Prezydent miasta leżącego przy granicy z Ukrainą postanowił przewozić uchodźców wojennych nie do Warszawy, gdzie chcieliby dojechać, ale do innych miejscowości. Czy mógł podjąć taką decyzję?

Tak, gdyż włodarz jest organem właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego na terenie gminy w myśl art. 19 ust. 1 ustawy z 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (dalej: u.z.k.). W ramach tego zadania kieruje monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagrożeń na terenie gminy. Koordynacja transportu uchodźców niewątpliwie stanowi element zarządzania kryzysowego.
Definicja pojęcia
Co oznacza pojęcie zarządzania kryzysowego, wyjaśnił WSA w Gdańsku w wyroku z 28 listopada 2012 r. (sygn. akt I SA/Gd 1171/12). Sąd podał, że zarządzanie kryzysowe to element zapewnienia bezpieczeństwa narodowego. Polega ono na opracowywaniu planów i programów opisujących metody działań w zakresie zapobiegania sytuacjom kryzysowym, a w ich trakcie na przygotowaniu do „przejmowania kontroli” nad sytuacjami kryzysowymi. Zarządzanie kryzysowe polega także na odpowiednim reagowaniu na sytuacje kryzysowe oraz na „odtwarzaniu infrastruktury” i zapewnieniu jej prawidłowego funkcjonowania. Zarządzanie kryzysowe obejmuje działania odpowiednie do rozwoju sytuacji będącej następstwem zagrożenia, mające zarówno charakter prewencyjny, jak i organizatorski czy porządkowy. Przypomnijmy, że zgodnie z u.z.k. kwestiami tymi zajmuje się w magistracie specjalna komórka organizacyjna i gremium powołane przez wójta, burmistrza czy prezydenta miasta. Jest to zespół specjalistów, w którego skład wchodzą przedstawiciele:
  • osób zatrudnionych w urzędzie gminy, gminnych jednostkach organizacyjnych lub jednostkach pomocniczych;
  • pracowników zespolonych służb, inspekcji i straży, skierowanych przez przełożonych do wykonywania zadań w tym zespole na wniosek wójta, burmistrza, prezydenta miasta;
  • społecznych organizacji ratowniczych.
W skład zespołu gminnego mogą także wchodzić inne osoby zaproszone przez włodarza.
W piątek pierwsze wypłaty dla gmin za pomoc udzieloną obywatelom Ukrainy
W piątek pierwsze wypłaty dla gmin za pomoc udzieloną obywatelom Ukrainy

Zobacz również
Potrzebna koordynacja
Wracając do relokacji uchodźców wojennych, z ustaleń rządu wynika, w zależności od tego, gdzie uchodźcy przekraczają granicę, są kierowani w określone regiony Polski. Dla przykładu, osoby, które przekroczą granicę na terenie województwa lubelskim, są przewożone do północnych województw Polski, czyli województw: mazowieckiego, wielkopolskiego, zachodniopomorskiego, pomorskiego, kujawsko-pomorskiego, podlaskiego i warmińsko-mazurskiego. Uchodźcy z punktów recepcyjnych zlokalizowanych na Podkarpaciu są zaś kierowani do pozostałych regionów.
Wracając do pytania, należy zauważyć, że włodarz, podejmując decyzję o niekierowaniu uchodźców do Warszawy, ma racjonalne podstawy. Dziś, po ponad trzech tygodniach konfliktu zbrojnego w Ukrainie, widać, że pomoc uchodźcom w Warszawie jest coraz bardziej niewydolna. Z powodzeniem mogą ją za to zapewnić jednostki samorządu terytorialnego z innych rejonów Polski. Niestety, jak niedawno zauważył Marek Wójcik, sekretarz strony samorządowej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, relokacja uchodźców na razie pozostawia wiele do życzenia. – Zdecydowanie więcej będzie ich w Warszawie i w innych dużych ośrodkach miejskich, wielu z nich chce też zostać w miejscowościach bliżej wschodniej granicy, licząc, że wkrótce wrócą do domu, i nie chcą narażać się na dodatkowe koszty – wskazywał na posiedzeniu komisji. W jego ocenie, niekoniecznie jest to dla nich korzystne, bo, jak pokazują dotychczasowe doświadczenia, małe społeczności potrafią wręcz zdziałać cuda, szczególnie tam, gdzie już wcześniej pracowali Ukraińcy, są w stanie zapewnić im bardzo dobre warunki.
Międzyresortowy zespół
Warto wskazać, że premier zarządzeniem nr 37 z 18 lutego 2022 r. powołał międzyresortowy zespół ds. przyjęcia przez Rzeczpospolitą Polską osób napływających z terytorium Ukrainy. Do jego zadań należy w szczególności:
  • bieżąca ocena poziomu napływu uchodźców z terytorium Ukrainy oraz jego wpływu na bezpieczeństwo wewnętrzne i porządek publiczny na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
  • monitorowanie stanu przygotowania administracji rządowej i samorządowej do przyjęcia uchodźców przybywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium Ukrainy z powodu działań wojennych;
  • przedstawianie propozycji rozwiązań w zakresie organizacji przewozu i relokowania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uchodźców z terytorium Ukrainy;
  • analiza potrzeb i możliwości zapewnienia uchodźcom z terytorium Ukrainy niezbędnej pomocy, w tym pomocy humanitarnej, a w przypadku zaistnienia takiej konieczności, również możliwości legalizacji ich pobytu i przyznania odpowiedniego statusu oraz integracji;
  • inicjowanie współpracy z organami administracji rządowej, samorządowej oraz organizacjami pozarządowymi, w celu wsparcia realizacji zadań zespołu.
Na czele tego zespołu stoi wiceminister spraw wewnętrznych i administracji, a w jego skład wchodzą m.in. wiceministrowie obrony narodowej, pracy, spraw zagranicznych i zdrowia oraz komendanci główni policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej. Na koniec warto wskazać, że kancelaria premiera przy współpracy JST ma uruchomić specjalny system koordynujący relokację uchodźców. Jak niedawno poinformował Andrzej Porawski, dyrektor biura Związku Miast Polskich, dzięki temu prezydenci i burmistrzowie przygranicznych miast będą wiedzieli, gdzie uciekinierzy otrzymają szybko pomoc i tam będą kierować autobusy. ©℗
Podstawa prawna
art. 19 ustawy z 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 261).