O dodatku osłonowym dla emeryta zdecyduje miejsce zamieszkania

Część samorządów uwzględnia stanowiska resortów rodziny oraz klimatu i nie wlicza 13. emerytury do dochodu przy ustalaniu prawa do dodatku osłonowego. Inne zaś uważają, że nie ma przepisów dających podstawę do takiego postępowania

Nie widać końca kłopotów gmin z dodatkami osłonowymi, które mają zniwelować rosnące ceny energii, gazu i żywności. Jednym z problemów jest to, czy 13. emerytura powinna być traktowana jako dochód przy przyznawaniu tego świadczenia. Wprawdzie Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) twierdzi, że nie, ale zdaniem wielu samorządów jest to stanowisko, które nie ma pokrycia w przepisach, i nie będą się do niego stosować. W opozycji do nich są gminy, które deklarują, że będą działać tak, jak wskazuje resort.

Taki stan rzeczy może mieć negatywne konsekwencje dla beneficjentów dodatku, bo w zależności od tego, czy gmina, w której mieszkają, uznaje 13. emeryturę za dochód czy nie, mogą przekroczą kryterium dochodowe i nie otrzymają wsparcia.

Nagła zmiana stanowiska

Gmina, ustalając, ile wynosi dochód członków gospodarstwa domowego na potrzeby przyznania dodatku osłonowego, opiera się na przepisach ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 111 ze zm.). W szczególności dotyczy to definicji dochodu oraz sposobu obliczania jego wysokości.

I tu pojawia się pierwsza wątpliwość. To, że gmina ma nie uwzględniać do dochodu kwoty 13. emerytury, gdy rozpatruje wniosek o zasiłek na dziecko lub świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego (FA), wynika bezpośrednio z art. 10 ustawy z 9 stycznia 2020 r. o dodatkowym, rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1808 ze zm.), a nie z ustawy o świadczeniach rodzinnych, do której odwołuje się ustawa z 17 grudnia 2021 r. o dodatkach osłonowych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1 ze zm.).

Drugi problem to brzmienie art. 10 ustawy o 13. eme ryturze, który stanowi wprost, że do dochodu członka rodziny nie wlicza się wypłaconej mu kwoty dodatkowego, rocznego świadczenia pieniężnego, ustalając prawo do świadczeń rodzinnych lub świadczeń z FA. Analogicznie sformułowany został zresztą art. 10 ustawy z 21 stycznia 2021 r. o kolejnym w 2021 r. dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów (Dz.U. poz. 432) dotyczący 14. emerytury (dziś gminy do kryterium dochodowego liczą dochody z 2020 r., gdy jeszcze nie była wypłacana, więc jej kwota nie ma znaczenia, ale to się zmieni po 1 sierpnia br., kiedy uwzględniane będą dochody z ubiegłego roku).

Dodatek osłonowy. Czy 13. i 14. emerytura wlicza się do dochodu?

Przypomnijmy, że MKiŚ początkowo informowało, że 13. oraz 14. emerytura są uwzględniane w dochodzie członka rodziny. Na początku lutego na stronie Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej (MRiPS) pojawił się jednak komunikat wskazujący na coś zupełnie przeciwnego, a mianowicie, że obydwa świadczenia nie są dochodem w dodatkach osłonowych. W ślad za tym wyjaśnieniem resort klimatu zmienił treść materiałów dotyczących tego świadczenia w swoich serwisach, o czym pisaliśmy w DGP nr 25/2022 („Trzynastka jednak nie wlicza się do dochodu przy dodatku osłonowym”).

Komunikat to nie prawo

Ta nieoczekiwana zmiana stanowiska wywołała kolejne kontrowersje i część gmin postanowiła, że wbrew temu, co mówią ministerstwa, będzie wliczać 13. i 14. emeryturę do dochodu rodziny. Wśród nich są m.in. Poznań, Wrocław, Rzeszów, Bytom, Opole, Kielce, Gdynia, Włocławek, Płock, Częstochowa i Olsztyn.

- Stanowisko obydwu resortów budzi zastrzeżenia i można je oceniać w kategoriach nieuprawnionego uzupełnienia przepisów, aby konkretna grupa nie doznała finansowego uszczerbku - mówi Katarzyna Pasławska, zastępca dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej (MOPS) w Olsztynie.

Podkreśla, że ustawa o dodatku osłonowym nie odsyła do odpowiedniego stosowania art. 10 ustawy o 13. emeryturze, co pozbawia organ podstaw do wyłączenia tego dochodu przy ustalaniu prawa do dodatku osłonowego.

- Interpretacje i komunikaty ministerstwa mogą bardzo szybko się zmienić, co pokazały ostatnie doświadczenia, a tutaj mamy twarde przepisy, które nie dają pola manewru do ich rozszerzającego stosowania. Artykuł 10 ustawy o 13. emeryturze wyraźnie mówi o ustaleniu prawa do świadczeń rodzinnych i z FA, a nie dodatku osłonowego - dodaje Edyta Ciesielska, kierownik działu świadczeń MOPR w Kielcach.

Piotr Grudziński, dyrektor MOPR we Włocławku, zwraca uwagę, że realizowane przez gminy zadania podlegają kontroli np. NIK i RIO, a te będą sprawdzać, czy świadczenia zostały przyznane zgodnie z obowiązującymi przepisami, a nie z komunikatem jakiegoś ministerstwa.

Potrzebna nowelizacja

Są jednak i takie gminy, które mówią, że zgodnie ze stanowiskami MRiPS oraz MKiŚ pomniejszają dochód członka gospodarstwa domowego o kwotę 13. emerytury. Taki sposób postępowania przyjęto m.in. w Łodzi, Lublinie, Gorzowie Wielkopolskim, Toruniu, Gdańsku i Szczecinie.

- Mamy mieszane uczucia i świadomość, że nie wynika to wprost z przepisów, ale trzeba było się na coś zdecydować, bo czas biegnie i musimy rozpatrywać wnioski, aby terminowo wypłacić dodatki. Poza tym stosując się do wskazówek resortów, działamy na korzyść mieszkańców - przekonuje Katarzyna Chechelska, kierownik referatu dodatków mieszkaniowych Szczecińskiego Centrum Świadczeń.

Również zdaniem Katarzyny Tynkowskiej, zastępcy dyrektora Gdańskiego Centrum Świadczeń, przedstawiana przez resorty interpretacja przepisów budzi wątpliwości. Gdyby jednak ją odrzucić, byłoby wiele odmów, a potem odwołań składanych na negatywne decyzje.

- Należy patrzeć na cel, który przyświecał wprowadzeniu dodatku osłonowego. Ma on wspierać osoby o najniższych dochodach, a dużą ich grupę stanowią emeryci i renciści - dodaje.

Zarówno te gminy, które przy przyznawaniu dodatków osłonowych sztywno trzymają się przepisów, jak i te, które postanowiły kierować się komunikatami resortów, zgodnie twierdzą, że najlepszym rozwiązaniem - przecinającym wątpliwości i kontrowersje - byłaby nowelizacja przepisów. To wydaje się mało prawdopodobne, bo mimo apeli Związku Miast Polskich, który wskazywał wiele mankamentów w ustawie, MKiŚ uznało, że nie będzie wprowadzać w niej zmian.