Czy dotacja dla wymianę pieców może być przyjęta z uwzględnieniem kryterium dochodowego, np. w gospodarstwie wieloosobowym 1500 zł na osobę, a w jednoosobowym 2500 zł na osobę?

Marcin Nagórek, radca prawny
Wskazane dotacje zapewne będą udzielane w trybie specjalnej uchwały dotacyjnej podjętej na podstawie art. 403 ust. 4‒6 prawa ochrony środowiska (dalej: p.o.s.). Zgodnie z tymi przepisami finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej może polegać na udzielaniu dotacji celowej w rozumieniu ustawy o finansach publicznych z budżetu gminy lub budżetu powiatu na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji:
1) podmiotów niezaliczonych do sektora finansów publicznych, w szczególności: osób fizycznych, wspólnot mieszkaniowych, osób prawnych, przedsiębiorców;
2) jednostek sektora finansów publicznych będących gminnymi lub powiatowymi osobami prawnymi.
Zasady udzielania takiej dotacji celowej, obejmujące w szczególności kryteria wyboru inwestycji do finansowania lub dofinansowania oraz tryb postępowania w sprawie udzielania dotacji i sposób jej rozliczania, określa odpowiednio rada gminy albo rada powiatu w drodze uchwały. Udzielenie wsparcia następuje na podstawie umowy zawartej przez samorząd z podmiotami określonymi w ust. 4. W przypadku gdy dotacja stanowi pomoc publiczną lub pomoc de minimis, jej udzielenie następuje z uwzględnieniem warunków dopuszczalności tej pomocy określonych w przepisach Unii Europejskiej.
Wskazane wyżej regulacje stanowią upoważnienie ustawowe m.in. dla rady gminy do przyjmowania różnych uchwał dotujących z szeroko pojętej ochrony środowiska. Z pewnością można zaliczyć do tej kategorii dotacje na wymianę pieców.
Nie budzi wątpliwości, że w ramach uchwały możliwe jest objęcie pomocą wszystkich kategorii beneficjentów albo tylko niektórych z nich. Szczególnie pomocne w ocenie podanej problematyki może być stanowisko zawarte w uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie z 15 grudnia 2021 r. (nr KI.4110.163.2021). Wskazano w nim, że zapisy wprowadzające kryteria dochodowe stanowią wykroczenie poza delegację ustawową wynikającą z art. 403 ust. 5 p.o.s. Ponadto podkreślono, że powyższe narusza również art. 43 ustawy o finansach publicznych, który stanowi, że prawo realizacji zadań finansowanych ze środków publicznych przysługuje ogółowi podmiotów, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej.
Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie przywołało wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 21 listopada 2014 r. (sygn. akt I SA/Kr 1656/14), w którym wskazano, że ustawodawca w art. 403 ust. 4 p.o.ś. podał jedynie przykładowe kategorie beneficjentów dotacji. Tym samym właściwa rada gminy może udzielić dotacji wszystkim podmiotom wskazanym w tym przepisie bądź też, kierując się własną polityką, jedynie niektórym, uznając, że pozostałe podmioty określonej pomocy nie wymagają. Właściwy organ może też wskazywać inne jeszcze kategorie podmiotów, które nie zostały wymienione w tym przepisie. Zdaniem sądu organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, wydając uchwałę dotacyjną, nie może jednak modyfikować (zawężać) kategorii potencjalnych beneficjentów dotacji, wynikających z tych przepisów. W ocenie sądu takie działanie stanowi bowiem naruszenie art. 94 Konstytucji RP przez wykroczenie poza granice upoważnienia do wydania aktu prawa miejscowego.
Finalnie RIO we wskazanej wyżej uchwale stwierdziła, że unormowanie, w którym zobowiązuje się wnioskodawcę do złożenia oświadczenia o dochodach oraz o środkach własnych i zasobach majątkowych osoby składającej wniosek o zawarcie umowy, trzeba uznać za sprzeczne z prawem.
Brak jest więc podstaw, aby w uchwale o dotacjach na wymianę pieców wprowadzać kryterium przyznania dotacji w postaci wysokości dochodów w gospodarstwie domowym. Skoro planuje się udzielenie dotacji dla wybranej kategorii ‒ osoby fizyczne (mieszkańcy) ‒ to powinno dotyczyć to wszystkich tych osób.
Podstawa prawna
art. 403 ust. 4‒6 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1973; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2269)
art. 43 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305; ost.zm. Dz.U z 2021 r. poz. 2270)