W opisanej sytuacji wydaje się, że nie ma takiej konieczności. W najnowszym orzecznictwie Naczelny Sąd Administracyjny przyjął (wyrok z 1 czerwca 2022 r., sygn. akt III OSK 5010/21), że możliwe jest zwykłe korzystanie z wód na potrzeby działalności gospodarczej, o ile służy ono zaspokojeniu potrzeb własnych gospodarstwa domowego lub gospodarstwa wodnego, w którym ta działalność jest prowadzona, i nie przekracza przy tym granic wskazanych w art. 33 ust. 4 prawa wodnego. Chodzi tu o więc przede wszystkim o osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą w miejscu zamieszkania i będące przedsiębiorcami w rozumieniu art. 4 ust. 1 prawa przedsiębiorców.

Prawo do korzystania bez opłat

Zgodnie z art. 33 ust. 1 prawa wodnego, właścicielowi gruntu przysługuje prawo do zwykłego korzystania z wód stanowiących jego własność oraz z wód podziemnych znajdujących się w jego gruncie. Zwykłe korzystanie z wód służy zaspokojeniu potrzeb własnego gospodarstwa domowego lub własnego gospodarstwa rolnego (art. 33 ust. 2 prawa wodnego) i obejmuje:
  • pobór wód podziemnych lub wód powierzchniowych w ilości średniorocznie nieprzekraczającej 5 m sześc. na dobę, a także
  • wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi w ilości nieprzekraczającej łącznie 5 m sześc. na dobę.
Jak z tego wynika, zwykłe korzystanie z wód nie wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego lub przyjęcia zgłoszenia wodnoprawnego (art. 395 pkt 7 prawa wodnego). Co istotne, przesłanką odróżniającą zwykłe korzystanie z wód od korzystania stanowiącego usługę wodną jest w świetle art. 33 ust. 4 prawa wodnego ilość pobieranych wód podziemnych (średniorocznie nieprzekraczające łącznie 5 m sześc. na dobę) przez gospodarstwo domowe.
Z kolei zgodnie z art. 35 ust. 1 prawa wodnego usługi wodne polegają na zapewnieniu gospodarstwom domowym, podmiotom publicznym oraz podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą możliwości korzystania z wód w zakresie wykraczającym poza zakres powszechnego korzystania z wód, zwykłego korzystania z wód oraz szczególnego korzystania z wód.

Istota sporu

Omawiany wyrok jest zatem ważny m.in. dla wielu przedsiębiorców, którzy prowadzą jednoosobową działalność gospodarczą w miejscu swojego zamieszkania. Warto zatem pokazać stan faktyczny sprawy, w której wypowiadał się NSA w przywołanym wyroku. Rozpoznawał sprawę skargi Skarbu Państwa – Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe – Nadleśnictwa na decyzję dyrektora Zarządu Zlewni Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie z 31 lipca 2020 r. w przedmiocie określenia opłaty zmiennej za pobór wód podziemnych. Nadleśnictwo uważało, że nie jest zobowiązane do ponoszenia opłat, ponieważ pobór wody nie przekracza średniorocznie 5 m sześc. na dobę.
Wody Polskie twierdziły, że zwykłe korzystanie z wód przysługuje właścicielowi gruntu do zaspokojenia potrzeb własnego gospodarstwa domowego lub własnego gospodarstwa rolnego w ilości średniorocznie do 5 m sześc. na dobę. Argumentowały, że brak jest w przepisach Prawa wodnego możliwości zwolnienia z poboru wody do 5 m sześc. na dobę na potrzeby działalności gospodarczej – brak jest zatem możliwości zastosowania tego zwolnienia wobec osób prawnych oraz działalności gospodarczej, nawet jeżeli pobór wody lub odprowadzanie ścieków nie przekracza wspomnianej ilości na dobę. I dodawały, że zwykłe korzystanie z wód nie dotyczy leśniczówek oraz innych budynków, w których jest prowadzona działalność gospodarcza związana z gospodarką leśną, co oznacza, że korzystanie z wód na potrzeby takich budynków wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. Dotyczy ich również obowiązek składania oświadczeń dotyczących wielkości usług wodnych i ponoszenia opłat za usługi wodne. W pierwszej instancji Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku uwzględnił skargę Nadleśnictwa, podzielając jego argumenty.
Odmiennego stanowiska był jednak NSA. Uwzględnił skargę kasacyjną Wód Polskich i podzielił argumenty dotyczące nadleśnictwa jako osoby prawnej, ale jednocześnie otworzył furtkę dla jednoosobowych działalności gospodarczych. NSA wyjaśnił, że w obecnie obowiązującym stanie prawnym brak jest zastrzeżenia, że w ramach działalności gospodarczej nie może być mowy o zwykłym korzystaniu z wód, tak jak to miało miejsce w uprzednio obowiązującej ustawie z 18 lipca 2001 r. ‒ Prawo wodne i co wynikało z art. 36 ust. 3 pkt 3 tej ustawy. Co do zasady zatem – zdaniem NSA – możliwe jest pod rządami obecnej ustawy zwykłe korzystanie z wód na potrzeby działalności gospodarczej, o ile służy ono zaspokojeniu potrzeb własnych gospodarstwa domowego lub gospodarstwa wodnego, gdzie ta działalność jest prowadzona, i nie przekracza granic wskazanych w art. 33 ust. 4 prawa wodnego. Chodzi tu więc przede wszystkim o osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą w miejscu zamieszkania i będące przedsiębiorcami w rozumieniu art. 4 ust. 1 prawa przedsiębiorców. Natomiast w tej rozpoznawanej sprawie chodziło o osobę prawną, która korzysta z usługi wodnej na podstawie udzielonego na jej wniosek pozwolenia wodnoprawnego i na potrzeby działalności tej osoby wykraczającej poza zaspokajanie potrzeb własnych gospodarstwa domowego.©℗
Podstawa prawna
•art. 33 ust. 1 i 4, art. 36 ust. 3, art. 36 ust. 4 ustawy z 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (t.j. Dz.U. z 2021 poz. 2233; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1079)
•art. 4 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 974)