotycząca wykonywania zadań powierzonych mu przez zamawiającego sprawującego kontrolę, a więc zaliczana do wskaźnika „90 proc.”.
Odrębną kwestią pozostaje ewentualne zapewnianie odbioru odpadów od właścicieli nieruchomości niezamieszkanych nieobjętych gminnych systemem odbiorowym, względem których gmina realizuje swoiste wykonania zastępcze. W tym przypadku nie ma przeszkód do stosowania konstrukcji zamówień in-house. Tryb in-house może być także stosowany względem nieruchomości niezamieszkanych nieobjętych gminnych systemem odbiorowym, stanowiących własność gminy (por. K. Różowicz, „In-house na odbiór odpadów komunalnych z nieruchomości pozostających we władztwie gminnym”, www.prawodlasamorzadu.pl).

Częstotliwość odbioru

Czy możemy wprowadzić rozwiązania, które pozwolą właścicielowi nieruchomości niezamieszkanej decydować o częstotliwości odbioru odpadów komunalnych?
Zasadniczo o częstotliwości odbierania odpadów komunalnych od właściciela nieruchomości w ramach gminnego systemu odbiorowego decyduje rada gminy w uchwale dotyczącej szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów, w zamian za uiszczoną przez właściciela nieruchomości opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Wyjątkowo rada gminy może wprowadzić możliwość wskazania w deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi częstotliwości odbioru odpadów komunalnych poszczególnych frakcji, z tym że w okresie od kwietnia do października częstotliwość odbierania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych oraz bioodpadów stanowiących odpady komunalne nie może być rzadsza niż określona w uchwale rady gminy w sprawie szczegółowego zakresu usług, a w przypadku jej nieokreślenia w uchwale – nie rzadsza niż raz na dwa tygodnie. Innymi słowy: radni mogą pozostawić właścicielom nieruchomości niezamieszkanych wybór jednej z przewidzianych częstotliwości odbioru odpadów, co wpływać będzie na wysokość uiszczanych przez nich opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Takie rozwiązanie komplikuje jednakże logistykę odbioru odpadów i w konsekwencji może wpłynąć na koszty świadczonej na rzecz gminy usługi.

Zmniejszenie liczby frakcji

Niektórzy właściciele nieruchomości niezamieszkanych twierdzą, że nie wytwarzają niektórych frakcji odpadów, np. szkła. Czy można wobec takich osób stosować odstępstwa?
W obecnym stanie prawnym nie budzi wątpliwości, że wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi uiszczanej przez właścicieli nieruchomości niezamieszkanych obliczana jest według trójelementowego wzoru: opłata = ilość zadeklarowanych pojemników (lub worków) x stawka opłaty x częstotliwość odbioru.
Innymi słowy: opłata dotyczy każdorazowegourzędni opróżnienia danego pojemnika lub odbioru danego worka. Nie ma znaczenia ilość odpadów zdeponowanych w danym pojemniku/worku – za pusty i pełen pojemnik (worek) należna jest opłata w takiej samej wysokości.
Podkreślić należy, iż w serii interpretacji wydanych w ostatnim czasie przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska słusznie potwierdziło, że właściciel każdej nieruchomości niezamieszkanej zobowiązany jest zadeklarować pojemnik (worek) na każdą frakcję odpadów komunalnych odbieranych przez gminę (zasadniczo system pięciofrakcyjny). Oznacza to, że właściciel nie może uchylić się od zadeklarowania pojemnika (worka) na daną frakcję, tłumacząc się tym, że jej nie wytwarza. Obowiązkiem właściciela jest bowiem uprzednie zapewnienie możliwości gromadzenia i odbioru podstawowych frakcji odpadów komunalnych.
Rada gminy, chcąc niwelować ewentualne konsekwencje takiego rozwiązania, może: (1) odpowiednio kształtować stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi za określony pojemnik (worek); (2) odpowiednio kształtować dopuszczalne wielkości pojemników (worków); (3) odpowiednio kształtować częstotliwości odbioru poszczególnych frakcji odpadów; (4) umożliwić właścicielom nieruchomości niezamieszkanych samodzielne decydowanie o częstotliwości odbioru poszczególnych frakcji w granicach wyznaczonych przez radę. ©℗
O czym warto pamiętać?
  • Rada gminy może wprowadzić możliwość wskazania częstotliwości odbioru poszczególnych frakcji odpadów w deklaracji o wysokości opłaty za gospo darowanie odpadami.
  • In-house może być stosowany wyjątkowo, np. względem nieruchomości niezamieszkanych nieobjętych gminnym systemem odbiorowym stanowiących własność gminy.