Nie da się utworzyć dodatkowego miejsca do nauki dla dzieci z Ukrainy w dowolnym pomieszczeniu szybko i prosto. Musi ono bowiem spełniać warunki określone w przepisach, a te nie zostały uproszczone tak jak w przypadku żłobków czy klubów malucha.
Michał Łyszczarz, ekspert prawa oświatowego i samorządu terytorialnego
Prawo oświatowe wyraźnie promuje prowadzenie szkół w jednej lokalizacji, bez konieczności wykorzystywania dodatkowych budynków w celu wykonywania zajęć z uczniami, o czym świadczą regulacje dotyczące tworzenia sieci szkół. Zgodnie z art. 39 ust. 5 i 5a prawa oświatowego rada gminy ustala plan sieci publicznych szkół podstawowych prowadzonych przez gminę, a także określa granice obwodów publicznych szkół podstawowych, z wyjątkiem specjalnych, mających siedzibę na obszarze gminy. W uchwale wskazuje się adresy siedzib szkół oraz adresy innych lokalizacji prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. Zgodnie natomiast z ust. 6 rada gminy, podejmując uchwałę w sprawie sieci szkół, dąży do tego, aby szkoły podstawowe były szkołami:
- o pełnej strukturze organizacyjnej,
- funkcjonującymi w jednym budynku lub jego bliskiej lokalizacji.
Zatem, choć tworzenie dodatkowych lokalizacji prowadzenia zajęć nie jest wykluczone, to jednak ustawodawca wymaga, aby rada gminy starała się w przypadku szkół podstawowych przyjmować rozwiązania organizacyjne niewymagające tworzenia nowych lokalizacji. Jeśli jednak jest to niezbędne, musi dojść do przekształcenia szkoły, czyli przeprowadzenia procedury obejmującej podjęcie uchwały intencyjnej w sprawie zamiaru przekształcenia na co najmniej sześć miesięcy przed planowanym terminem, powiadomienia niezwłocznie po podjęciu uchwały rodziców uczniów bądź uczniów pełnoletnich o planowanym przekształceniu, następnie podjęcia uchwały kategorycznej w sprawie przekształcenia, ale wyłącznie wtedy, gdy samorządowy organ prowadzący wyda dla przekształcenia pozytywną opinię.
To wynika ze specustawy
Ustawa z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa przewiduje w art. 51 uproszczoną procedurę utworzenia drugiej lokalizacji prowadzenia zajęć. Wymaga od organu prowadzącego podjęcia wyłącznie jednej uchwały w sprawie utworzenia innej lokalizacji, podjętej po uzyskaniu pozytywnej opinii właściwego kuratora oświaty. Uchwała określa:
- okres funkcjonowania innej lokalizacji prowadzenia zajęć,
- nazwę i adres siedziby odpowiednio przedszkola lub szkoły, której będzie podporządkowana organizacyjnie inna lokalizacja prowadzenia zajęć,
- adres innej lokalizacji prowadzenia zajęć,
- w przypadku innej lokalizacji prowadzenia zajęć podporządkowanej organizacyjnie szkole podstawowej ‒ informację o funkcjonowaniu oddziałów przedszkolnych.
Z kolei w przypadku szkół prowadzonych przez inną osobę prawną niż jednostka samorządu terytorialnego lub osobę fizyczną utworzenie innej lokalizacji prowadzenia zajęć wymaga zawarcia porozumienia z samorządem, które określa te same elementy, co wspomniana uchwała. Ale nie oznacza to, że po wypełnieniu procedury można utworzyć dodatkową lokalizację prowadzenia zajęć w dowolnym miejscu. Konieczne jest wypełnienie wymogów określonych w rozporządzeniu ministra edukacji i nauki w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy (dalej: rozporządzenie MEiN).
Ochrona przeciwpożarowa
Zgodnie z par. 16 rozporządzenia MEiN inna lokalizacja prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych podporządkowana organizacyjnie szkole lub przedszkolu, o której mowa w art. 51 ust. 1 specustawy ukraińskiej (zwana dalej: „lokalem”) może znajdować się również w budynku lub jego części, które spełniają wymagania określone w przepisach w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, oraz wymagania ochrony przeciwpożarowej dla kategorii zagrożenia ludzi ZL II – określone w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej. Przy czym dopuszcza się spełnienie tych wymagań także w sposób określony w art. 6a ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Wymagania ochrony przeciwpożarowej dla kategorii zagrożenia ludzi ZL II zostały określone w rozporządzeniu ministra infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Są one rozbudowane i nie ma potrzeby powtarzania ich tu w całości, ale np.:
- pomieszczenie powinno mieć co najmniej dwa wyjścia ewakuacyjne oddalone od siebie o co najmniej 5 m, w przypadku gdy jest przeznaczone do jednoczesnego przebywania w nim ponad 30 osób;
- minimalna szerokość użytkowa biegu klatki schodowej powinna wynosić 1,2 m, spocznika 1,3 m;
- maksymalna wysokość stopni to 15 cm;
- klatki schodowe muszą być obudowane i zamykane drzwiami oraz wyposażone w urządzenia zapobiegające zadymieniu lub służące do usuwania dymu.
Jak wcześniej wspomniano, spełnienie tych wymagań jest także możliwe w sposób określony w art. 6a ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Zgodnie z tą regulacją wymagania ochrony przeciwpożarowej dotyczące obiektów budowlanych lub terenów mogą być spełnione w inny sposób niż określony w tych przepisach, jeżeli proponowane rozwiązania zamienne ograniczają możliwość powstania pożaru, a w razie jego wystąpienia zapewniają:
- zachowanie nośności konstrukcji przez określony czas,
- ograniczenie rozprzestrzeniania się ognia i dymu wewnątrz obiektu,
- ograniczenie rozprzestrzeniania się pożaru na sąsiednie obiekty budowlane lub tereny przyległe,
- możliwość ewakuacji ludzi lub ich uratowania w inny sposób,
- bezpieczeństwo ekip ratowniczych.
Zgodę na stosowanie tych zamiennych rozwiązań może wyrazić komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej właściwy dla miejsca lokalizacji inwestycji. Tak więc co do zasady dodatkowe miejsca prowadzenia zajęć muszą spełniać te same wymogi przeciwpożarowe, co lokale, w których mieszczą się podstawowe miejsca prowadzenia zajęć przez szkoły.
Wróćmy jednak do rozporządzenia MEiN. W par. 16 ust. 2 tego aktu umożliwia się tworzenie innych lokalizacji prowadzenia zajęć dla dzieci z Ukrainy, które to lokalizacje nie będą spełniać wymogów dotyczących ochrony przeciwpożarowej dla kategorii zagrożenia ludzi ZL II. Nie oznacza to jednak, że wymogi zostały w przypadku lokali dla uczniów z Ukrainy znacząco obniżone. Inna lokalizacja nie musi spełniać wymogów określonych w przepisach w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, oraz wymagań ochrony przeciwpożarowej dla kategorii zagrożenia ludzi ZL II, jeżeli:
1) lokal jest użytkowany przez nie więcej niż 29 dzieci lub uczniów;
2) lokal znajduje się na pierwszej kondygnacji nadziemnej budynku;
3) lokal znajduje się w strefie pożarowej, w której elementy budynku są nierozprzestrzeniające ognia; wymaganie to nie dotyczy kondygnacji zlokalizowanych powyżej drugiej kondygnacji nadziemnej;
4) lokal posiada co najmniej dwa wyjścia służące do celów ewakuacji, które prowadzą na zewnątrz budynku, przy czym jednym z nich są drzwi wyjściowe z lokalu, a drugim inne drzwi lub okno, umożliwiające ewakuację w sposób bezpieczny bezpośrednio na zewnątrz budynku; przy czym wysokość od dolnej krawędzi okna do poziomu, na który ewakuuje się dzieci lub uczniów, nie powinna przekraczać 0,9 m;
5) przejście ewakuacyjne z pomieszczenia przeznaczonego do przebywania dzieci lub uczniów, z wyłączeniem pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, do drzwi, o których mowa w pkt 4, prowadzi łącznie przez nie więcej niż dwa pomieszczenia lokalu, włączając w to pomieszczenie przeznaczone do przebywania dzieci lub uczniów, i posiada długość nieprzekraczającą:
a) 20 m lub
b) 40 m – w przypadku przejścia ewakuacyjnego prowadzącego do drzwi stanowiących wyjście ewakuacyjne z lokalu bezpośrednio w miejsce bezpieczne na zewnątrz budynku;
6) lokal jest wyposażony w gaśnicę o skuteczności gaśniczej co najmniej 21 A, zgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów, niezależnie od gaśnic zastosowanych w strefie pożarowej, w której znajduje się lokal;
7) elementy wykończenia wnętrz i wyposażenia stałego w lokalu i na drogach ewakuacyjnych z lokalu spełniają następujące warunki:
a) stałe elementy wyposażenia i wystroju wnętrz oraz okładziny ścienne i wykładziny podłogowe są co najmniej trudno zapalne i nie są intensywnie dymiące,
b) okładziny sufitów oraz sufity podwieszone są wykonane z materiałów niepalnych lub niezapalnych, niekapiących i nieodpadających pod wpływem ognia;
8) strefa pożarowa, w której znajduje się lokal, jest strefą pożarową określaną jako ZL, zgodnie z przepisami w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, zlokalizowaną w obiekcie innym niż tymczasowy obiekt budowlany;
9) w strefie pożarowej, w której znajduje się lokal, nie występują inne lokale, w których są prowadzone jednostki systemu oświaty;
10) w lokalu i na drogach ewakuacyjnych z lokalu są spełnione wymagania określone w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów, właściwe dla kategorii zagrożenia ludzi tej strefy pożarowej, w której lokal i te drogi się znajdują, w szczególności nie występują w tym lokalu ani na tych drogach warunki techniczne będące podstawą do uznania budynku za zagrażający życiu ludzi;
11) drogi ewakuacyjne z lokalu posiadają obudowę o klasie odporności ogniowej co najmniej EI 15, a wyjścia z pomieszczeń na te drogi są zamykane drzwiami; wymaganie dotyczące klasy odporności ogniowej nie dotyczy przypadków, w których z lokalu zapewniono dwie drogi ewakuacyjne, które się nie pokrywają ani nie krzyżują.
Pozostałe oczekiwania
Rozporządzenie wprowadza również wymogi dotyczące kubatury lokalu, oświetlenia i inne, np.:
- wysokość pomieszczeń przeznaczonych na pobyt dzieci lub uczniów wynosi co najmniej 2,5 m;
- w pomieszczeniach jest zapewniona temperatura co najmniej 18°C;
- pomieszczenie posiada co najmniej jedno pomieszczenie sanitarno-higieniczne, wyposażone w miskę ustępową oraz w urządzenia sanitarne do utrzymania higieny osobistej, w tym przeznaczone do mycia z ciepłą i zimną wodą;
- jest zapewnione miejsce do przechowywania odzieży wierzchniej dzieci lub uczniów i osób wykonujących pracę w lokalu;
- posiadane wyposażenie lokalu zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki korzystania z niego, a nabywane wyposażenie posiada atesty lub certyfikaty;
- jest zapewnione utrzymanie czystości i porządku w lokalu, pomieszczenia są utrzymywane w odpowiednim stanie, są przeprowadzane ich okresowe remonty i konserwacje.
Rozporządzenie formułuje kilkadziesiąt wymogów zbliżonych do tych, jakie są udziałem szkół już funkcjonujących w systemie oświaty. Jako pewne różnice można tu wskazać brak wyraźnych wymogów dostosowania pomieszczeń do potrzeb osób niepełnosprawnych.
Kwestia transportu
W tym miejscu należy również wspomnieć o rozwiązaniu z art. 52 specustawy ukraińskiej. Zgodnie z tą regulacją jednostka samorządu terytorialnego, na terenie której zapewnia się kształcenie, wychowanie i opiekę nad dziećmi i uczniami będącymi obywatelami Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny, może zorganizować tym dzieciom i uczniom bezpłatny transport do miejsca, w którym zapewnia się im kształcenie, wychowanie i opiekę. W przypadku zorganizowania tego transportu JST jest obowiązana w czasie przewozu zapewnić opiekę dzieciom korzystającym z wychowania przedszkolnego oraz uczniom, którym zapewniono kształcenie, wychowanie i opiekę w szkole podstawowej dla dzieci i młodzieży. Co istotne, przepis ten nie kreuje obowiązku po stronie JST, na jego podstawie samorząd jedynie „może” zorganizować transport. O tym, czy zostanie on faktycznie zorganizowany, decydują wyłącznie możliwości finansowe i organizacyjne JST. ©℗
Podstawa prawna
art. 39 ust. 5‒6 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1082; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 762)
art. 51 i 52 ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. poz. 583)
par. 16 rozporządzenia ministra edukacji i nauki z 21 marca 2022 r. w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy (Dz.U. poz. 645)
art. 6a ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 869; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2490)
rozporządzenie ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1065)