Samorządowcy chcą mieć prawo do wydawania przepisów porządkowych, jeżeli np. ogólnokrajowe regulacje nie przewidują kar. Jutro Trybunał Konstytucyjny zajmie się wnioskiem Rady Miejskiej Leszna, która wniosła o zbadanie tej kwestii (sygn. akt K 12/20).
Z art. 40 ust. 3 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 559) wynika, że rada gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, ale jedynie wówczas, gdy ta kwestia nie jest już uregulowana w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących. Natomiast art. 40 ust. 4 wskazuje, że przepisy porządkowe wydane przez samorząd mogą przewidywać za ich naruszanie karę grzywny wymierzaną w trybie i na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach.
Radni z Leszna zwrócili się do TK z wnioskiem o zbadanie z konstytucją tych przepisów. Wskazali, że obowiązujące regulacje uniemożliwiają wydanie przepisów porządkowych, np. jeżeli ta kwestia została już uregulowana w odrębnej ustawie, ale nie jest zagrożona karą grzywny – nawet gdy jest to niezbędne dla ochrony życia i zdrowia obywateli czy zapewnienia bezpieczeństwa publicznego. – Zgodnie z art. 40 ust. 3 niedopuszczalne jest uregulowanie określonej sprawy w przepisach porządkowych i ujęcie jej jako wykroczenia także wtedy, gdy w innych przepisach zagadnienie to jest uregulowane tylko w sposób bardzo ogólnikowy, bez konkretyzacji, a w szczególności nawet bez sankcji – podkreślają autorzy wniosku.
Zwracają uwagę, że brak możliwości uchwalenia przez samorząd w takiej sytuacji przepisów porządkowych stanowi naruszenie swobody samorządu terytorialnego i jest sprzeczne z konstytucją, gdyż uniemożliwia – w pewnych określonych przypadkach – skuteczną realizację zadań własnych dotyczących porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli. Tymczasem, jak uważają wnioskodawcy, w literaturze i orzecznictwie, w tym także Trybunału Konstytucyjnego, dość zgodnie wskazuje się, iż samodzielność JST stanowi jedną z podstawowych zasad ustrojowych RP. W ramach szeroko rozumianej samodzielności zagwarantowanej przez konstytucję wskazuje się m.in. na samodzielność prawotwórczą gminy, obejmującą m.in. uprawnienie do wydawania przepisów porządkowych.
Stanowisko w sprawie tego wniosku zajął już m.in. prokurator generalny (PG) i uznał, że postępowanie przed TK powinno zostać umorzone z uwagi na niedopuszczalność wydania orzeczenia. Zwraca choćby uwagę, że akty prawa miejscowego o charakterze porządkowym są wydawane w celu uregulowania pewnej sfery stosunków społecznych, którą nie zajął się ustawodawca, bo mają wymiar lokalny. – Przepisy porządkowe należą do prawa lokalnego i nie można za ich pomocą wypełniać braków ustawodawstwa obowiązującego w całym kraju lub likwidować zagrożeń o ogólnokrajowym znaczeniu – twierdzi PG.
Ponadto wskazuje, że z treści zarzutu sformułowanego przez wnioskodawcę wynika, że norma uzupełniająca zaskarżone regulacje miałaby wprowadzić możliwość stanowienia przez radę gminy przepisów porządkowych o charakterze prawnokarnym także wtedy, gdy dana kwestia została już uregulowana w odrębnej ustawie w przepisach niemających jednak charakteru prawnokarnego, jeżeli tylko rada gminy uzna tego rodzaju nieprawnokarną ustawową regulację za niewystarczającą dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. – Skoro jednak dana kwestia została w pewien sposób (w ocenie wnioskodawcy – w sposób niewystarczający) uregulowana w ustawie, to należy przyjąć, że nie ma ona lokalnego charakteru i, jako odnosząca się do zjawisk występujących w całym kraju, wymaga generalnych uregulowań – uważa PG.
Braków w ustawie, czyli w akcie prawnym obowiązującym powszechnie na terenie całego kraju, nie można likwidować za pomocą przepisów porządkowych należących do prawa lokalnego, obowiązującego tylko na obszarze jednej gminy. – Wszelkie zatem postulaty w zakresie zmiany stanu prawnego w tej materii powinny być kierowane pod adresem organów centralnych – wskazuje PG.